Wereld, Samenleving, België, Gentse Feesten Debatten, Gentse Feesten 2010 -

Hoe wereld duurzamer, rechtvaardiger en veiliger maken voor de komende generaties?

Een debat over jongeren en de toekomst, zonder dat die jongeren eraan deelnemen? Het kan, en bovendien was het nog boeiend ook. Dit slotdebat van de Gentse Feesten was niet meteen een confrontatie van grootse ideeën, maar misschien was het net daardoor eerder een moment om samen na te denken over hoe een betere wereld er dan wel kan uitzien.

dinsdag 27 juli 2010 14:57
Spread the love

De zaal zat nokvol. Mensen zaten zelfs in de zijgangen. Maar als je een debat over de toekomst aankondigt met diezelfde jongeren in de derde persoon, dan blijven die natuurlijk weg. 

De afwezigen hadden echter ongelijk, want het was boeiend. En aan het eind van het vier uur durende debat zat de zaal zelfs nog voller dan bij de aanvang. We proberen het beknopt samen te vatten en raden je aan om het volledige debat te beluisteren op één of andere verloren zomeravond.

Dirk Barrez van DeWereldMorgen.be mocht de inleiding geven. Hij zette meteen de toon door het recht op te eisen om terug te mogen dromen, een andere wereld te verbeelden, utopiën na te streven, niet in de betekenis van onhaalbaar, maar in de betekenis van idealen en streefbeelden die wel degelijk haalbaar zijn én moeten zijn. (nvdr: u vindt de link naar de inleiding van Dirk Barrez onderaan dit artikel)

En toch: ‘utopie’. Sommige mensen krijgen kippenvel bij het idee alleen al, en dat was ook nu niet anders.

Koen Raes: “Het utopische denken, dat was de Sovjet-Unie, dat was ook het fascisme,…. ik heb er daardoor wat schrik van. Het utopisch denken gaat uit van de intrisieke goedheid van de mensen, maar mensen zijn egoïsten. Vandaag verschijnen er nationalistische utopieën, en die doen het goed.”

Anne Provoost gaf aan dat ze het als romanschrijver natuurlijk liever heeft over hoe het in de soep draait, dan over de ideale wereld. Maar ze brak toch een lans om het utopische denken terug te introduceren:

“Utopie is op zoek gaan naar verbetering,…. het is altijd verbetering vanuit het perspectief van het indivdu dat spreekt. Toon kinderen een reclamefilmpje van Coca-Cola over hun sprookjeswereld, dat is ook een utopie.”

“Als je het zo definieert, dan is het niet gevaarlijk. Je moet wel bang zijn van de mensen die met een totaaloplossing afkomen. Je kan geen schrik hebben van de utopie op zich, wel van de mensen die ze formuleren en van hun einddoelstellingen.”

Frederik Evers: “Utopieën ter rechterzijde worden vaak gerealiseerd. Een goed voorbeeld is de huidge globalisering. Daar zijn goede kanten aan, zoals de culturele uitwisseling, dynamiek in de samenleving, producten die overal verkrijgbaar zijn.”

“Maar de huidige globalisering kent ook heel wat kwalijke kanten: delokalisering, de vrije beweging van kapitaal, toenemende sociale ongelijkheid en het feit dat we geen vat meer hebben op de hele toestand.” 

“Het huidige Europa was ooit ook een utopie. Toch nog even dit over Europa: de socialistische fractie was in het Europese parlement decennialang de grootste, lange tijd ware de meeste Europeese regeringen socialistisch. Ze hebben niets gedaan om Europa socialer te maken. Karel Van Miert bouwde louter mee aan het neoliberaal beleid. Blijkbaar is het tegenwoordig taboe om dat te zeggen. Utopieën, dat is allemaal goed en wel, maar de vraag is toch wanneer een samenleving al dan niet rechtvaardig is?”

Wie het wil hebben over de toekomst moet natuurlijk ook kijken en teruggrijpen naar het verleden, die gedachtegang liep dan ook als een rode draad door het debat.

Koen Raes: “Veel van de verworvenheden in West-Europa hebben we te danken aan het bestaan van de Sovjet-Unie, en daardoor hebben we een sociaal systeem dat veel beter is dan dat in de Verenigde Staten.”

“Vandaag hebben we geen Sovjet-Unie meer, dus moeten we het hebben van sociale bewegingen. Er is echter een kloof tussen die bewegingen en de politiek. De politieke partijen houden weinig rekening met die bewegingen en drukkingsgroepen.”

Peter Adriaenssen kon in het debat gewoon zeggen: “We zijn de eerste generatie die de problemen niet door oorlog heeft opgelost.” Uw verslaggever is altijd verbouwereerd als mensen dergelijke uitspraken doen, alsof wij geen belangen hadden en helemaal niet betrokken waren bij de oorlogen in Congo (1960), Korea, Vietnam, Colombia, El Salvador, Irak, Afghanistan, Joegoslavië, Israël, Congo (1997),…

Het was alsof Peter mij had horen vloeken waarop hij zich probeerde te herpakken: “We hebben nu de eerste generatie die geen oorlog beleefde.  De jongeren van vandaag hebben geen ouders en zelfs geen grootouders meer die hen verhalen vertellen over ‘de oorlog’. Maar we hebben wel een generatie die geen perspectief meer heeft op groei. Jongeren twijfelen zelfs of ze nog ons niveau van welvaart nog zullen behouden.”

Angst is een slechte drijfveer om de toekomst vorm te geven. Toch is voor een aantal panelleden die angst alomtegenwoordig en verantwoordelijk voor de manier waarop we de toekomst vorm aan het geven zijn.

Koen Raes: “Hoe rijker een land, hoe meer zelfmoord. Hoe armer je bent in een rijk land, hoe meer zelfmoord. Alle depressies en psychische problemen, zelfs bij kinderen, dat hangt samen met die angst. Dat heeft te maken met de welvaartsstaat en de toenemende kloof tussen arm en rijk.” 

“Zelfs al leven we in een welvaartsstaat, toch zijn er nog 1,5 miljoen armen in België. De media en vooral de reclame spiegelen ons een wereld voor waar rijkdom vanzelfsprekend is. Nochtans kunnen heel wat mensen, ook hier in Vlaanderen, zich dat allemaal niet veroorloven. Flexibilisering van werk, lonen, relaties, …. het creëert allemaal fundamentele onzekerheiden. Mensen kunnen maar een bepaalde dosis onzekerheden aan,… en dan worden ze bang.”

Voor Marleen Temmerman zijn het dan weer de bange blanke Vlamingen die het probleem zijn: “We hebben jarenlang gevochten tegen sociale ongelijkheden, voor democratie en sociale gelijkheid. Maar nu hebben we het zo goed,… en dat wordt nu bedreigd.”

“Het is voor een stuk waar dat ze in Afrika gelukkiger zijn. Mensen gaan er bijvoorbeeld te voet naar hun werk omdat ze geen geld hebben voor een auto of openbaar vervoer. Ze stapen er soms uren, maar ze zijn heel de weg aan het praten en lachen. Hier kijken velen nors als ze ‘s ochtends naar het werk gaan.”

“Onze rijkdom die we hebben, wordt aangetast… en daar hebben we schrik van. De solidariteit, die je bijvoorbeeld wel nog ziet in Afrika, is hier door al die rijkdom teloorgegaan. Wij plooien ons terug op een kleine groep en hebben angst voor van alles en nog wat.”

Steven Vroman: “Ja, we hebben veel te verliezen… Misschien moeten we ook beseffen dat we mogelijk niet de juiste richting zijn ingeslagen. Onze levensstijl veroorzaakt gigantische problemen. Wanneer is dat begonnen, dat idee dat het altijd maar beter en meer moet worden? Het is niet haalbaar en het maakt ons niet gelukkiger. De rijkste landen zijn de landen met de meeste mentale problemen. Hebben we dan geen verkeerde keuzes gemaakt?”

Dirk Barrez kon net voor de pauze nog eens terugkomen op zijn inleiding en de reacties die ze had losgeweekt. “Je moet vaststellen dat in de 20ste eeuw de sociaal- en christendemocratie lange tijd vasthielden aan hun denkbeelden en de samenleving hebben vormgegeven. Maar zij doen dat nu niet meer. En zo slagen ze er niet langer in de samenlevingsproblemen op te lossen.”

“Als linksen of progressieven het hebben over de maakbaarheid van de samenleving, dan is dat steeds een probleem, maar met de maakbaarheid aan de rechterzijde heeft niemand problemen. Bedrijven trekken ten strijde om hun wereld vorm te geven, elke dag opnieuw, en dat is dan geen probleem?”

“We moeten de samenleving samen maken. En we zullen de economie en de samenleving moeten vormgeven binnen de ecologische grenzen. Dat is niet gemakkelijk, maar iedereen kan toch inzien dat er geen weg naast is.”

Waarom zou het minder goed moeten gaan voor de jongeren? Het goede leven blijft ook in de toekomst mogelijk. Maar dan moeten vandaag wel de juiste keuzes worden gemaakt, anders koersen we vooral ecologisch recht in de afgrtond.”

“In Duitsland lukt het bjjvoorbeeld veel beter om een duurzame samenleving uit de grond te stampen. Elk jaar bouwen ze daar 300.000 huizen om tot lage energiewoningen. Men investeert er massaal in hernieuwbare energie. Hier doet men dat niet, wij zijn de laatste van de Europese klas.”

“Onze media tonen een minister die één herlaadpaal installeert voor elektrische auto’s. In Nederland gaat men er één miljoen plaatsen, in Frankrijk vier miljoen, maar hier staat er dus één.”

“We hebben nu veel meer kapitaal  en veel meer opgeleide mensen dan in de periode na de Tweede Wereldoorlog. Waarom zou het dan niet kunnen lukken om ook morgen een goede samenleving vorm te geven?”

Slotbeschouwingen

Na de pauze kreeg het debat iets meer vaart.

Moeten we niet naar schaalverkleining: kleinere klassen, meer beslissingsmacht voor lokale niveaus?

De politiek lijkt niet langer de samenleving vorm te willen geven. Volgens de ene zal het moeten komen van u en ik; anderen hameren dan weer op de voortrekkersrol van sociale bewegingen en het middenveld.

Moeten we niet zorgen dat die jongeren, waarover we het vandaag hebben, meer zeggingskracht hebben over de toekomst van de samenleving?

Hoe kan het dat er nu op school een vak komt over bankieren, omgaan met aandelen en andere financiële producten?  Zouden we niet beter een vak solidariteit introduceren?

We mogen instituties als sociale zekerheid en justitie niet opsplitsen in nog kleinere entiteiten en zeker niet verder privatiseren. We moeten eerder gaan naar een mondiale sociale zekerheid.

Waarom blijven we bijvoorbeeld klant bij Electrabel? Waarom blijven we vlees eten?

Politieke partijen moeten opnieuw werkplaatsen worden die de toekomst willen vormgeven. Ze moeten weer het politieke verlengstuk worden van sociale bewegingen, en de instroom van die sociale bewegingen vertalen naar het beleid. Als dat niet kan met de huidige partijen, dan moeten er misschien nieuwe komen.

Je kan hier meeluisteren naar de integrale versie van het debat.

BELUISTER DEEL I

BELUISTER DEEL II

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!