De sprekers van de eerste dagen herhaalden allemaal hoeveel er op het spel staat in Nagoya. Het zal miljoenen jaren duren om de gevolgen van de almaar toenemende verwoesting van natuurgebieden weer helemaal weg te werken, zeggen wetenschappers. Misschien zijn we al dicht in de buurt van het punt waarop de verdere aftakeling van ecoysystemen niet meer kan worden tegengehouden. En in elk geval kost de achteruitgang van de natuurlijke rijkdom handenvol geld. De rol van insecten die planten bestuiven, is bijvoorbeeld meer dan 150 miljard euro per jaar waard voor de landbouw.       

De brede consensus over die sombere vooruitzichten biedt echter geen garantie dat de landen die deelnemen aan de conferentie het eens zullen worden over krachtdadige afspraken om het verlies aan biodiversiteit tegen 2020 in te dammen.

ABS

Een belangrijk twistpunt is de regeling van de toegang van bedrijven tot natuurlijke rijkdommen in andere landen en de verdeling van de winsten die ze maken met planten, dieren en genetisch materiaal die ze van elders halen. Dat is het zogenaamde Access and Benefit-Sharing (ABS). Zonder een eerlijk en evenwichtig ABS-Protocol komt er geen algemeen akkoord, zegt Gurdial Singh Nijar, een vertegenwoordiger van Maleisië die ook gelijkgezinde landen uit Azië en de regio van de Stille Oceaan vertegenwoordigt.

Veel geneesmiddelen, cosmetica en andere veelgebruikte producten bevatten belangrijke ingrediënten die uit de natuur komen of daarvan zijn afgeleid. Ontwikkelingslanden met een uitzonderlijke biodiversiteit zijn een belangrijke vindplaats van dergelijke stoffen. Iedereen is het erover eens dat de betrokken landen en de plaatselijke bevolking daarvoor vergoed moeten worden. Maar over hoe dat moet gebeuren, wordt al zes jaar onderhandeld.

Moeten er ook vergoedingen komen voor stoffen die afgeleid zijn van natuurproducten, en voor afleidingen van die afleidingen? En is er ook een regeling nodig voor het gebruik van de traditionele kennis rond die natuurproducten?

Bescherming van arme mensen

“We kunnen afgeleide producten niet buiten beschouwing laten, biochemische producten inbegrepen”, zegt Nijar. Ook traditionele kennis moet volgens hem deel uitmaken van het protocol. Dat vindt ook Christine von Weizsacker, een woordvoerster van de CBD Alliance, een koepel van internationale niet-gouvernementele organisaties die rond biodiversiteit werken. “Als je traditionele kennis gebruikt, krijg je de naald op een speldenkussen aangeboden in plaats van hem in een hooiberg te moeten zoeken.”

Naast de vraag hoe ver in de keten van afgeleide producten er nog vergoedingen moeten worden betaald, leveren ook patentkwesties nog altijd discussies op. Er is ook nog geen eensgezindheid over hoe de naleving van de afspraken kan worden gecontroleerd en afgedwongen. Welke rol moeten douanediensten spelen, en hoe kunnen straffen eruit zien? Voor von Weizsacker staat het in elk geval vast dat “arme mensen wettelijke bescherming nodig hebben”.

Het uitblijven van een ABS-protocol leidt er intussen toe dat landen de toegang versperren tot natuurproducten en genetisch materiaal die op andere plaatsen in de wereld heel nuttig kunnen zijn. In Azië bestaat er een natuurlijke vijand voor een vliegje dat de Keniaanse mango-oogst sterk doet afnemen, maar onderzoekers mogen er niet mee werken tot er een nieuw protocol is, zegt Nick Nuttall, een woordvoerder van het VN-Milieuprogramma UNEP. “Nagoya is een gouden kans om tot een ABS-protocol te komen”, zegt Nuttall. “Zijn de risico’s zo groot dat we niet tot een overeenkomst kunnen komen? Volgens mij zijn we er slechter aan toe zonder overeenkomst.”

Stephen Leahy