Het verdrag moet bindende afspraken gaan bevatten over de invoer en uitvoer van conventionele wapens en kleine en lichte wapens. Die afspraken moeten de wapenhandel aan banden te leggen naar terroristische organisaties of naar plaatsen waar ernstige mensenrechtenschendingen plaatsvinden – zoals Rwanda ten tijde van de genocide in 1994. Binnen de VN wordt al sinds 2007 ernstig over het thema gepraat. Vier belangrijke discussierondes in 2010 en 2011 zouden tot een verdragstekst moeten leiden die in 2012 op een topconferentie zou moeten worden ondertekend.

Slakkentempo

Oxfam International en elf andere grote niet-gouvernementele organisaties leverden eind 2009 kritiek op het “slakkentempo” en het “diplomatieke geruzie” dat de onderhandelingen over het verdrag over de wapenhandel kenmerkt. Ze wezen erop dat er de voorbije jaren elke dag ongeveer tweeduizend mensen zijn omgekomen door wapengeweld.

Het probleem is dat meer dan honderd landen conventionele wapens maken, al domineert een handvol grote landen de internationale wapenhandel. Wapenhandel is lucratief, en niemand wil marktaandeel verliezen. “Het verdrag zal geen invloed hebben op het recht van landen om wapens te produceren, te verkopen of aan te kopen”, haast de Argentijnse VN-ambassadeur Roberto Garcia Moritan zich te verzekeren. Hij is de voorzitter van het Voorbereidingscomité dat het verdrag tot stand moet helpen te komen. De regeling is enkel nodig voor “extreme gevallen”, waar wapenhandelaars op een onverantwoordelijke manier bloedbaden in de hand werken.

Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, drie belangrijke exporteurs, zijn voor een verdrag. De Verenigde Staten, goed voor ongeveer 40 procent van de wapenuitvoer, pleitte tot voor twee jaar voor nationale controles in plaats van een internationaal verdrag. Maar intussen heeft het land zich ook bij de voorstanders geschaard. Maar eind 2009 onthielden zich toch nog altijd negentien landen bij de stemming over een resolutie over het verdrag in de Algemene Vergadering van de VN.

China en Rusland, twee verdere grote wapenexporteurs, behoren tot de landen die op de rem gingen staan. Andere belangrijke landen die zich onthielden zijn Egypte, India, Iran en Pakistan. Alleen Zimbabwe stemde tegen. Maar de afspraak is sinds 2008 wel dat het verdrag bij consensus tot stand moet komen. Met name voor de VS was dat een voorwaarde om aan het proces deel te nemen.

PD