Interview, Nieuws, Wereld, Milieu, Samenleving, Ontwikkeling, Vluchtelingen, Wereldbevolking, Bevolkingsgroei, Bevolkingsvraagstukken, Geboortecijfer, Dossier:vluchtelingen -

Fred Pearce: “We hebben migratie nodig om onze economie leefbaar te houden”

Fred Pearce is een gerespecteerd Engels milieujournalist en schrijver. Hij schrijft voor kwaliteitskranten als The Guardian en The Independent. Hij heeft ook al verschillende boeken op zijn naam staan. DeWereldMorgen.be sprak met hem over heikele thema's uit zijn nieuwste boek 'Volksbeving. Van babyboom naar bevolkingscrash'.

dinsdag 1 juni 2010 16:45
Spread the love

Volgens de meeste experts is de wereldbevolking aan het stijgen naar een piek die bereikt zal worden binnen 50 tot 100 jaar. Daarna zal de bevolking stabiliseren of zelfs afnemen.

In zijn boek toont Fred Pearce de geschiedenis van mensen en wetenschappers die vreesden dat een overbevolking tot catastrofes zou leiden. Pearce benadrukt in zijn boek dat niet de grootte van de wereldbevolking belangrijk is, maar wel de consumptie van die bevolking.

Fred Pearce: “De groei van onze bevolking is niet de drive achter de wereldproblemen, want de populatie stijgt alleen nog maar in landen waar het gebruik van natuurlijke grondstoffen per capita heel laag is. Geboortecijfers zijn bovendien heel laag op dit moment, en ze dalen nog steeds. Er zijn dus andere dingen die moeten worden aangepakt.”

“Gelukkig beginnen we te verstaan dat we iets moeten doen aan de klimaatverandering, en beseffen we dat de manier waarop we nu onze planeet leegroven niet vol te houden is. We zitten in bepaalde gebieden echt al in diepe problemen, zoals het tekort aan waterbronnen en de vervuiling van rivieren en zeeën. Maar het is een grote fout om die problemen alleen te wijten aan de overbevolking.”

“Economen zeggen dat de globale economie zal groeien met 400 procent in de komende 40 tot 50 jaar. Ik weet niet zeker of die cijfers helemaal juist zijn, maar laten we er van uitgaan dat ze toch ongeveer kloppen.”

“De wereldpopulatie zal ook nog stijgen tot een piek, maar wel met maximum 40 procent. Ruw gezegd zal je van die 400 procent groei dus maar een tiende kunnen verklaren door de groei van de wereldbevolking. Het is vooral de consumptie van die wereldbevolking die zal zorgen voor de groei. Die groei zal ook de vervuiling doen groeien.”

“Ik wil duidelijk maken in mijn boek dat de populatiebom nu ontmanteld wordt, maar dat we zelfs nog niet begonnen zijn met de ontmanteling van de consumptiebom.”

“En het is de westerse wereld die daar de grootste verantwoordelijkheid in draagt. Wij moeten nadenken over nieuwe manieren om energie op te wekken, over hoe we onszelf zullen voeden, hoe we aan grondstoffen moeten komen, hoe we beter kunnen recycleren, hoe we fossiele brandstoffen zullen vervangen door hernieuwbare energie, enzovoort.”

“Ik wil duidelijk maken in mijn boek dat de populatiebom nu ontmanteld wordt, maar dat we zelfs nog niet begonnen zijn met de ontmanteling van de consumptiebom.”

“Het grote voordeel is dat we een goed zicht hebben op het einde van de bevolkingsgroei. We kunnen dus inschatten hoeveel energie we nodig zullen hebben. Die inschatting is veel moeilijker als de bevolking exponentieel blijft groeien, zoals veel milieuactivisten vrezen. Zij beweren vaak dat de klimaatverandering niet tegengehouden kan worden, omdat de bevolking niet zal stoppen met groeien.”

“Erkennen dat er een einde komt aan de groei van de wereldbevolking zal de problemen niet doen verdwijnen, maar het kan ons wel helpen om de problemen op te lossen.”

“Ik schreef dit boek omdat veel mensen die praten over dit thema zich daar helemaal niet van bewust zijn. Ze praten over klimaatverandering of over het voeden van de bevolking zonder dat ze doorhebben dat de wereldbevolking zal stabiliseren. Op die manier gaan ze foute conclusies maken en op een foute manier naar oplossingen zoeken.”

Oost- en Zuid-Europa

Volgens cijfers in het boek gaat de bevolking in Zuid- en Oost-Europa in een razendsnel tempo achteruit. Het geboortecijfer is veel te laag om de bevolking op peil te houden. Landen als Italië en Rusland zouden tegen het einde van de eeuw 80 procent van hun oorspronkelijke bevolking verliezen. Daar zijn verschillende redenen voor, maar Pearce denkt ook dat er oplossingen voor kunnen worden gevonden.

Pearce: “Landen in Zuid- en Oost-Europa zullen enorme inspanningen moeten leveren om ervoor te zorgen dat hun vrouwen opnieuw meer kinderen zullen krijgen. Ze moeten eigenlijk de feministische revolutie in die gebieden voltooien.”

“Vrouwen werken nu overal, maar in die regio’s blijken ze het enorm moeilijk te hebben om een job en een gezin met kinderen te combineren. Daar zijn verschillende oorzaken voor: hun partners geven hen heel weinig steun, hun werkgevers zijn absoluut niet flexibel en houden geen rekening met zwangere vrouwen of vrouwen met kinderen, en de staat zorgt niet voor een wetgeving die vrouwen met kinderen helpt.”

“Er is bijna geen kinderopvang of zwangerschapsverlof, en ze bieden een slechte schoolopvang aan voor heel jonge kinderen. Vergeleken met de opvangsystemen en de sociale voorzieningen in bijvoorbeeld Scandinavië of Frankrijk, staan die regio’s een stuk minder ver.”

“Er zijn natuurlijk vrouwen die geen kinderen willen, maar diegene die dat wel willen, krijgen het niet georganiseerd. Het is de taak van de overheid om de combinatie van moeder en werknemer makkelijker te maken. Tegelijkertijd moeten de mannen een mentaliteitswijziging doormaken en thuis mee voor de kinderen zorgen. Het zijn geen revolutionaire veranderingen, maar ze moeten wel gebeuren.”

“Als ze er niet in slagen om dingen te veranderen, zullen ze in een negatieve spiraal terechtkomen. Daar opnieuw uit weg raken, is enorm moeilijk. Het herstel moet nu beginnen. Trouwens, ook in andere delen van Europa gaan de geboortecijfers sterk achteruit, alleen is de situatie daar nog minder kritiek.”

“Er is wel een belangrijke factor die ervoor kan zorgen dat er geen bevolkingsimplosie komt, en dat is de migratie. Alle Europese landen gaan daar uiteindelijk steeds meer afhankelijk van worden. Dat moeten ze leren aanvaarden. Migranten worden essentieel voor het continent.”

“Alle Europese landen gaan daar uiteindelijk steeds meer afhankelijk van worden. Dat moeten ze leren aanvaarden. Migranten worden essentieel voor het continent.”

“Als Europa op dezelfde manier verder doet, en er niet in slaagt om vrouwen er toe aan te zetten opnieuw meer kinderen te krijgen, en tegelijkertijd weigert het idee te aanvaarden dat migranten belangrijk zijn, zou het bijna kunnen leiden tot een soort ‘dood van Europa’.”

“Maar mijn buikgevoel zegt me dat het zover niet zal komen, en dat die oplossingen wel uitgewerkt zullen worden.”

Migratie

Volgens Pearce zullen de migratiecijfers alleen maar stijgen, maar hij beschouwt dat als iets positiefs. En, zoals hij hierboven al aangeeft, een absoluut noodzakelijk fenomeen. Hij hoopt dat regeringen dat ook zo snel mogelijk zelf beseffen.

Pearce: “Er bestaan heel veel misverstanden over migranten. Mensen die naar de westerse wereld komen, zijn niet de allerarmsten, want die hebben niet de middelen om hier te geraken. Het zijn ook mensen met een zeker ambitie en zin voor initiatief, anders zouden ze niet zomaar de stap zetten om naar een ander land te trekken.”

“En dan nog zijn de landen waar ze vandaan komen meestal niet de allerarmste regio’s, maar net de landen die een economische groei doormaken. Het zijn meestal economische vluchtelingen die naar hier komen omdat ze denken dat hier werk te vinden is, niet omdat ze willen komen profiteren van de staat.”

“De meeste migranten zijn op arbeidsleeftijd als ze naar hier komen. Het zijn vaak mensen die een hogere opleiding genoten, die hier moeten beginnen werken in lagergeschoolde jobs. Bijvoorbeeld dokters of ingenieurs die als taxichauffeur beginnen. Die mensen weten dat ook als ze naar hier komen.”

“Hopelijk kunnen ze na verloop van tijd dan toch doorgroeien. Ze willen werken en hun bijdrage leveren. Maar als ze dat willen doet, moeten ze natuurlijk geïntegreerd worden in de maatschappij. En dus ten eerste al gelegaliseerd worden.”

“Als ze in de illegaliteit verzeild geraken, kunnen ze alleen in het zwart werken en niets bijdragen aan de economie van het land. Maar dan is het wel de schuld van de regeringen. Het beeld van migranten moet veranderen, en mensen moeten beseffen dat ze een nuttige aanvulling zijn voor een land.”

“De basisrealiteit in de demografie is nu eenmaal dat er steeds meer migranten zullen komen, en dat wij ze nodig zullen hebben om onze economie leefbaar te houden.”

“Ik ben wel realistisch en weet dat de integratie op veel plaatsen heel moeilijk verloopt. Maar ik verwacht dat het na verloop van tijd zal verbeteren. Er is wel een belangrijke en levensnoodzakelijke voorwaarde om die integratie te doen slagen: het overheidsbeleid moet dat mogelijk maken.”

“De basisrealiteit in de demografie is nu eenmaal dat er steeds meer migranten zullen komen, en dat wij ze nodig zullen hebben om onze economie leefbaar te houden.”

“Op plaatsen waar grote groepen van migranten op een kleine oppervlakte samenkomen, is het onvermijdelijk dat er spanningen ontstaan tussen hen en de lokale bevolking. De overheid mag zich niet afzijdig houden en moet inspanningen doen om die integratie mogelijk te maken.”

“Maar ze zullen die inspanningen pas leveren als ze inzien dat ze de migranten nodig hebben. Als ze hen blijven beschouwen als een last, die ze uiteindelijk weg willen, zal je onvermijdelijk in een spiraal van geweld terechtkomen.”

“Italië is een voorbeeld van een land dat een heel slecht beleid voert. Alle boerderijen in het zuiden zijn absoluut afhankelijk van migrantenarbeid. Maar tegelijkertijd zegt de regering-Berlusconi dat het allemaal ‘criminelen’ zijn. Ze leven in erbarmelijke omstandigheden. Het is enorm hypocriet en ze buiten de migranten uit.”

“Hetzelfde zie je in Rusland gebeuren: een grote opkomst van neonazi’s, en een steeds groter deel van de overheid en de bevolking die de migranten beschouwt als een last voor het land. Terwijl ze hen nodig hebben. Het is treffend, want het zijn net twee landen waarvan de bevolking zonder migratie dreigt uit te sterven.”

Vergrijzing

De aangroei van het aantal bejaarden in onze maatschappij is al jarenlang een belangrijk thema, en veel mensen hebben een schrikbeeld van die vergrijzing. Pearce erkent het probleem van de vergrijzing in zijn boek, maar geeft ook aan dat we op een andere manier moeten omgaan met de groep ouderen in onze maatschappij.

Pearce: “Er zijn heel veel mensen die zeggen dat de groep mensen die afhankelijk wordt veel te groot is in vergelijking met die groep mensen die werkt. Ik snap dat veel mensen die negatieve gedachten hebben en het potentieel gevaar daarvan benadrukken. Ik beweer zelfs niet dat ze ongelijk hebben. Maar net als de migratie is de veroudering een vaststaand feit, dus moeten we ons nu bezig houden met de vraag hoe we dat gaan oplossen. Met alleen de gevaren te analyseren, zullen we het niet halen.”

“We moeten proberen om die groep mensen nuttiger te maken in onze maatschappij. Ik weet dat een heel groot deel van de ouderen niet gemarginaliseerd wil worden. Niet alleen voor een tv wil zitten, terwijl ze wachten op verzorging. Het moet makkelijker worden voor die mensen om actief te blijven. Een grote groep is nu al fit en intelligent genoeg om dat te doen, en die groep zal groter worden.”

“Mensen aanmoedigen om vervroegd op pensioen te gaan, kunnen we helemaal niet meer maken. Een groot deel van de ouderen wil dat ook niet. Er moet serieus gewerkt worden aan de organisatie van deeltijdse jobs, waarbij veel ouderen zouden kunnen instappen. Het bewijs is geleverd dat bedrijven die werken met ouderen het beter doen.“

“Het is natuurlijk een vaststaand feit dat mensen meer zorg nodig hebben als ze ouder worden. De grote vooruitgang in de 20ste eeuw was dat we er in geslaagd zijn om de grote ziektes die de wereld teisterden, aan banden te leggen.”

“We slaagden erin kinderen volwassen te laten worden, en die volwassenen langer te laten leven door revoluties in de medische wereld en door de verbeterde hygiëne. Nu is het belangrijk dat die vooruitgang kan worden  doorgetrokken.”

“De medische wereld staat voor de uitdaging om de levenskwaliteit te verbeteren van die mensen die nu 90 jaar worden, bijvoorbeeld door ziektes als dementie te leren bestrijden. Ze moeten mensen langer mobiel en fit houden, zodat ze langer een actieve rol kunnen spelen in onze maatschappij.”

“Mensen moeten ook beseffen dat vroeger de vrouwen bijna nooit werkten, en dat er toen ook veel meer kinderen waren. Eigenlijk is onze maatschappij het gewoon dat er een grote groep mensen afhankelijk is van anderen. Op een simpele manier uitgedrukt, vervangt de groep ouderen vandaag de veel grotere groep vrouwen die vroeger niet werkten. Het is dus niet zo schrikwekkend als het er nu uitziet.”

Afrika

Pearce: “Afrika heeft de grondstoffen en heeft de oppervlakte. Doemdenkers gebruiken Afrika als voorbeeld van de gevaren van overbevolking, maar eigenlijk is dat continent helemaal niet zo overbevolkt. Vergelijk het maar eens met Azië. Er zijn zelfs veel plaatsen in Afrika waar meer mensen nuttig zouden kunnen zijn, op voorwaarde dat een degelijke regering zorgt voor een goede organisatie.”

“En net die organisatie blijkt steeds opnieuw te falen. Het zijn de regeringen van Afrikaanse landen die het grote probleem zijn.”

“Er zijn zelfs veel plaatsen in Afrika waar meer mensen nuttig zouden kunnen zijn, op voorwaarde dat een degelijke regering zorgt voor een goede organisatie.”

“Ik ga nu een vergelijking maken die de zaken simplificeert, maar er zit een grond van waarheid in. Azië is erin geslaagd zich min of meer te integreren in de westerse globale manier van denken en in de westerse vrijemarkteconomie.”

“In Afrika heeft die ‘clash tussen twee beschavingen’ een heel slechte uitkomst opgeleverd. Het continent draagt nog altijd de gevolgen van de koloniale geschiedenis, die Afrika regeringen heeft opgedrongen die nooit behoorlijk hebben gefunctioneerd.”

“Ik denk dat het misschien ook iets te maken heeft met de tribale traditie van het continent, waar een stamhoofd alle macht heeft. Als dan zo’n man ineens aan het hoofd komt te staan van een land dat er eigenlijk oorspronkelijk niet was en regeert over mensen die dat helemaal niet willen, draait dat niet goed uit. Keer op keer slagen slechte, corrupte mensen erin om de macht in handen te krijgen.”

“Ik ben een paar keer in Afrika geweest, en heb daar vaak gepraat met mensen die goede ideeën hadden en echt dingen wilden veranderen. Als je die mensen jaren later opnieuw ziet, zijn ze zelf corrupt geworden. Ze geraken daar zo gedesillusioneerd dat ze de moed opgegeven hebben.”

“Goede ideeën worden gewoon niet uitgevoerd, en de top blijft corrupt. Misschien werken de natiestaten zoals ze er nu zijn in Afrika niet, en moeten er andere vormen van indeling voor dat continent komen.” 

“Aan de andere kant zie dat in bepaalde landen de regering er toch in slaagt om een minimum aan positieve resultaten te behalen. In landen als Namibië, Botswana en Tanzania is het rustig en lijkt er zich, ook al is het maar minimaal, een verbetering voor te doen.”

“Economisch is het continent aan het groeien. In de jaren tachtig was het er verschrikkelijk aan toe. Toen ging de gezondheidszorg sterk achteruit en aids begon zich massaal te verspreiden.”

“Het is nog te vroeg om te zeggen dat Afrika een andere weg aan het inslaan is, maar er beginnen zich toch dingen te herstellen. In de meeste Afrikaanse landen willen de mensen echt dat hun kinderen een opleiding krijgen, en ze sturen ze naar school.”

“Mensen zijn echt trots als die kinderen diploma’s krijgen, en uiteindelijk een goede job vinden. Er is echt wel ambitie en enthousiasme aanwezig. Dat stem mij hoopvol.”

Positieve blik op de wereld

“Ik word vaak beschouwd als een optimist, omdat ik altijd probeer te zoeken naar mogelijke oplossingen. Ik schaam me ook helemaal niet om me te uiten als optimist.”

“Ik zie het nut niet in van absoluut pessimisme en van mensen niet meer verder raken dan ‘we’re all doomed!‘ te roepen. Je kunt eerst analyseren en vaststellen dat er enorme problemen zijn, maar daarna moet je wel op zoek gaan naar oplossingen. Pas als mensen dat niet meer doen, zal ik mijn hoop verliezen.”

Boek:

Fred Pearce, Volksbeving. Van babyboom naar bevolkingscrash, (vertaling Jos den Bekker), Paradigmaserie, Utrecht 2010, uitgeverij Jan van Arkel, 315 p., ISBN 978-90-6224-497-3

take down
the paywall
steun ons nu!