Het beleid van de Europese Unie heeft een grote invloed op de honger in de wereld. Landbouw, handel, ontwikkelingshulp, bescherming van het klimaat… Dragen deze beleidsterreinen effectief bij tot de verwezenlijking van Millenniumdoelstelling 1?
Het staat vast dat de EU en de Europese landen een grote verantwoordelijkheid dragen in het drama van de honger in de wereld. De geschiedenis van de kolonisatie, de actieve betrokkenheid bij de schulden van het Zuiden, het landbouw- en handelsbeleid en de zwakke ontwikkelingshulp zijn al meermaals met de vinger gewezen als factoren die de ondervoeding in de arme landen ‘voeden’. Elke dag sterven 25.000 mensen aan de gevolgen van ondervoeding.
Europa, tussen Dr. Jekyll…
Geconfronteerd met deze situatie heeft de EU eindelijk besloten om te reageren. Na de hongerrellen in 2007-2008 verhoogde de Unie haar percentage van de landbouwhulp, want deze vormt de sleutel van de voedselzekerheid. Dat aandeel bedroeg in 1980 17% van het totale budget, in 2006 was dat slechts 3%.
Verder engageerde Europa zich – juridisch en via de oprichting van ad hoc instellingen – om de coherentie van haar beleid te versterken. Op die manier zouden de inspanningen voor ontwikkelingshulp niet meer teniet gedaan worden door de gevolgen van andere beleidsterreinen: handel, landbouw, visserijakkoorden, energie, milieu,….
… en Mr. Hyde
Hoewel we deze vooruitgang kunnen toejuichen, hoeven we maar naar het huidige beleid te kijken om vast te stellen dat er een enorme kloof gaapt tussen de vooropgestelde intenties en de werkelijke uitvoering van coherente plannen in de strijd tegen de honger.
> Landbouw, het einde van de subsidies? Jarenlang hebben de exportsubsidies voor Europese landbouwproducten bijgedragen aan een kunstmatig lage prijs van deze producten in het Zuiden. Daardoor werd de lokale productie om zeep geholpen. Na zware kritiek hebben de opeenvolgende hervormingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid een einde gesteld aan het grootste deel van deze subsidies (maar niet de directe hulp).
De EU kondigt aan dat deze subsidies volledig worden stopgezet in 2013. “Niet is minder waar”, zo zegt Jean-Pierre Rolland van de Campagne AlimenTerre. “De recente melkcrisis heeft aangetoond dat Europa dezelfde oude recepten weer bovenhaalt zodra een landbouwsector in moeilijkheden verkeert. De Unie exporteert haar overproductie met subsidies en legt zo haar verbintenissen voor een coherent beleid naast zich neer. We kunnen ons dus afvragen of Europa werkelijk van plan is alle exportsubsidies stop te zetten in 2013.”
>Koeien en auto’s voor de hongerigen. Nog een incoherentie in het landbouwbeleid wat betreft MDG 1: De EU importeert 75% van haar behoeften aan plantaardige eiwitten (voornamelijk soja) om het Europese vee te voeden. Een fenomeen dat leidt tot ontbossing en dat de productie van voedergewassen in het Zuiden afremt. “Soja importeren om koeien te voeden die melk produceren, en die melk exporteren met directe of indirecte subsidies van de Europese belastingbetalers, dat is pure verspilling en een incoherentie met betrekking tot ontwikkeling”, vervolgt J.P. Rolland.
In naam van de strijd tegen klimaatverandering engageert de EU zich om tegen 2020 voor 10% hernieuwbare energie te gebruiken in de transportsector. Het begrip hernieuwbare energie slaat dan op biobrandstoffen. Dit engagement dwingt verschillende arme landen – Maleisië, Indonesië, Ghana, Mozambique, Brazilië, … om grote stukken land te reserveren voor de teelt van rietsuiker, palmolie of Jatropha, in plaats van voor voedselgewassen. Miljoen hectaren grond zijn al in beslag genomen voor dit project.
>Handel in dienst van ontwikkeling? De Unie doet mooie verklaringen over een coherenter beleid maar toch blijft haar commerciële strategie exclusief focussen op vrijhandel en de maximale opening van buitenlandse markten (EPA, Associatieakkoorden, …). En nochtans heeft de Europese Commissie zelf de incoherentie met de ontwikkelingsdoelstellingen erkend. Vrijhandel betekent per definitie dat landen weinig of geen mogelijkheden hebben om hun voedselproductie en opkomende industrieën te beschermen. Decennia lang heeft Europa precies dat gedaan om haar eigen voedselzekerheid te garanderen en een competitieve landbouw te ontwikkelen.
Deze voorbeelden zijn slechts het topje van de Europese incoherentie-ijsberg in de strijd tegen de honger. Ook andere beleidsterreinen kunnen met de vinger gewezen worden: visserijakkoorden, investeringen, afschaffing van landbouwquota, … Er is dus nog veel werk aan de winkel om deze inconsistenties te corrigeren en de schizofrenie van Europa te behandelen. Een Europa dat er prat op gaat de grootste leverancier van ontwikkelingshulp te zijn, maar met de ene hand neemt wat het met de andere hand gegeven heeft.
Frédéric Janssens
Dit artikel maakt deel uit van Globo °31: De Millenniumdoelstellingen, gewikt en gewogen.
