De Vlaamse regering blijft vol overtuiging werken aan een begroting in evenwicht. Dat is goed, het tegendeel zou eerder verontrustend zijn. In tijden van crisis moet de regering budgettaire keuzes maken. Maar een besparingsbeleid moet ook doordacht en redelijk blijven. Overal de kaasschaaf hanteren en wat procenten afschrapen, is een domme manier van besparen.

Maar nu hanteert de Vlaamse regering ook nog eens de hakbijl. Dat laatste gebeurt niet willekeurig. Er zit een systeem achter dat langs twee lijnen loopt: vernieuwingen van het laatste decennium terugdraaien en de verzuiling restaureren. De regering van Kris Peeters viseert vooral het ongebonden, niet-bevriende middenveld.

De organisaties die nu het gelag betalen zijn niet verzuild, vaak lokaal actief en vallen eerder onder de noemer ‘progressief’. Dramatisch is dat de besparingen dodelijk zijn voor vele kleine projecten, maar tegelijk onbeduidend in het licht van de begrotingscijfers. Net daarom is dit zo veelzeggend.

De zwaarste klappen vallen in de culturele wereld. In twee jaar tijd zullen artistieke werkingen, sociaal culturele organisaties, participatieprojecten voor bijzondere doelgroepen en erfgoedwerkingen tussen de 5 en 10 procent inleveren. De Volkshogescholen moeten zelfs 25 procent besparen. Minstens 400 mensen in de culturele sector zullen hun baan verliezen.

Linkse hobby

Deze regering sloopt zonder scrupule de vernieuwende en pluralistische initiatieven die onder paarsgroen werden ontwikkeld. De nieuwe bewindsploeg in Nederland noemt cultuur openlijk een linkse hobby. Onze regering Peeters durft dat alleen nog niet hardop te zeggen.

Vele honderden plaatselijke jeugdwerkingen zijn binnenkort aan de beurt. Tien procent van de beloofde subsidies voor lokaal jeugdbeleid werden plots ingehouden. Een onwaarschijnlijk botte ingreep. Ook de milieu- en natuurbewegingen worden hard aangepakt. Met als belangrijkste slachtoffer ‘Tandem’, de verenigingen die werken rond een lokale Agenda 21. Deze werking krijgt één jaar respijt maar wordt wel helemaal opgedoekt.

Bij de Regionale Landschappen voert de Vlaamse regering een besparing door van 24 procent wat onder meer ten koste gaat van sociale economieprojecten. Voor de rest moeten milieubewegingen nu het dubbele besparen van de oorspronkelijk afgesproken 2 procent. Beloftes en afspraken zijn duidelijk niet meer van tel.

Ook in andere domeinen treffen de besparingen telkens de basisprojecten of kleine, ongebonden organisaties. De onderwijsbesparingen wurgden al het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen. De aan de VDAB opgelegde besparingen leidden tot de stopzetting van het sociale uitzendkantoor Instant A. Nu wordt ook nog het stelsel van DAC-ers, waarop veel kleine verenigingen draaien, afgebouwd.

Rancune en revanche

Dit soort besparingen is volgens ons niet toevallig. Het oogt als een afrekening van de kabinetten Peeters en Muyters met het progressieve middenveld, of in het jargon van de daders: ‘de linkse kerk’.

Dat de CD&V niet-verzuilde verenigingen het leven lastig maakt, is niet nieuw. Dat past in het restauratiebeleid van de voorbije jaren. Met N-VA er bij lukt dit nu nog zoveel beter, blijkt nu. De SP.A kijkt machteloos toe. De N-VA volgt intussen haar eigen agenda, die grote overeenkomsten vertoont met die van VOKA, en die nog een stuk verder reikt dan de verzuilingsagenda van CD&V.

De grondhouding van de N-VA is dikwijls die van de wrok tegenover wat ze beschouwt als de jarenlange overheersing van progressief Vlaanderen, van de zogenaamde soixante-huitards (maar dan wel niet die van Leuven Vlaams!?). Ze sturen aan op niet minder dan een nieuwrechtse Beeldenstorm.

De kruistocht van De Wever en Co heeft veel weg van de campagne van de Tea Party in de VS tegen Obama. De Amerikaanse en de Vlaamse conservatieven voelen zich miskend, verongelijkt. Ze voelen rancune omdat hun belastingsgeld wegvloeit naar andere regio’s of naar, godbetert, ‘subsidieslurpende’ NGO’s. Ze zijn boos omdat ‘hun’ samenleving helemaal is veranderd zonder hun toestemming. Ze zijn bang voor een overheid die door de financiële crisis opnieuw het initiatief zou nemen.

Begrotingsbeslissingen bouwen op dit soort van revanchisme is bijzonder kortzichtig en klein. Vlaanderen toont zich op haar smalst. De begrotingsbesprekingen die volgende week in het Vlaams Parlement starten moeten gaan over hoe we de Vlaamse samenleving willen opbouwen. Krijgen kritische, ongebonden stemmen nog een kans of wil de Vlaamse regering enkel nog het stroopsmeren subsidiëren?

En in feite hebben we het dan nog niet over de hamvraag: moeten we in tijden van crisis niet juist meer investeren, zoals een econoom als Stiglitz ons voorhoudt? Meer investeren in innovatie, in cultuur, in de vergroening van de economie, in welzijn, in ecologie. Dat is net het tegendeel van wat de regering Peeters nu doet. Maar dat belooft helemaal een dovemansgesprek te worden.

Filip Watteeuw is Vlaams volksvertegenwoordiger en Groen!-fractievoorzitter

(verscheen eerder in De Morgen)