Onder het grijze beton van het Charlotte Maxeke Johannesburg Academisch Ziekenhuis danst en zingt een in het rood gehulde massa om een eerlijk loon te eisen van de regering. De Vakbond voor Onderwijs en Verpleging (Nehawu) eist 8,6 procent loonsverhoging en een huurtoeslag van 107 euro per maand.

De regering wil niet verder gaan dan 7 procent en 75 euro huurtoeslag. Niet genoeg om het krappe budget van verpleegsters te verlichten, vindt Charlotte Ndamaso, die een aantal verpleegsters onder zich heeft. Verpleegsters kunnen volgens haar alleen maar rondkomen door bijbaantjes te nemen of bij te lenen. “De regering zegt dat we onmisbaar zijn,” zegt ze, “maar alleen als het ze uitkomt. Kun je essentieel personeel zo behandelen?”

“Hoe kan de regering het hebben over uitgavenbeheersing, als ze wel honderden miljoenen euro besteden aan een voetbaltoernooi?” vraagt Sizwe Pamla, woordvoerster van Nehawu. De lonen zijn volgens haar te laag om mee rond te komen, maar te hoog om in aanmerking te komen voor sociale huisvesting of andere steun.

Ontwricht

Het aantal stakers varieert, maar de zorg is erdoor ontwricht. Veel zieke mensen moeten langer reizen of langer wachten op zorg, zegt Fidel Hadebe, woordvoerder van het ministerie van Gezondheidszorg. In de provincie Gauteng zijn patiënten naar huis gestuurd, en in andere steden zijn vrijwilligers aan het werk gezet. Ook zorgpersoneel van het leger is ingezet.

Loonstakingen zijn niet ongewoon in Zuid-Afrika. “Maar dit is wel de grootste in een heel aantal jaren”, zegt Lucien van der Walt, een socioloog aan de universiteit van Witwatersrand. “Er wordt niet alleen in het hele land, maar ook sectorbreed gestaakt.”

Volgens van der Walt was de staking in zekere zin onvermijdelijk door het grote verschil tussen publieke en particuliere zorgverleners, wat betreft loon, maar ook wat betreft werkdruk. Publieke instellingen hebben per medewerker drie keer zo veel patiënten. Structurele problemen zijn te lang niet aangepakt. “Ze zeggen dat er geen geld is, maar ondertussen hebben ze de laatste jaren wel steeds belastingverlagingen en vrijstellingen afgekondigd.”

Een tweede Griekenland

Daniel Silke, een voormalig verkozene van de voornaamste tegenstrever van het ANC, de liberale Democratische Alliantie, is kritisch. Volgens hem zijn de lonen de laatste jaren sneller gestegen dan de inflatie en heeft de regering te veel banen in de publieke sector gecreëerd, in plaats van investeringen aan te trekken voor de private sector. “De druk op de fiscus neemt kritieke proporties aan. De alarmbellen van de staatsschuld rinkelen.” Zuid-Afrika moet volgens hem uitkijken niet een tweede Griekenland te worden.

De staking heeft ook de wrevel blootgelegd tussen het regerende Afrikaans Nationaal Congres en de confederatie van vakbonden Cosatu, waar ook Nehawu bij hoort. Cosatu heeft gisteren de politieke inzet verhoogd door te verklaren dat de staking zal worden uitgebreid naar andere bonden als er voor 2 september geen akkoord is.

FM