De fraudezaak-Rik Torfs: het  dossier dat de KU Leuven niet onderzocht
Verslag, Nieuws, Politiek, België, Rik Torfs -

De fraudezaak-Rik Torfs: het dossier dat de KU Leuven niet onderzocht

Gisteren onthulde DeWereldMorgen.be dat er tegen professor Rik Torfs een fraude-onderzoek loopt aan de KU Leuven. Zowel Torfs als de KU Leuven ontkennen dat er fouten zouden zijn begaan. We publiceren het dossier zoals het verdient onderzocht te worden, met enkele documenten in bijlage.

dinsdag 8 juni 2010 09:50
Spread the love

Het hellend vlak van Torfs

Volgens ons onderzoek gaat het om mensen die onafhankelijk van elkaar getuigden

In de zomer van 2009 draait de interne audit van de KU Leuven overuren. Op 3 augustus wordt een getuige drie uur lang ondervraagd door senior auditor Riet Biesmans en een collega. Dat gebeurde in de Krakenstraat 3 in Leuven. In diezelfde periode worden nog andere getuigenissen opgetekend.

Negen maanden later: het dossier tegen professor Rik Torfs is nog altijd niet afgesloten. Maar de auditoren worden aangemaand om er spoed achter te zetten. Het eindrapport moet voor mei op het bureau van Willy Duron, de voorzitter van het Auditcomité van de KU Leuven en oud-directievoorzitter van KBC, belanden.

Enkele getuigen worden in die laatste week van april opnieuw ondervraagd. Dat gebeurde onder meer op 26 april. DeWereldMorgen.be kon de verschillende getuigenissen inkijken. Volgens ons onderzoek gaat het om mensen die onafhankelijk van elkaar getuigden. Het beeld dat die getuigen – collega’s en intimi van professor Torfs – schetsen is ontluisterend en staat haaks op het publieke imago van de guitige professor.

Getuigen formeel: facturen vervalst

Verschillende getuigen hebben het over een zaak van vervalste facturen. In september 2003 blijkt er geld over te zijn van een onderzoeksfonds. Het gaat om een som van 37.700 euro. Rik Torfs contacteert een bevriende boekhandel – de Leuvense uitgeverij Peeters in de Bondgenotenlaan die veel boeken uitgeeft van de faculteit Kerkelijk Recht – en vraagt hem om drie facturen op te maken voor een totale waarde van 37.700 euro.

De eerste factuur dateert van 5 september 2003. Ze bevat de aankoop van telkens 150 exemplaren van twee boeken. Een volgende factuur draagt als datum 15 september. Deze keer gaat het over 150 exemplaren en 100 exemplaren van twee Nederlandstalige boeken over kerkelijk recht. Het gaat onder meer om een boek dat Torfs zelf geschreven heeft.

Factuur voor onbestaand en onvindbaar boek

Een derde factuur is van 25 september, nog eens tien dagen later dus. Opnieuw gaat het over twee maal 150 exemplaren. Eén van de boeken is het prijzige ‘Laws on religion and the state in post-communist Europe’ (65 euro). Met dat boek is iets vreemd aan de hand. Het verscheen pas in 2004.

We lieten het boek door een bibliothecaris van de universiteit opzoeken. Zijn reactie is formeel: dit boek zit niet in de catalogus van Libis, het netwerk van bibliotheken dat de K.U.Leuven en enkele partners omvat. Het boek is dus ondanks de 150 exemplaren van Torfs niet aan de universiteit van Leuven te vinden.

De verdwenen webpagina

In de faculteitsbibliotheek van Kerkelijk Recht zit het zeker niet. De faculteit Kerkelijk Recht heeft geen eigen bibliotheek. Op de website van Kerkelijk Recht staat: “De faculteit kerkelijk recht heeft geen eigen bibliotheek. De collecties zijn ondergebracht in de bibliotheek Godgeleerdheid en in de bibliotheek Rechtsgeleerdheid.”

De pagina waar die informatie te lezen staat, werd kort na ons eerste bericht over de zaak offline gehaald en is nu nog altijd niet bereikbaar. Ze is natuurlijk wel nog te vinden via de cache van Google. Een paniekreactie van een overijverige medewerker?

De professor verwijst naar de rector

Is hij door de interne audit geconfronteerd geweest met die beschuldigingen, vroegen we professor Rik Torfs?

“Er is een gesprek geweest over allerlei punten. Dat was een heel normaal gesprek en daarna heb ik een positief besluit gekregen”, reageert Rik Torfs.

Ging dat gesprek ook over die facturen voor 37.700 euro aan boeken?

“Dat zijn boeken die hier zelfs in de kast gezeten hebben. Daar is geen enkel probleem mee. Vraag dat maar aan rector Mark Waer”, aldus Torfs, “Ik heb hem daar toestemming voor gegeven.” Vragen die we helaas niet konden stellen aan rector Waer. Hij wilde enkel reageren via een kort persbericht en niet reageren op de vele precieze vragen van DeWereldMorgen.be.

Waar zijn de boeken?

Bronnen die de faculteit goed kennen, plaatsen in elk geval grote vraagtekens bij de repliek van Torfs. “Op de faculteit is niet eens plaats voor zo’n stapel boeken. Vooral, boeken die door professoren worden aangekocht met middelen van de universiteit moeten ook geregistreerd worden.”

Vraag blijft ook waar de boeken dan naartoe zijn.

Werden ze verkocht? Dan moeten daar sporen van terug te vinden zijn in de boekhouding van de faculteit Kerkelijk Recht.

Werden ze gratis weggegeven aan de studenten? Dan zouden er nog een pak exemplaren over moeten zijn. De faculteit Kerkelijk Recht telt elk jaar maar een handvol Nederlandstalige studenten. Dit jaar zelfs maar twee.

37.700 Euro boeken cadeau voor 8 gastprofessoren per jaar?

De verschillende getuigen die door de interne audit over deze zaak verhoord werden, zijn formeel: de boeken werden nooit geleverd.

Op de website van Knack reageert Rik Torfs: “De boeken zijn wel degelijk geleverd en worden nadien cadeau gedaan aan bijvoorbeeld gastprofessoren.”

Vreemd dat men 37.700 euro cadeau doet aan gastprofessoren. Volgens iemand die het wereldje van Kerkelijk Recht goed kent, zijn er ook lang geen 150 gastprofessoren. “Het gaat om een zeer klein wereldje. Vorig jaar waren er een achttal gastprofessoren op de Faculteit Kerkelijk Recht in Leuven. Die mensen keren ook regelmatig terug”, aldus die bron.

Uiterst moeilijk dus om 150 exemplaren van één boek als geschenk te geven aan grotendeels steeds dezelfde gasten. Het gaat bovendien ook om Nederlandstalige boeken. Kregen buitenlandse gasten steeds een stapeltje Nederlandstalige kanjers in de handen gestopt?

Aan Knack zegt Torfs ook dat dergelijke grote bestellingen nodig zijn om uitgevers er toe te brengen om commercieel risicovolle boeken te drukken. Dat kan kloppen, maar waarom moet de faculteit Kerkelijk Recht 150 exemplaren kopen van een 65 euro kostend boek dat niet eens werd uitgegeven door de universiteit Leuven of geschreven werd door iemand die verbonden is aan de KU Leuven. Moet de universiteit van Leuven dan ook boeken van andere universiteiten subsidiëren?

De verschillende getuigen die door de interne audit over deze zaak verhoord werden, zijn alvast formeel: de boeken werden nooit geleverd. De facturen werden wel betaald. En het geld was via boekhandel Peeters beschikbaar voor Rik Torfs.

Is het aannemelijk dat de KU Leuven dit alles zelf tot de bodem heeft kunnen onderzoeken? Kan zij de nodige onderzoeksdaden stellen? Deze aanklachten die de universiteit hebben bereikt, betreffen strafrechtelijke feiten. Om na te gaan of ze al dan niet waar zijn, verdienen ze grondig onderzoek door zowel de universiteit als het gerecht. Dan volstaat een “normaal gesprek” niet.

Een visa-affaire

In de verslagen van de interne audit steken nog andere getuigenissen. Een getuige vermeldt dat Torfs heel vaak met intimi ging eten in het exclusieve restaurant, de Faculty Club, en daarbij altijd de visakaart van de faculteit gebruikte. Nochtans, aldus de getuige, hadden deze etentjes uitdrukkelijk een privé karakter.

Op reis met dubbele vergoeding reiskosten

Er zit nog een heel bezwarende verklaring in dit dossier.

Torfs zou ook een systeem gehad hebben om zich dubbel te laten vergoeden voor gemaakte reiskosten. Als hij uitgenodigd werd door een buitenlandse universiteit, liet hij zich daar cash betalen. Terug thuis liet hij zich een tweede keer betalen door de faculteit Kerkelijk Recht.

De interne audit heeft de klacht over dat systeem nooit uitgespit. Er werd geen contact opgenomen met de gastuniversiteiten om de beschuldigingen te weerleggen of te bevestigen.

“Het systeem Torfs”

Torfs is de enige voltijdse professor die effectief in de faculteit aanwezig is

Er rijst al een tijdje een cruciale vraag. Kan Torfs dat gedaan hebben zonder dat iemand er erg in had? Wel ja, dat kan dus inderdaad, aldus de getuigen.

Dat kan omdat de Bijzondere Faculteit Kerkelijk Recht een zeer kleine, maar onafhankelijke faculteit is. Het zelfstandig academisch personeel bestaat uit drie professoren. Torfs is de enige voltijdse professor die effectief in de faculteit aanwezig is. De andere twee zijn een Italiaan en een Nederlander, allebei met een beperkte lesopdracht en slechts beperkt aanwezig in Leuven.

Daarnaast is er nog één assisterend en één bijzonder academisch personeelslid, en één secretaresse. Ter vergelijking: de zusterfaculteit Kerkelijk Recht van de universiteit van Ottawa telt 14 docenten.

Hoe pottenkijkers vermijden

Sinds 1987, het jaar dat Rik Torfs doctoreerde, is er maar één Nederlandstalig doctoraat afgeleverd

Tot voor kort was er nog een tweede voltijdse hoogleraar, Luc De Fleurquin, maar is die met emeritaat gegaan. Er zijn geen plannen om hem te vervangen. Dat is geen toeval, zeggen bronnen die het reilen en zeilen van de faculteit goed kennen. “Zo vermijdt Torfs pottenkijkers”, klinkt het.

Dat verklaart misschien ook waarom er sinds 1987, het jaar dat Rik Torfs doctoreerde, maar één Nederlandstalig doctoraat werd afgeleverd. “Rik Torfs ontmoedigt mensen om een doctoraat te schrijven. Hij duldt geen mensen naast zich in zijn systeem. Zelfs Hildegard Warnink, het assisterend academisch personeelslid dat al 20 jaar les geeft, heeft hij gedemotiveerd. Zij heeft haar doctoraat nooit afgewerkt”, aldus een bron die de faculteit Kerkelijk Recht goed kent.

De professor rekenkunde

Een niet benoemde professor levert de faculteit een hoop cash geld op

Maar er is meer. Elke faculteit heeft recht op een aantal rekeneenheden. Een professor is bijvoorbeeld goed voor twee rekeneenheden. Faculteiten die hun rekeneenheden niet opvullen, krijgen het grootste deel van de tegenwaarde gestort in de vorm van werkingsmiddelen. Versta, een niet benoemde professor levert de faculteit een hoop cash geld op.

“Meer werkingsmiddelen betekent meer geld voor reizen en voor visakaarten”, aldus één van de getuigen van de Interne Audit.

Er zijn verschillende pogingen ondernomen om die situatie recht te trekken. Enkele jaren geleden heeft professor-emeritus Dirk Van Den Auweele zich er aan gewaagd. Hij werd als buitenstaander decaan van de faculteit Kerkelijk Recht en had de stille ambitie om administratief orde op zaken te stellen. Na enkele maanden nam hij ontgoocheld ontslag.

Commissie bijt in het zand

Er is op de faculteit Kerkelijk Recht één persoon die alleen maar zichzelf controleert

In 2009 werd er na nieuwe klachten zelfs een commissie met enkele vooraanstaande leden van de KU Leuven opgericht die moest onderzoeken waar de faculteit het best thuishoort: bij Godsgeleerdheid of bij Rechten.

“Er is op de faculteit Kerkelijk Recht één persoon die alleen maar zichzelf controleert. De faculteit is dus een veel te kleine faculteit om zelfstandig te kunnen functioneren. In de faculteit Rechtsgeleerdheid is er tenminste onderlinge controle”, aldus een lid van die commissie.

“De faculteit Rechtsgeleerdheid stond niet meteen te springen om de faculteit Kerkelijk Recht in de armen te sluiten. Kerkelijk Recht is een speciale faculteit omdat de kerk er rechtstreeks mee te maken heeft”, aldus dat zelfde lid van de commissie.

De commissie lekt naam klokkenluider

Met die commissie liep het helemaal fout toen een lid van die commissie later de naam van een getuige die klacht had ingediend, lekte aan Rik Torfs.

Daarop kreeg deze klokkenluider als zoenoffer een job aangeboden op de faculteit Rechtsgeleerdheid. Naar verluidt is die getuige daar niet op ingegaan.

KU Leuven krijgt de zaken niet rechtgetrokken

De verblijven in Castel Les Sorbiers in Heer-sur-Meuse nabij Dinant kosten de faculteit telkens 7 à 8.000 euro

Doordat alle pogingen om meer controle in te bouwen mislukten, kan Rik Torfs de faculteit volledig naar zijn hand zetten, zo leren de getuigenissen in de Interne Audit.

Zo trekt hij twee keer per jaar met al zijn studenten naar het hotel Castel Les Sorbiers in Heer-sur-Meuse nabij Dinant. “Die verblijven van een paar dagen laten hem toe om er heel snel een paar vakken door te jagen. De studenten hoeven dat verblijf niet te betalen. De faculteit Kerkelijk Recht draait op voor de kosten à rato van 7 à 8000 euro per verblijf”, zo klinkt het in één van de getuigenissen in de Interne Audit.

De Interne Audit van de K.U.Leuven werd overspoeld met dergelijke verhalen. Rector Mark Waer ontkent echter dat het ging om een uitzonderlijk en zwaarwichtig onderzoek. In een persbericht van de KU Leuven wordt gesteld dat het gaat om “systematische controles bij alle eenheden van de universiteit”. En bovendien: “De interne audit heeft geen overtredingen van wettelijke bepalingen vastgesteld.”

De rector zwijgt

Rector Mark Waer was ondanks het groen licht van Rik Torfs – “Ik heb rector Waer vrijstelling verleend van zijn beroepsgeheim. Hij kan daar dus in alle openheid over communiceren”, aldus Torfs – niet bereid om te antwoorden op de vele nauwkeurige vragen die zich opdringen.

De interne audit en de manier waarop de KU Leuven daar nu over communiceert, leert veel over de ernst waarmee de Leuvense universiteit omgaat met klokkenluiders. Verschillende medewerkers van de universiteit steken hun nek uit en leggen zeer bezwarende verklaringen af tegen een professor. De universiteit slaagt er in om de naam van een getuige te verklappen aan de aangeklaagde. Diezelfde aangeklaagde komt er dan vanaf met “één gesprek”.

Strafbare feiten niet onderzocht

Het gaat hier nochtans om strafbare feiten. Negen maanden lang heeft de universiteit niets aangevangen met zeer belastende getuigenissen. Er werden geen onderzoeksdaden gesteld.

“Eigenlijk had de universiteit dit moeten overmaken aan het parket. Dat is ook de enige manier om ten gronde te onderzoeken of de facturen vervalst zijn en of dit een courante praktijk is bij Uitgeverij Peeters. Hetzelfde geldt voor de dubbele terugbetaling van reisonkosten”, aldus een bron die het dossier goed kent.

Het volledige dossier moet onderzocht

Moeten wij uit de mededeling van de KU Leuven begrijpen dat deze praktijken tot de algemeen aanvaarde gang van zaken behoren?

Dit volledige dossier moet eindelijk grondig onderzocht. Het is duidelijk dat de antwoorden van Rik Torfs en de KU Leuven geen antwoord bieden op de vele precieze aanklachten.

Of moeten wij uit de mededeling van de KU Leuven begrijpen dat deze praktijken tot de algemeen aanvaarde gang van zaken behoren?

Deze klachten zijn door de KU Leuven niet grondig onderzocht, soms omdat er manifeste onwil was, soms kan zij het zelfs niet omdat zij niet over de nodige onderzoeksbevoegdheid. Mogelijk spelen nog andere redenen.

In elk geval dient de samenleving klaarheid te krijgen. Dat is zoveel te meer zo omdat het hier gaat om het gebruik van overheidsmiddelen. Dit is dringend werk voor de universiteit én wellicht ook voor het gerecht. Kan de samenleving er op rekenen dat zij allebei hun werk grondig doen, zowel ten laste als ten ontlaste?

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!