Hebben de kapitalisten het klimaat opgegeven?
Opinie, Nieuws, Milieu -

Hebben de kapitalisten het klimaat opgegeven?

De wil om te overleven is de krachtigste van alle menselijke drijfveren. Waarom laten net dat instinct ons in de steek als het gaat over de klimaatopwarming, vraagt Marc Vandepitte zich af.

vrijdag 10 december 2010 15:36
Spread the love

Dezer dagen vergadert de wereldgemeenschap in Cancún om zich te beraden over onze gezamenlijke toekomst. De tijd dringt, na het debacle in Kopenhagen kan de planeet zich niet veel meer permitteren. Toch zal er wellicht en opnieuw heel weinig uit de bus komen, veel te weinig.

Gezien het allergrootst belang van deze bijeenkomst zou je van de media verwachten dat ze de urgentie van het probleem in de verf zetten en dat ze de politieke verantwoordelijken met hoogdringendheid zouden wijzen op hun verantwoordelijkheid en ze aanporren om maximale akkoorden te sluiten. We zien het tegenovergestelde.

De media sussen de publieke opinie met de boodschap geen al te hoge verwachtingen te koesteren. Met succes. Een recente grootschalige poll in 26 landen laat zien dat de bekommernis niet gestegen is, maar integendeel gedaald. Vorig jaar zegden nog 61% van de ondervraagden dat de klimaatverandering een ‘heel ernstig’ probleem was, nu nog maar 53%.[1]

Heeft het establishment uit het Noorden de pogingen om het klimaat vooralsnog te redden opgegeven? Het ziet er naar uit. The Economist, misschien wel het meest invloedrijke tijdschrift ter wereld en spreekbuis van de economische elite zegt het onomwonden: ‘Wereldwijde actie zal de klimaatverandering niet stoppen. Het gevecht om de globale opwarming te beperken tot gemakkelijk aanvaarde niveaus is dus voorbij.’ (sic) We moeten de klimaatopwarming niet proberen een halt toe te roepen, de wereld moet gewoon harder zijn best doen om te zien ‘hoe we er mee kunnen leven’. De zeespiegel zal wellicht meer dan een meter stijgen, misschien zelfs twee. Daar moeten we ons bij neerleggen en er ons op voorbereiden door dijken te bouwen, tientallen miljoenen mensen te laten verhuizen naar hoger gelegen gebieden, de geneeskunde af te stemmen op tropische ziektes, enz. Pech voor de landen van het Zuiden: zij zullen het meest worden getroffen en hebben het minst middelen om zich daarop ‘voor te bereiden’. [2]

Après nous le déluge, is hier wel zeer letterlijk te nemen. Die redenering is echter je reinste onzin. De klimaatopwarming is geen onontkoombaar lot. Wereldwijde actie is wel degelijk mogelijk om de klimaatopwarming binnen aanvaardbare niveaus te houden. Alleen moeten dan drastische keuzes gemaakt worden. En daar wringt het schoentje.

The Economist zal het natuurlijk nooit toegeven, maar die keuzes zijn niet mogelijk binnen de winstlogica van het kapitalisme. Het is zoals Susan George het ooit zei op het Wereld Sociaal Forum van 2001: ‘Het kapitalisme is zoals die fameuze fiets die altijd moet blijven rijden of anders omvalt. En de bedrijven beconcurreren elkaar om te zien wie het snelst fietst alvorens tegen de muur te pletter te rijden.’[3]

Binnen de winstlogica is de klimaatopwarming blijkbaar niet te stoppen, maar binnen die klimaatopwarming valt er wel nog steeds winst te rapen. Constructiefirma’s die dijken bouwen en verzekeringsbedrijven bijvoorbeeld zullen gouden zaken kunnen doen. Ook aan emissierechten valt nog een flinke stuiver te verdienen. En uiteraard bieden de groene technologie– en energiesector enorm veel opportuniteiten.

Onze Europese Commissaris voor klimaat, Connie Hedegaard, zit helemaal op deze golflengte. In het verleden had ze het nog over ‘morele verantwoordelijkheid’ en over het ‘voortbestaan van de mensheid’. Recentelijk veranderde ze het geweer van schouder. ‘Zij die uiteindelijk de energie-efficiëntie verbeteren alsook de innovatie, zullen meer geld sparen. Zij die dat niet doen, riskeren te worden voorbijgestoken door Chinese concurrenten.’[4]

Om ter hardst fietsen dus. De beurskrant The Financial Times merkt daarbij fijntjes op dat de lobbyisten in Cancún misschien op een aantal punten van mening zullen verschillen met de Eurocommissaris, maar dat ze in elk geval ‘moeten toegeven dat zij tenminste probeert hun taal te spreken’.[5]

De wil om te overleven is de krachtigste van alle menselijke drijfveren. Hoe verklaar je dat de winstlogica in staat is om dit instinct uit te schakelen? Hoe verklaar je dat de bekommernis bij publieke opinie gedaald is terwijl de situatie er nog verder op achteruit gaat? In zijn laatste boek geeft Erich Fromm een interessante verklaring. Hij geeft het relaas van een merkwaardige ervaring van een bekend filosoof, Arthur Koestler.

Op een goede dag verbleef die man tijdens de Spaanse oorlog in een comfortabele villa van een vriend. Er kwamen berichten binnen van het steeds nader oprukken van de Franco-troepen. Er was geen twijfel aan dat zij die nacht het huis zouden bereiken, en zeer waarschijnlijk zou geëxecuteerd worden. Hij kon zijn leven redden door te vluchten, maar de nacht was koud en nat en het huis was warm en behaaglijk. Daarom bleef hij ter plekke. Hij werd gevangen genomen en mocht van geluk spreken dat zijn leven gespaard bleef doordat na verloop van enkele weken sympathiserende journalisten het voor hem opnamen.

Dit is hetzelfde soort gedrag dat sommige zieke mensen vertonen die liever het risico lopen te sterven dan een medisch onderzoek te ondergaan waaruit zou blijken dat een zware operatie noodzakelijk is. [6]

Laat ons hopen dat de collectieve mensheid zijn overlevingsinstinct tijdig weer weet te activeren. Er is maar één planeet.

[1] Financial Times 3 december 2010, p. 6.
[2] The Economist 27 november 2010, p. 79-82.
[3] http://www.tni.org/es/archives/act/1417.
[4] Financial Times 1 december 2010, p. 4.
[5] Ibid.
[6] Fromm E., To have or to be?, London 1979, p. 20.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!