De dvd’s bevatten films van de drie belangrijkste ‘koloniale filmmakers’: Gérard De Boe, André Cauvin en Ernest Genval. Onder de titel ‘Belgisch Congo Belge’ zijn de twee dvd’s verpakt samen met een boek dat enkele lezenswaardige essays bevat over de koloniale cineasten geschreven door Patricia Van Schuylenbergh, Grace Winter en Florence Gillet. Alle films komen uit de collecties van Cinematek en van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren.

De uitgave past in het kader van het project ‘De koloniale film’, waarbij onder meer een groot aantal documentaire films uit het koloniale tijdperk werden gedigitaliseerd die binnenkort zullen terugkeren naar Congo, Rwanda en Burundi.

“Tijdens zijn officiële bezoek aan Congo van eind juni zal koning Albert II een koffer met 150 dvd’s overmaken aan de Congolese autoriteiten”, vermeldt het persbericht niet zonder enige trots.

Koloniale propaganda

Film behoorde al snel tot het ideale medium voor de koloniale propaganda. Pionier Ernest Genval draaide zijn eerste films in de kolonie rond 1925. Gérard De Boe bouwde een omvangrijk en veelzijdig oeuvre uit vanaf 1937, André Cauvin ten slotte maakte in 1955 zijn meest bekende film ‘Bwana Kitoko‘ over het legendarische bezoek van koning Boudewijn aan Congo van dat jaar.

Het was zowel het hoogtepunt van de Belgische koloniale propaganda, maar meteen ook de zwanenzang. Nauwelijks vijf jaar later was de kolonie onafhankelijk en deed het moederland er alles aan om het koloniale trauma dat het zelf had veroorzaakt, zo snel mogelijk te vergeten.

Vijftig jaar later krijgt vooral een nostalgische terugblik de meeste aandacht in de media en publicaties. Over wat er met de film in Congo ná de onafhankelijkheid gebeurde – ook Mobutu gebruikte het filmmedium graag als propagandamiddel, horen we helaas veel minder.

Filmcriticus

Filmcriticus Bruno Bové, die ook medewerker is bij het Leuvense Afrika Fillmfestival, vindt het jammer dat deze dvd’s totnogtoe het enige zijn dat Cinematek rond ‘Congo 50 jaar’ heeft ondernomen.

“Uitgebreide filmreeksen over en rond mei ’68, enige jaren geleden zelfs een reeks films en een speciaal seminarie over film en de Vietnamese bevrijdingsstrijd, en in 2009 een even uitzonderlijke als puike avond met Deutschland Endstation Ost, ingeleid door de partner van Frans Buyens, een filminitiatief waarmee Cinematek flagrant inging tegen de stroom van de bejubelingen naar aanleiding van ’20 jaar val van de Muur’.”

“Al die weinig politiek ‘correcte’ filminitiatieven konden en kunnen allemaal aan bod komen in de programmering van Cinematek, behalve als het over Congo gaat, want dan moet deze koninklijke instelling blijkbaar volledig in de pas lopen”, vindt Bové.

“Hoewel ik er destijds ook – en voor mij de enige keer op groot scherm – de voorstelling van de integrale versie van de controversiële film ‘Blanke koning, zwarte dood’ heb gezien. Bij die gelegenheid in Cinematek gepresenteerd door een producente.”

“De volledige versie duurt 90 minuten, mét op het einde ook een kleine 10 minuten over de periode ná de dood van Leopold II, en diens geleidelijke rehabilitatie door het officiële België. Louis Michel was toentertijd als minister van Buitenlandse Zaken razend over deze film. Tot nog niet zo lang geleden stond zijn merkwaardige reactie nog op de website van Buitenlandse Zaken.”

Gedurfder uit de hoek in oktober?

“Hopelijk komt Cinematek in oktober, naast de koloniale films, dus toch wat verder en gedurfder uit de hoek dan alleen maar de documentaire films van Thierry Michel … En komen er eindelijk ook eens films aan bod gemaakt door Congolese cineasten en films die de recente geschiedenis van Congo in beeld brengen.”

“Met het Afrika Filmfestival in Leuven proberen we al jaren de aandacht te vestigen op de hedendaagse filmproductie uit Centraal-Afrika, maar blijkbaar wordt dat niet echt naar waarde geschat. De Vlaamse overheid heeft begin dit jaar zelfs de subsidiekraan voor het festival dichtgedraaid. En enkele federale ambtenaren deden moeilijk over de vertoning van een biografische film als ‘Lumumba’ van Raoul Peck. Van waar toch die verkramptheid als het over de postkoloniale Congolese periode gaat?”

BOZAR vertoont in het kader van het multimediale project Visionary Africa enkele actuele Afrikafilms. Op 24 juni staat de avant-première op het programma van Kinshasa Symphony van Claus Wishman en Martin Baer over het dagelijkse reilen en zeilen bij het Orchestre Symphonique de Kinshasa, een orkest dat met aandoenlijk enthousiasme klassieke muziek brengt in de allerarmste wijken van de Congolese hoofdstad.
 

De dvd ‘Belgisch Congo Belge‘ is beschikbaar vanaf zaterdag 12 juni. Lengte dvd 1: 138 min. Lengte dvd 2: 138 min. ISSN 5425011010315, 21 euro. Onder meer bestelbaar via de webshop van Cinematek.