Officiële cijfergegevens van de nationale verkiezingscommissie hebben een einde gemaakt aan de zogenaamde guerre des chiffres.

Op 13 maart 2011 hebben iets meer dan drie miljoen Beniners hun stem uitgebracht. In totaal werden er 2.972.445 stemmen geldig verklaard. Volgens de officiële uitslag heeft zittend president Thomas Boni Yayi met 53,17 procent van de stemmen de verkiezingen gewonnen. De sterkste oppositiekandidaat Adrien Houngbédji behaalde 35,64 procent van de stemmen.

Aangezien Yayi met een absolute meerderheid wint, komt er geen tweede verkiezingsronde. Boni Yayi blijft dus op post in Marina, de presidentiële woning. Zoals viel te verwachten, neemt de oppositie geen vrede met de eclatante overwinning van Yayi.

Ceci n’est pas une démocratie

Net zoals in Ivoorkust zit Benin nu met twee presidenten. Thomas Boni Yayi is volgens de verkiezingscommissie de rechtmatig verkozen president en zijn sterkste oppositiekandidaat Houngbédji heeft zichzelf op maandag 21 maart uitgeroepen tot de nieuwe president van Benin.

In zijn officiële verklaring stelt Houngbédji ondubbelzinnig: “Ik heb deze verkiezingen gewonnen, ik ben verkozen tot president van de Beniners.”

Volgens hem waren de verkiezingen van het begin tot het einde onrechtvaardig. We moeten Houngbédji hier op zijn woord nemen, want tijdens de verkiezingen van 2006 kon hij naar eigen zeggen de overwinning van Yayi wel erkennen.

Ondanks enkele technische ongeregeldheden verliepen de verkiezingen volgens hem toen wel vrij en transparant. Het is maar hoe je het volk probeert te overtuigen van je grote gelijk en democratische idealen opvoert om je machtsdrang te verbloemen.

Je kunt je dan ook afvragen waarom Houngbédji per slot van rekening heeft deelgenomen aan verkiezingen waarvan hij al op voorhand wist dat ze gepaard zouden gaan met heel wat organisatorische problemen en geknoei.

Een conflict tussen brave democraten vormt (voorlopig) geen bedreiging

De belangrijkste vraag is natuurlijk of de presidentsverkiezingen in Benin wel degelijk vrij en transparant zijn verlopen. Wie spreekt de waarheid? De nationale verkiezingscommissie of de oppositiekandidaten?

Net zoals in één van de thrillers van Agatha Christie heeft iedereen hier wellicht een motief. Er zijn echter voldoende aanwijzingen om aan te nemen dat er wel degelijk heel wat is misgelopen. Wie de democratie genegen is, moet zich daarmee bezighouden. Hoe kan Houngbédji trouwens weten dat hij zonder technische mankementen   en fraude automatisch de verkiezingen zou hebben gewonnen?

Alleen een grondig en bovenal onafhankelijk onderzoek kan uitwijzen of er al dan niet vals werd gespeeld in het electorale spel. Maar of er zo’n onderzoek zal komen, blijft twijfelachtig. De internationale waarnemers hebben al hun zegen al gegeven: “de verkiezingen zijn rustig en transparant verlopen”.

Voor het Westen maakt het niet veel uit of nu Houngbédji of Yayi heeft gewonnen. Het zijn tenslotte twee ‘brave democraten’ die de dictaten van het Westen hoe dan ook trouw zullen opvolgen. Zolang zij de rol van het volk inperken tot louter objecten van het democratisch transitieproces is er niets aan de hand.

Wie dit een twijfelachtige beoordeling vindt, moet maar eens nagaan hoe de situatie er in Benin of een ander Afrikaans land zou uitzien, indien een ‘progressieve’ kandidaat de verkiezingen zou hebben gewonnen, dat wil zeggen een ‘ongehoorzame democraat’ van het type Aristide, Chavez of Morales.

De internationale waarnemers zouden de verkiezingen onmiddellijk stigmatiseren als ‘ondemocratisch’. Ze zouden daaropvolgend alle middelen inzetten om dergelijke presidentskandidaat te demoniseren en indien wenselijk uit te schakelen.

Nogmaals: voor het Westen maakt het helemaal niet uit of er in West-Afrika nu democraten of dictators aan de macht komen. Belangrijk is alleen dat ze gehoorzaam blijven aan de wil van het Westen.

Als het democratisch transitieproces al een voordeel oplevert, is dat omdat het Westen nu beter kan kiezen tussen verschillende ‘brave presidentskandidaten’ en dat de garantie op stabiliteit enigszins vergroot. Maar de impact van de Arabische lente ten zuiden van de Sahara toont nu ook daar de eerste, kleine scheurtjes in het westers internationaal beleid.

Het westers internationaal beleid ziet namelijk één belangrijk ding over het hoofd. Net door de politieke impasses in Ivoorkust, Togo, Nigeria en nu ook Benin wordt het volk zich almaar bewuster van het belang van democratie – zij willen subject worden van dat democratisch transitieproces.

Het politieke drama dat Houngbédji nu al maandenlang opvoert, zal ironisch genoeg het Beninse volk alleen maar dieper betrekken in het democratisch transitieproces.  

De Arabische lente geeft er daarbovenop nog een extra hoopvolle dimensie aan. De oorlog tegen Libië kan de woede voor het hypocriete en oorlogszuchtige internationale beleid van het Westen alleen maar vergroten. Het zal alleen wellicht nog enkele jaren duren vooraleer er een waarachtige democratische bom in West-Afrika en elders ten zuiden van de Sahara zal ontploffen.

Een Ivoriaanse situatie mits enkele verschillen

Maar spreken in termen van ‘wat als’ heeft hier enkel zin bij de huidige situatie. Want wat als de politieke impasse in Benin zich de komende weken blijft verscherpen? Twee presidenten voor één land is een bijzonder problematische situatie. De oppositiekrachten rond Houngbédji staan ook bijzonder sterk.

Ondertussen stromen er al berichten binnen dat de hoofdstad Porto Novo wordt gemilitariseerd.

Het spreekt voor zich dat de Beniners zelf uit hun eigen politieke impasse moeten zien te geraken. Maar bij een verdere verscherping van de politieke toestand zal de internationale gemeenschap zich er gaan mee bemoeien. Ze zal een kant kiezen en net daardoor zal ze alleen nog meer olie op het vuur gooien. Drijf ze voort uiteen en heers.

Het is de logica van de Balkanisering die ook hier van buitenaf zal worden toegepast. ECOWAS en de Afrikaanse Unie zullen zich weer  tevreden moeten stellen met een verwaarloosbare bijrol en gaandeweg machteloos toekijken hoe de westerse supermachten samen met de VN ook hier greep op de situatie zullen proberen te krijgen. Of het zover zal komen, is uiteraard nog maar de vraag.

Benin is niet Ivoorkust. De verschillen blijven groot. Houngbédji zal niet kunnen rekenen op de steun van rebellen die er immers niet zijn. Het is nog maar de vraag of Yayi naar eigen goeddunken het leger zal kunnen inzetten tegen de oppositie. Een etnisering van het conflict is volledig uitgesloten.

Een breuk tussen het noordelijke kamp van Yayi en het zuidelijke kamp van Houngbédji lijkt ook onwaarschijnlijk. Het politieke en economische epicentrum van Benin ligt immers volledig in het zuiden. Alle belangrijke politieke krachten bevinden zich daar.

Bij een versteviging van de oppositie zullen de politieke krachten uit het noorden en het zuiden zich terugvinden in het verzet tegen Yayi.

Het heeft geen zin om hier nog voort te speculeren op wat nog moet komen. De komende dagen en weken zullen uitwijzen welke gedaante dit nieuwe politieke drama zal aannemen. Maar de minst schadelijke oplossing is wellicht dat Houngbédji zich simpelweg neerlegt bij zijn nederlaag.

Hij kan zich beter concentreren op de komende parlementsverkiezingen. Er moet ook een geloofwaardige internationale onderzoekscommissie komen die het democratisch gehalte van de afgelopen presidentsverkiezingen zal onderzoeken.