Let op met beroemdheden - Bono naast Tony Blair op het Wereld Economisch Forum
Opinie, Nieuws, Cultuur, Belastingsontduiking, Bono -

Bono: tussen droom en daad staat belastingontwijking

Eric Goeman nam de fiscale praktijken van Bono onder de loep. "Voor sommige (vooral heel rijke) mensen is de enige aanvaardbare belasting de nulbelasting", stelt hij vast.

donderdag 23 september 2010 14:55
Spread the love

Het ontduiken van belastingen is populair bij vedetten. Franse vedetten zoals Johnny Halliday en Amélie Mauresmo wonen enkele maanden per jaar in Gstaad om de belastingen in Frankrijk te ontlopen. Belgische vedetten zoals Stefan Everts (sportman van het jaar 2006), Justine Henin (sportvrouw van het jaar 2006), Tom Boonen (sportman van het jaar 2005) zijn verhuisd naar Monaco (Boonen zou vorig jaar opnieuw vertrokken zijn uit Monaco, misschien omdat hij niet genoeg meer verdiende om er te blijven resideren) om te vermijden wat alle gewone mensen in dit land wel moeten doen: belastingen betalen.

In fiscale termen is dit gewoon “belastingontwijking”, moreel niet hoogstaand maar inderdaad volledig legaal.

Rockster Bono, die als campagnevoerder een grote invloed heeft gehad door initiatieven als “Make Poverty History” en acties voor het wereldwijd kwijtschelden van de schulden van ontwikkelingslanden, ligt al jaren met NGO’s en kerkelijke organisaties in Groot-Brittannië en Ierland in de clinch over de rechtvaardigheid van zijn eigen financiën.

Net zoals heel wat Ierse politici zijn die organisaties verbaasd en ontzet door de beslissing van U2 in 2006 om een gedeelte van hun miljardenbusiness van Ierland over te brengen naar Amsterdam, waar het belastingpercentage op inkomsten uit royalty’s minuscuul is. De zanger en zijn groep U2 worden van hypocrisie beschuldigd, omdat ze, om een belastingverhoging in Ierland te ontwijken, beslisten hun financieel beheer naar het buitenland over te brengen, terwijl ze tegelijk de gierigheid van de leiders van de rijke landen aanklagen en hen aansporen meer belastinggeld te besteden aan het verlichten van de schulden van arme landen.

“Elevation Partners”, een in Californië gevestigde durfkapitaalmaatschappij waarvan Bono medeoprichter is, bevestigde onlangs dat het een slordige 157 miljoen pond geïnvesteerd heeft in het Amerikaanse businessmagazine Forbes, dat door de media vaak als “de bijbel van het kapitalisme” omschreven wordt. Volgens dominee Peter Challen van de Christian Council for Monetary Justice (CCMJ) belicht dit verhaal niet alleen de verleidingen van het participeren in een centrifugaal imperium van multinationals, maar ook de ontoereikendheid van de huidige voorstellen om armoede en ongelijkheid aan te pakken: “Terwijl wereldsterren pleiten voor ‘vrijgevige’ acties om de schulden te verzachten, zorgen ze er op de achtergrond zelf voor dat hun kolossale fortuinen met financiële constructies de belastingen ontlopen.”

Verhuizen van belastingen

Dit maakt het des te onbegrijpelijker dat Bono zijn fortuinbeheer van Ierland naar Nederland heeft verplaatst. Nochtans is ook Ierland een belastingparadijs. Een van de absurde voordelen die het aanbood, was een belastingvrij statuut voor kunstenaars. Het is duidelijk dat U2 hiervan geprofiteerd heeft om geen belastingen te betalen op de royalty’s van hun songs.

Nu heeft de Ierse regering in een moment van helderheid besloten om die belastingvrijstelling tot een inkomensplafond van 250.000 euro per jaar te beperken. Van een dergelijk inkomen kunnen 99 procent van de Ierse kunstenaars enkel maar dromen, wat ook hun branche is. Je kan dan ook moeilijk beweren dat die beperking afbreuk doet aan het Ierse beleid om de schone kunsten te ondersteunen, wat zogenaamd de bedoeling was van die belastingvrijstelling. Maar zelfs die beperking op de vrijstelling is voor U2 blijkbaar onaanvaardbaar.

Laten we de zaken in hun context bekijken. In het ‘ergste geval’ zou de beperking inhouden dat, indien de royalty’s boven de 250.000 euro per jaar in een Iers bedrijf belegd worden, er 12,5 procent bedrijfsbelasting wordt geheven. Nederland biedt echter nog gunstiger voorwaarden voor royalty’s, en wil die nog ‘verbeteren’, zodat dit land zeker in het oog zal worden gehouden.

De Nederlanders hebben in hoofdzaak twee dingen gedaan. In de eerste plaats heeft Nederland, in tegenstelling tot bijna alle andere belastingparadijzen, met heel veel landen verdragen ter vermijding van dubbele belasting afgesloten. Dit geeft ze, in vergelijking met de andere paradijzen, het ongekende voordeel dat de royalty’s die aan Nederland betaald worden, niet meer aan de bron in het land van oorsprong kunnen worden afgehouden, of slechts aan een heel klein tarief onderworpen zijn. Het is dus een ideale plaats om royalty’s op te strijken.

Bovendien gaat Nederland nog een stap verder dan andere ontwikkelde landen die zich als belastingparadijs profileren: hun belastingtarief op royalty’s is namelijk uiterst laag. Sinds januari 2007 bedraagt het officiële belastingtarief op royalty’s 10 procent, maar door de talrijke aftrekmogelijkheden en belastingverminderingen, die in andere landen niet bestaan, kan het werkelijke percentage dalen tot een, zelfs volgens Ierse normen, absurd lage belasting. Die belasting kan dan nog verder dalen, als de royalty’s overgebracht worden naar een holdingmaatschappij op de Nederlandse Antillen. Het is duidelijk dat Bono gebruik wil maken van constructies die al veel eerder door de Rolling Stones werden gebruikt en die bewezen hebben dat ze goed werken.

Ontwikkeling en fiscaliteit

Op dit punt aanbeland, is het belangrijk om nog eens aan te stippen waarom dit alles zo belangrijk is. Wel, heel eenvoudig, belastingen vormen een essentieel instrument voor ontwikkeling. Dit stond uitgebreid op de agenda de voorbije dagen tijdens de algemene vergadering van de Verenigde Naties in New York voor een tussentijdse evaluatie van de millenniumdoelstellingen. Het ontwikkelingsdenken startte in termen van hulp aan de derde wereld. Daarna kwam het verstrekken van leningen (die uiteraard de hele schuldenproblematiek veroorzaakten), wat vervolgens leidde tot handel en de noodzaak om inkomsten te genereren voor de terugbetaling van die leningen. De belastingen worden nu als het vierde element van dit systeem gezien.

De reden daarvoor is simpel: de leningen hebben niet gewerkt, zoals Bono graag opmerkt. Dus de schulden kunnen niet worden terugbetaald. En de handel blijft een heikele kwestie, waarbij de verhoudingen nog steeds onrechtvaardig en ongunstig zijn voor de ontwikkelingslanden. Dus blijft hulp noodzakelijk. Maar niemand die ernstig met ontwikkeling begaan is, ziet dit als een lange termijnoplossing voor het ontwikkelingsvraagstuk, want het resultaat is hulpafhankelijkheid. Die afhankelijkheid van hulp belet de landen zich te ontwikkelen tot leefbare onafhankelijke staten, die hun eigen bevolking kunnen onderhouden, wat toch het doel van ontwikkeling moet zijn. Enkel een land dat in staat is de nodige belastingen te heffen om zichzelf te financieren, kan zijn eigen bevolking de nodige voorzieningen bieden.

Ontwikkeling en het betalen van belastingen zijn gewoon onafscheidelijk met elkaar verbonden. Niet iedereen is het met die stelling eens, maar de geldigheid ervan kan moeilijk ontkend worden. Dit betekent dat iedereen die de ontwikkeling wil bevorderen, ook het betalen van belastingen ernstig moet nemen.

Die houding tegenover het betalen van belastingen moet op twee niveaus tot uiting komen. In de eerste plaats moet er een persoonlijk engagement zijn om de belastingen te betalen die een persoon of een bedrijf op de verkregen inkomsten verschuldigd zijn, en wel in het land waar die inkomsten het best vastgesteld kunnen worden. Het tweede engagement heeft betrekking op de integriteit van het hele belastingstelsel, zowel nationaal als internationaal.

Wat Bono bewijst

Het is duidelijk dat Bono van dit argument niet wil weten. Bono doet dus aan ontwijking, om in belastingtermen te spreken. Wat eigenlijk betekent dat hij de fiscale verantwoordelijkheid ontloopt.

Maar Bono’s voorbeeld is belangrijker dan enkel dat aspect. Want hij bewijst dat voor sommige (vooral heel rijke) mensen de enige aanvaardbare belasting de nulbelasting is. Hoezeer een land zijn belastingtarieven ook verlaagt, en in tegenspraak met wat de voorstanders van vlakke belastingen beweren, er zullen dus altijd individuen zijn die ook de meest minimale belastingen proberen te ontwijken of te ontduiken, en zo hun verantwoordelijkheid tegenover de samenleving(en) waarin ze leven ontkennen. Het is dan ook een mythe om te argumenteren dat het verminderen van de belastingen de belastinginkomsten doet stijgen. Enkel 0 procent is voor belastingontduikers aanvaardbaar. En het resultaat daarvan is duidelijk, want in dat geval faalt de staat. Misschien is dat wel het werkelijke doel van zij die deze argumenten aanvoeren.

Maar ja, Bono weet maar al te goed: “alleen de gewone mensen betalen belastingen”.

Maar er is nog meer: Bono en waardig werk?

Slechte arbeidsomstandigheden bij Bono’s label RED

De arbeidsvoorwaarden bij de productie van RED-kleding laten te wensen over. Dit blijkt uit het rapport Footloose Investors, Investing in the Garment Industry in Africa van de Nederlandse Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO). Het rapport beschrijft de wijze waarop internationale kledingproducenten in Afrika hun productie steeds verplaatsen naar landen met de laagste lonen en belastingen. Hierdoor blijven de voordelen voor de regio waar geproduceerd wordt beperkt.

Onder het label Red dat door rockster en wilde weldoener Bono gelanceerd is worden kleding, elektronica en diensten verkocht. Het Engelse merk GAP produceert de kleding. RED gebruikt een gedeelte van de winst om AIDS in Afrika te bestrijden. Het geld dat RED schenkt aan het Global Fund to fight AIDS, Tubercolosis and Malaria wordt nu deels verdiend door de lonen van arbeiders laag te houden.

Lage lonen behoren tot de grootste problemen in de kledingindustrie. De fabriek in Lesotho die RED-kleding produceert vormt hier geen uitzondering op. De uitbetaalde lonen liggen op het wettelijk minimum of net erboven, zodat de arbeiders moeite hebben om rond te komen. Ze zien zich genoodzaakt om een voorschot te vragen op hun vertrekpremie die als pensioen moet dienen bij het verlaten van de fabriek. Een arbeider verklaart in het rapport: “Ik moest geld lenen om de school van mijn kind te kunnen betalen. Onze salarissen zijn zo laag, we kunnen onze problemen niet oplossen.”

Problemen als langdurig gedwongen overwerk, onderbetaling en het met geweld verhinderen van vakbondsvorming komen in de kledingindustrie over de gehele wereld veelvuldig voor. De omstandigheden waaronder de kleding voor RED wordt gemaakt verschillen niet wezenlijk van de overige producten die GAP op de markt brengt. Het beleid van GAP ten aanzien van de arbeidsomstandigheden is overigens relatief vooruitstrevend. GAP is bijvoorbeeld aangesloten bij het Ethical Trading Initiative (ETI) en er is een programma voor fabrieksinspecties opgezet. Dit heeft echter nog niet tot een daadwerkelijke verbetering van de arbeidsomstandigheden geleid. De GAP-producten kunnen daarom nog niet ethisch verantwoord genoemd worden.

Onderzoekster Esther de Haan van SOMO: “Je zou mogen verwachten dat het label van Bono een voorbeeld geeft van hoe het beter kan. Maar door de arbeiders van RED zo slecht te betalen schept het bestrijden van AIDS ook armoede. Dat kan geen model voor een duurzame oplossing zijn. Zo krijgt Afrika toch weer zelf de rekening gepresenteerd.”

Maar we hebben nog een uitsmijter. Onlangs had Bono een groot interview in het Franse progressieve dagblad Libération. Hij sprak zich zeer helder uit over kapitalisme en financiële markten: “Wat we nu nodig hebben is een echte big bang. Twee jaar na het uitbreken van de bankencrisis is er niets veranderd aan de structuren van het internationale financiële systeem. Niet aan de belastingparadijzen, niet aan de belastingontwijking, niet aan de corruptie van de grote multinationals noch aan de transparantie van de financiële industrie”.

We hadden zelf de huidige situatie niet beter kunnen samenvatten.

Tussen droom en daad nietwaar?

take down
the paywall
steun ons nu!