Gedurende niet minder dan vijftig jaar vielen alle vakbondsactiviteiten in Egypte onder het toezicht van de Egyptian Trade Union Federation (ETUF). Lidmaatschap was verplicht voor iedereen die in de openbare sector werkte en de vakbondsbijdrage werd automatisch van het loon afgehouden. Vakbondsactivisten beschuldigen Moebarak ervan gedurende dertig jaar de verkiezingen van vakbondsleiders nauwkeurig georkestreerd te hebben. Zo zou hij ervoor gezorgd hebben dat ETUF altijd loyaal was aan zijn regime. ETUF zou pro-regeringsbetogingen georganiseerd hebben en busdiensten ingelegd hebben waarmee werknemers naar de stemloketten gevoerd werden, op voorwaarde dat ze voor de regerende partij zouden stemmen.
ETUF zorgde bovendien dat er nooit stakingen uitbraken: zo kon de staat altijd rekenen op een grote hoeveelheid goedkope arbeidskrachten. ”Stakingen konden enkel georganiseerd worden met de goedkeuring van ETUF en dat is maar één keer in de geschiedenis voorgevallen”, zegt Tamer Fathy, woordvoerder van het Egyptische Centre for Trade Union and Workers’ Services (CTUWS). ”Met de stakingswet van 2003 leek het erop dat we vooruitgang maakten: de wet liet werknemers toe om te staken onder bepaalde voorwaarden, maar in realiteit waren die voorwaarden onmogelijk in te vullen.”
Tanende macht
De macht van ETUF was al beginnen tanen toen Moebarak nog aan de macht was. In het najaar van 2006 hielden textielarbeiders in de Noordelijke industriestad Mahalla El-Kubra een sit-in omdat beloofde bonussen uitbleven. Sinds die dag werden er meer dan 3000 wilde stakingen georganiseerd in Egypte, goed voor twee miljoen werknemers in ongeveer elke arbeidssector. In de meeste gevallen eisten de werknemers hogere lonen, betere werkomstandigheden en het ontslag van corrupte bedrijfsleiders.
In het begin van 2009 richtte de Egyptische belastingsdienst voor onroerend goed haar eigen vakbond op: de Real Estate Tax Authority Union (RETA). Het was de eerste Egyptische onafhankelijke vakbond sinds 1957. Deze historische daad, en de daaropvolgende moedige strijd tegen intimidaties en represailles van ETUF heeft werknemers in het hele land aangemoedigd om dit voorbeeld te volgen.
Beschuldigingen
Nu Moebarak verdwenen is en zijn partij in duigen ligt, eisen veel werknemers dat de ETUF ontbonden wordt en de leiders berecht. Openbare aanklagers zijn al begonnen met een corruptieonderzoek naar Hussein Megawer, voorzitter van ETUF. Activisten beschuldigen hem van geldverduistering en onoprechte vertegenwoordiging van werknemers. Er loopt nog een apart onderzoek tegen hem: hij wordt ervan verdacht straatbendes gerekruteerd te hebben die op 2 februari 2011 de vreedzame demonstranten op het Tahrirplein aanvielen.
Ondertussen hebben vakbondsleiders de vorming van een nieuwe Egyptische vakbond aangekondigd: de Egyptian Federation of Independent Trade Unions (EFITU), een rivaal van EFTU die de onafhankelijke vakbonden van de belastingsdienst, leerkrachten, gezondheidsdeskundigen en gepensioneerden verenigt. EFITU beweert dat het meer dan 200.000 werknemers vertegenwoordigt en dat het duizenden aanvragen tot lidmaatschap heeft ontvangen van werknemers in verschillende sectoren.
Ahmed El-Borai, Egyptes nieuwe minister voor Arbeid, is juridisch expert in georganiseerde arbeid en een fervent voorstander van onafhankelijke vakbonden. Met zijn aanstelling is de toekomst van ETUF in gevaar. De minister heeft alle subsidies voor ETUF, goed voor meer dan tien miljoen euro per jaar, stopgezet. Hij stelde ook meteen paal en perk aan de verplichte ETUF-bijdragen die rechtstreeks van het salaris werden afgetrokken.
Op die manier staat de ETUF momenteel voor een haast onmogelijke opdracht: de vakbond moet werknemers beginnen ronselen, door hen ervan overtuigen dat hun bijdragen zullen gebruikt worden om hun economische rechten te verdedigen. De geschiedenis heeft aangetoond dat dit niet bepaald de sterkste kant is van ETUF.
