Jullie organiseerden de voorbije twee zomers een klimaatactiekamp. Hoe verliep dit en wat verwacht je van de volgende editie?
Jeroen Robbe: “We hebben in België aanvankelijk onze mosterd gehaald bij het Britse klimaatactiekamp. In de zomer van 2006 organiseerde een groep activisten daar voor het eerst een kamp waar men tegelijkertijd wou tonen dat duurzaam en klimaatneutraal leven mogelijk was én dat de tijd voor actie vanuit de basis was aangebroken.”
“De organisatie van het Britse klimaatactiekamp was rechtstreeks te linken aan de sterke andersglobaliseringsbeweging die er het jaar voordien nog mobiliseerde tegen de G8. Een mooie illustratie van hoe de climate justice beweging niet in het luchtledige is ontstaan, maar net is gegroeid in een lange traditie van elkaar opvolgende – en op elkaar voortbouwende – sociale bewegingen. Het is belangrijk dit in het achterhoofd te houden, zodat we kunnen leren van succesverhalen, maar ook van fouten die door onze voorgangers zijn gemaakt.”
“Het eerste kamp in Groot-Brittannië was gericht tegen een grote steenkoolcentrale en mocht reeds meteen 600 deelnemers verwelkomen. Het jaar erop bewezen de Britten dat het idee geen eendagsvlieg was met een nieuw kamp. Hun tweede editie was gericht tegen de aanleg van een extra landingsbaan bij de luchthaven van Heathrow, en er kwamen maar liefst 2000 activisten opdagen!”
“Stilaan bereikten de inspirerende verhalen dan ook het Europese vasteland, en in de zomer van 2008 konden we vaststellen dat, onafhankelijk van elkaar, twee groepen in België elk een bescheiden klimaatactiekamp hadden opgezet. Het was echter pas de volgende zomer dat er na een oproep tot samenzitten een eerste echt groot klimaatactiekamp in Antwerpen werd georganiseerd. Het ging zelfs om een grensoverschrijdend project, aangezien we steun kregen van heel wat individuen en groepen uit Nederland.”
“Zelforganisatie, klimaatneutraliteit en directe actie waren ook op ons kamp cruciale begrippen. Zelforganisatie, aangezien we collectief, doch zonder een beroep te moeten doen op grote gevestigde groepen, de problemen die bij de organisatie van het kamp kwamen kijken, wilden oplossen. Klimaatneutraliteit, om de daad bij het woord te voegen, maar ook omdat we willen bewijzen dat het mits enige moeite en de nodige goede wil nog steeds mogelijk is om met een grote groep mensen een week lang samen te leven zonder een onuitwisbare voetafdruk na te laten op ons leefmilieu.”
“Het is vanuit deze groep activisten en vanuit de ervaring van het eerste kamp dat er werd besloten om het thema climate justice of klimaatrechtvaardigheid verder op te volgen. Uiteindelijk hebben een goede 400 deelnemers kunnen proeven van een uitgebreid inhoudelijk programma en een mooi aanbod van actie, met als klap op de vuurpijl de actie tegen de steenkooloverslag in de Antwerpse haven. Aangezien alle steenkooltransport er voor een dag effectief geblokkeerd was en de motivatie voor de actie ook redelijk wat weerklank in de nationale pers had gevonden, konden de deelnemers de actie achteraf als zeer geslaagd beschouwen.”
Bierset
“Een jaar later streken we (na eerst nog mee aan de kar van de Belgische mobilisatie voor Kopenhagen getrokken te hebben) neer in Luik, waar we onze pijlen hebben gericht op de luchthaven van Bierset. De luchtvaart is immers één van die sectoren die door overbodig transport vaak onnodig veel bijdragen tot de opwarming van de aarde. Het is ongelooflijk welke massa producten, die we zelf produceren, toch om de foute redenen worden ingevoerd. Zo zijn enkele van de toppers in Bierset bonen uit Kenia, vlees uit Ethiopië of Argentinië, bloemen uit de Palestijnse bezette gebieden of zelfs goudvissen uit Israël. De absurde logica van de vrije markt!”
“Niet iedereen is natuurlijk in dezelfde mate bij beide kampen betrokken geweest. Er zijn gaandeweg nieuwe mensen bijgekomen en sommige mensen haakten ook omwille van andere prioriteiten af. Toch kunnen we stellen dat de groep als dusdanig stilaan de nodige expertise heeft opgebouwd bij zowel de mobilisatie voor als de praktische en inhoudelijke organisatie van een dergelijk kamp. Het blijft echter een gigantische onderneming en als je dan weet dat alles gedragen wordt door vrijwilligers die er heel wat van hun vrije tijd in investeren, dan moet het niet gezegd: alle extra helpende handen worden dankbaar aangenomen. Zeker nu er een nieuw kamp op komst is.”
Waarom trekken jullie volgende zomer naar Antwerpen?
“Komende zomer wordt het dus inderdaad opnieuw Antwerpen. Voornamelijk omdat dit jaar een aantal andere andere actiegroepen zoals Ademloos en GroeNoord ons de hand gereikt hebben en ons zelf uitnodigden iets met hun campagnes en potentieel tot mobilisatie te doen. Verbreding van de beweging is altijd al één van de kerngedachten binnen CJA geweest, dus wilden we dat aanbod zeker niet afslaan. Het is een interessante uitdaging om na te gaan hoe we samen met deze bondgenoten een kamp op het getouw kunnen zetten, met elk onze eigen accenten en zonder onze eigen principes met de voeten te treden.”
“Ademloos heeft reeds bewezen heel wat in de mars te hebben. Ze hebben de ‘democratische’ besluitvormers uitgedaagd en op volledige democratische wijze, via een referendum, hun gelijk gekregen. Nu goed, gelijk hebben en uiteindelijk gelijk krijgen is natuurlijk nog iets anders. Want het ziet er niet naar uit dat de ‘herziene plannen’, een geheel eigen interpretatie van de uitslag van het referendum, opnieuw aan een democratische toetsing onderworpen zullen worden. Men zou er bijna moedeloos van worden.”
“Maar toch is de strijd van Ademloos & co nog niet gestreden, zelfs al zouden de mogelijkheden van de puur legale weg uitgeput blijken. Want een jonge groep als die van GroeNoord bewiees dat er lokaal ook bereidheid bestaat om verder te gaan om met een directe actie, zoals hun bezetting van het Sint-Annabos er eentje was, opnieuw hun standpunt kracht bij te zetten. Voor CJA zal het een zeer interessante ervaring worden om met deze partners in zee te gaan en elkaar te versterken voor een nieuwe editie van het klimaatactiekamp.”
Jullie heten nu Climate Justice Action en willen directe actie voeren voor klimaatrechtvaardigheid. Wat is klimaatrechtvaardigheid? En waarom geweldloze directe actie?
“We hebben inderdaad besloten voortaan als Climate Justice Action door het leven te gaan. CJA kan het best omschreven worden als een horizontaal (in het Engels gebruikt men vaak ‘grassroots’) netwerk. Dit houdt in dat het niet de zoveelste ledenorganisatie is, maar bestaat uit een losse groep van individuen (en eventueel organisaties) die elkaar vinden rond de gedachte van climate justice, klimaatrechtvaardigheid dus.”
“CJA België mag ook niet verward worden met het internationale en in de praktijk vooral Europese CJA-netwerk. Dit netwerk, waar we onze naam aan ontlenen, is ontstaan als een ad hoc netwerk die gelijkgezinde individuen en organisaties wou samenbrengen om te mobiliseren voor Kopenhagen. Dit netwerk heeft een heel belangrijke rol gespeeld bij het laten horen van een sterk climate justice-geluid op straat, toen de onderhandelingen binnen gekenmerkt werden door alles, behalve door een notie van rechtvaardigheid.”
“Het internationale netwerk organiseert nu en dan nog een ontmoeting en mag zeker nog niet ten dode opgeschreven worden, maar kent voorlopig toch vooral een sluimerend bestaan. Gelukkig is dat voor de Belgische CJA-groep dus zeker niet het geval!”
Horizontaal netwerk
“Zoals gezegd gaat het ook bij ons om een horizontaal netwerk. Er is geen bestuur, er zijn geen vaste woordvoerders en er is ook geen eindverantwoordelijke. Iedereen draagt individueel bij wat hij of zij kan bijdragen. Alle beslissingen worden, vaak na heel wat discussie, bij consensus genomen door wie op dat moment actief deelneemt aan het netwerk. Als het dan toch zo een losse structuur is, wat bindt ons dan? Zowel de boodschap als onze methodologie. Belangrijk is dat de boodschap niet alleen gaat over klimaat, maar evenzeer over sociale rechtvaardigheid.”
“Binnen CJA zijn we er van overtuigd dat de opwarming van de aarde een reëel en ernstig probleem is. Een probleem dat bovendien inherent verbonden is met onze kapitalistische manier van produceren en consumeren, die ons vastpint aan een groeimodel. Inderdaad, een model dat pleit voor een eeuwige groei in een wereld die, zo weten we allemaal, fundamenteel begrensd is. Wij onderscheiden ons echter van sommige andere groepen of organisaties die strijden tegen klimaatverandering, doordat we hier meteen een agenda van sociale rechtvaardigheid aan koppelen.”
“Ons huidige politieke en socio-economische systeem is niet alleen schadelijk voor het klimaat, maar het bevestigt en versterkt ook sociale ongelijkheid tussen mensen. Een aantal van de voorgestelde oplossingen voor de klimaatproblematiek lijkt er net uit te bestaan vooral een tweede adem te willen geven aan het systeem dat ons net opzadelde met de meervoudige crisis (klimaatcrisis, economische crisis, energiecrisis, voedelscrisis, etc. …) waar we vandaag nog steeds mee geconfronteerd worden.”
“Deze politieke agenda die streeft naar ‘groen kapitalisme’, een contradictio in terminis als je het ons vraagt, dreigt om opnieuw die mensen die reeds de grootste slachtoffers zijn van de opwarming van de aarde, nogmaals de prijs te laten betalen. Wij pleiten dat ook luid en duidelijk voor systeemverandering: zij die het probleem veroorzaken, moeten het ook zelf oplossen. En dat mag niet ten koste gaan van zij die reeds het zwakste staan in onze samenleving. Dus, zien wij in de strijd tegen de opwarming van de aarde een rol voor een groen kapitalisme? Neen, bedankt.”
“Methodologisch onderscheidt CJA zich van andere groepen zowel qua besluitvorming als qua actietechniek. CJA wil een zo breed mogelijke beweging op de been brengen, die op basis van goede argumenten en na voldoende discussie, doordachte keuzes maakt. Daarom proberen wij onze interne beslissingen ook zo goed als mogelijk bij wijze van consensus te nemen. Zo krijgt iedereen ruim de kans zijn bezorgdheden te ventileren en vermijden we dat iedere minderheid meteen door een enthousiaste meerderheid wordt weggestemd.”
Het verschil maken
“De keuze voor directe actie wordt ons ingegeven door vast te stellen dat de klassieke participatiemechanismen op hun grenzen gebotst zijn. Iedere vorm van betekenisvolle participatie wordt uitgehold en de voor de hand liggende drukkingsmiddelen lijken al te makkelijk door de besluitvormers naast zich neer te worden gelegd. Niet geheel onlogisch. Hoe zwaar weegt een petitie met duizenden handtekening door, naast een machtige lobby die schermt met de keuze tussen het creëeren of het weghalen van jobs, tussen het maken of het uitblijven van investeringen?”
“Bovendien overheerst zowel in de wereld van de politieke elite als in die van de economische het kortetermijndenken. Directe actie lijkt ons hiertegen het beste wapen. Voor ons betekent dit dat wij, geweldloos, zelf gaan ingrijpen om de verandering die we noodzakelijk achten te ondersteunen en waar te maken. Waar bij een symbolische actie, bijvoorbeeld, een petitie zou vragen om toch maar af te zien van de bouw van een nieuwe steenkoolcentrale, zou men bij een directe actie het terrein kunnen blokkeren om zo fysiek het aanvatten van de werken te blokkeren. Een petitie kan men makkelijk negeren, een directe actie onmogelijk. Men wordt gedwongen om te kiezen, om een standpunt in te nemen.”
“Wie kiest voor directe actie weigert nog langer als passieve burger toe te kijken. Hij betreedt de politieke arena en neemt een actieve rol op zich. Bij directe actie vallen ook niet zelden de maskers af van de macht. Nadat men, vaak op een behoorlijk brutale wijze, een geweldloze directe actie laat breken, kan men zich moeilijker opnieuw verschuilen achter de oude holle beloftes en lippendienst aan de strijd tegen klimaatverandering of voor sociale rechtvaardigheid. Directe actie legt bestaande antagonismen in de samenleving bloot en inspireert mensen omdat ze opnieuw het gevoel hebben zelf wat te kunnen doen. Iedereen die zelf het verschil tussen het ideaal dat hij voor ogen heeft en het onrecht dat hij vandaag ziet, probeert weg te werken, doet eigenlijk aan directe actie. En iedere dergelijke actie heeft belang. Want hoe klein ook: je maakt een verschil!”
“CJA is een heel flexibele constructie waar, op basis van onze losse samenstelling als horizontaal netwerk van individuen, geen grote specifieke belangen achter schuilgaan, zoals bij andere organisaties soms het geval is. De voornaamste doelstelling is het helpen faciliteren bij het het uitbouwen van een sterke en kritische beweging voor klimaatrechtvaardigheid. Een beweging die noodzakelijkerwijs een beweging van onderuit zal moeten zijn.”
CJA wil naast het klimaatactiekamp ook andere acties en activiteiten op poten zetten. Wat zijn jullie dan zoal van plan?
“Er staat nog heel veel open. Maar we hebben alvast beslist dat één van de belangrijkste thema’s waar we het komende jaar rond willen werken offsetting is. Het is moeilijk om offsetting in één voor zich sprekend woord in het Nederlands te vertalen, maar we kunnen het wel proberen bevattelijk te omschrijven.”
“Bij offsetting gaat het over een manier waarop bedrijven en overheden hun verantwoordelijkheden inzake de reductie van CO2-uitstoot ontwijken door de aankoop van koolstofkredieten. Deze kredieten worden gegenereerd uit vaak dubieuze projecten in ontwikkelingslanden. Ik zeg dubieus, omdat deze projecten officieel weliswaar gepromoot worden als projecten die op een ‘schone’ manier de ontwikkeling van het Zuiden tegemoet komen, maar dat de praktijk uitwijst dat ze lokaal net vaak bijdragen aan sociale en ecologische problemen in de Derde Wereld. Bovendien kan het kopen van koolstofkredieten er ironisch genoeg net toe leiden dat landen in het Noorden hun reductiedoelstelling halen, ondanks een stijgende uitstoot van emissies op het eigen grondgebied! Zoiets is puur volksbedrog!”
“Het is zeker geen evidente keuze van onderwerp en we zijn er ons ten volle van bewust dat het niet meteen de keuze is die het meest tot de verbeelding spreekt of het dichtst bij de mensen staat. Toch is het van wezenlijk belang. Net omdat het geen evidente keuze is, speculeert men er misschien op zomaar met dit wanbeleid weg te komen en net daarom vindt CJA het zo belangrijk hier extra aandacht aan te besteden.”
“Een eerste actie rond dit thema hebben we intussen al achter de rug. Waar mobiliseren voor Kopenhagen een ‘must’ was, was het voor Cancún dan weer absoluut ‘not done’. We kunnen toch maar moeilijk mensen aanmoedigen om massaal het vliegtuig te nemen, niet? Neen, dan werd er liever voor een lokaal target gekozen. Om toch ook hier aandacht voor de nieuwe klimaattop te vragen, en in één moeite dan ook maar meteen te eisen dat niet het economische eigenbelang maar wel klimaatrechtvaardigheid er op de agenda zou worden gezet, hebben een groep activisten van CJA gedurende enkele uren het Brusselse kantoor van de International Emissions Trading Association (IETA) bezet.”
“IETA is immers een belangrijke lobbygroep die ijvert voor meer emissiehandel. Een valse oplossing voor het klimaatprobleem, waar we als klimaatbeweging geen genoegen mee kunnen nemen. Gedurende de bezetting werd aan het personeel uitgelegd wat de problemen waren met emissiehandel en waarom net nu tot deze actie werd overgegaan. Naast het informeren, slaagden de activisten er zo ook in om, op een belangrijk moment net voor de onderhandelingen, de werkzaamheden van de lobbygroep gedurende een namiddag grondig te verstoren.”
Eind deze maand organiseren jullie een weekend. Wat staat daar op het programma?
“Eén van de doelstellingen van het weekend is om een startschot te geven aan de voorbereidingen van een nieuw klimaatactiekamp. Daarom zullen er dan ook een aantal praktische workshops op het programma staan, waarin het uitwerken van het volgende kamp op gang kan worden getrapt. We zullen enkel beslissingen nemen over het ‘wat’ en ‘hoe’ van het kamp en een aantal belangrijke werkgroepen zullen gevormd worden. Het is immers belangrijk dat het kamp een zelfgeorganiseerd evenement is én blijft.”
“Maar CJA wil meer zijn dan één kamp in het jaar en daarom vinden we het eveneens belangrijk om ook een interessant inhoudelijk programma aan te bieden aan de deelnemers van het weekend. Een programma waarin ook ruimte is voor de nodige discussie, reflectie en debat over het wel en wee van het klimaat en de klimaatbeweging. En uiteraard moet het ook plezant worden!”
“Iedereen is dus van harte welkom om mee haar of zijn schouders onder CJA en/of een nieuw klimaatactiekamp te zetten! Ook als je er op het weekend niet bij kan zijn, dan zullen er nadien nog kansen genoeg zijn om je bij ons aan te sluiten.”
