In de parlementaire commissie Openbare Werken en Mobiliteit van 20 mei 2010 stelden Vlaamse parlementsleden uit diverse partijen kritische vragen over de manier waarop de Vlaamse regering de voorbije maanden is omgegaan met het door Forum 2020 voorgelegde Meccanoplan, dat een alternatief moet bieden voor het tracé van BAM.
Vlaams minister van Openbare Werken en Mobiliteit Hilde Crevits antwoordde uit naam van de regering op de vragen. Uit het inmiddels vrijgegeven voorlopige verslag van de commissievergadering blijkt dat de minister de bewuste parlementsleden niet de waarheid vertelde, nadat de regering eerder ook al niet correct handelde bij de evaluatie van het Meccanoplan.
Minister Crevits liet uitschijnen dat het Vlaams Verkeerscentrum het meccanoplan van Forum 2020 heeft bestudeerd en het niet goed bevond. Het Vlaams Verkeerscentrum ontkent dit. Wie van de twee liegt?
De DAM-nota
Alvast werd eindelijk erkend dat de beruchte anonieme DAM-nota (de nota die werd geschreven voor het ministeriële DAM-comité dat zich buigt over het Oosterweeldossier) over het Meccanoplan van Forum 2020 wel degelijk – zoals de actiegroepen al wekenlang hekelen – geschreven werd door de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM).
Maar nu de regering moet toegeven dat de nota op basis waarvan het Meccanoplan in de dagen na de publieke lancering van het concept door diverse politici werd neergesabeld afkomstig is van de BAM, wordt ineens verwezen naar het belang van een andere studie. Minister Crevits had het over een analyse door het Vlaams Verkeerscentrum van het Meccanoplan, en dat de regering zich vooral daarop baseerde om te beslissen dat dit plan ´niet voor een afdoende totaaloplossing zorgt´.
Die analyse bestaat echter niet. Tot op heden dook geen enkel document op waaruit blijkt dat het Meccanoplan zoals dat op tafel werd gelegd door het Forum 2020 is geanalyseerd door het Verkeerscentrum.
Tijdens een overleg met het Vlaams Verkeerscentrum kregen leden van stRaten-generaal en Ademloos inmiddels de bevestiging van het Verkeerscentrum dat zij het Meccanoplan van Forum 2020 inderdaad nooit hebben bestudeerd. Het Verkeerscentrum kreeg daar van de Vlaamse regering ook nooit de opdracht voor.
Deze onthutsende vaststelling komt bovenop de bekentenis dat de regering zich in eerste instantie enkel tot de BAM wendde om het alternatieve Meccanoplan te laten evalueren. Meer rechter en partij dan de BAM kun je niet zijn in dit dossier, maar voor de regering blijkt dat geen reden om onafhankelijk advies in te winnen bij evaluatie van alternatieven.
Ondanks de vaststelling dat de BAM de voorbije jaren enkel bevooroordeelde nota’s produceerde over mogelijke alternatieven (stRaten-generaal, Arup/SUM) bleef de BAM ook na de volksraadpleging van 18 oktober 2009 voor de regering dus de eerst aangewezen analist van eventuele alternatieve oplossingen.
Omdat de regering wellicht aanvoelt dat het bestellen van de zoveelste subjectieve nota bij BAM niet getuigt van goed bestuur, beweerde minister Crevits dat de anonieme nota spontaan door de BAM is aangeleverd en er niet kwam op vraag van de regering. De manier waarop de nota tot stand kwam spreekt dit echter tegen.
Meer duiding bij dit alles vindt u verder in deze tekst, onder de titel ´Een schertsvertoning´.
Misbruik van het Verkeerscentrum
Hier rest maar één conclusie: de regering gebruikt de welwillende BAM en misbruikt het Vlaams Verkeerscentrum om het eigen tracé (het BAM-tracé) overeind te houden in de vergelijking met een alternatief tracé.
Dergelijk bedrog is een regering onwaardig. Het Oosterweeldossier is te belangrijk voor de toekomst van Antwerpen om de politieke besluitvorming erover te baseren op valsspelerij. Het minste waar Antwerpen recht op heeft is een correcte evaluatie van eventuele alternatieven.
Het Meccanoplan zoals door het Forum 2020 naar voren werd geschoven is – zo wordt steeds duidelijker – niet op een correcte wijze behandeld door de regering. BAM mocht een subjectieve nota schrijven vol fouten en gissingen, en het Vlaams Verkeerscentrum mocht geen modellering uitvoeren van het voorstel zoals ingediend door het Forum 2020. Gelet daarop vraagt stRaten-generaal nogmaals:
1. schors het dubbelbesluit over de Oosterweelverbinding (30 maart 2010), dat op niet-correcte wijze tot stand is gekomen;
2. start zo vlug mogelijk een objectieve studie op van de voorstel van het Forum 2020;
3. haal het Oosterweeldossier weg van het Vlaamse bestuursniveau, dat intussen ruim voldoende heeft aangetoond meer begaan te zijn met de eigen politieke logica en het overeind houden van het BAM-tracé dan met het vinden van een mobiliteitsoplossing voor de stadsregio Antwerpen en met het daarbij correct behandelen van voorstellen aangereikt vanuit de civiele samenleving.
Manu Claeys en Peter Verhaeghe voor stRaten-generaal
Een schertsvertoning
We overlopen even de antwoorden van minister Crevits op de vragen gesteld in het Vlaamse parlement op 20 mei 2010.
De minister begon haar uiteenzetting met de erkenning dat de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM) inderdaad auteur is van de intussen beruchte anonieme DAM V-nota over het alternatieve Meccanoplan van Forum 2020. Ze gaf toe dat de beoordeling ‘snel aangemaakt’ was. Dat laatste was een pijnlijk understatement. De evaluatienota van 16 bladzijden werd op minder dan 24 uur bij mekaar gepend en lag daags na de overhandiging van het memorandum door het Forum al op het bureau van minister-president Kris Peeters.
Op de vraag ‘Wie gaf opdracht tot het maken van de anonieme nota?´ antwoordde de minister: ‘De DAM V-nota werd door de nv BAM zelf opgesteld, als reactie op de op dat ogenblik gekende voorstellen van Forum 2020.’
De BAM zou de nota dus hebben geschreven zonder daartoe opdracht te hebben gekregen vanuit de regering of een van de kabinetten. Dit is weinig geloofwaardig, aangezien Forum 2020 op maandagmiddag 22 februari 2010 zijn memorandum enkel aan minister-president Kris Peeters bezorgde, en niet aan de BAM. Toch lag ’s anderendaags al een BAM-evaluatie van het memorandum op het bureau van de minister-president.
Om het memorandum binnen dat tijdsbestek te kunnen evalueren moet de BAM meteen na de ontmoeting met de Forumleden – nog die maandagavond – een kopie ervan ontvangen hebben van de minister-president. Zo’n haast, en dat zonder toevoeging van een opdracht?
Nog vreemder is dat op het titelblad van deze ‘spontane’, anonieme BAM-nota het opschrift DAM V prijkt, wat erop wijst dat het een officieel stuk is opgemaakt ten behoeve van het ministerieel DAM-comité, dat zich op woensdag 24 februari effectief ook boog over het document. Als het om een nota-ontstaan-zonder-politieke-opdracht gaat, zou dit impliceren dat de BAM op eigen initiatief mag beslissen om DAM-nota’s te maken en aan de regering te overhandigen. Dit is volstrekt ongeloofwaardig.
De opdracht tot het schrijven van de anonieme DAM-nota door BAM werd gegeven door de minister-president. Een andere uitleg is hier onmogelijk.
Als DAM-nota werd het anonieme document op woensdagochtend 24 februari door de minister-president voorgelegd aan de ministerraad, zonder op dat moment aan de collega-ministers kenbaar te maken dat het ging om de visie van BAM op het voorstel van het Forum 2020. De reden van die geheimzinnigheid zit vervat in deze parlementaire vraag aan minister Crevits:
‘Waarom gaf de opdrachtgever de opdracht uitgerekend aan een notoir voorstander van de Lange Wapper?´ Vraagsteller Jan Penris doelde op BAM-ingenieur Patrick Debaere, projectleider van de Lange Wapper en auteur van de anonieme nota. Minister Crevits gaf hierop geen antwoord. Ze herhaalde gewoon nog eens wat ze al gaf als antwoord op de vorige vraag: ´De Dam V-nota werd door de nv BAM zelf opgesteld, als reactie op de op dat ogenblik gekende voorstellen van Forum 2020.´
Minister Crevits ging verder: ´Mijnheer Peeters en mijnheer Penris, u stelt allebei dat de nota vol staat met gissingen en fouten. Ik betwist dat en niet alleen ik, dat wordt in globo betwist.´Meer uitleg volgt niet. De minister betwist wat de parlementsleden beweren, maar argumentatie daarover blijft uit. De parlementsleden moeten het stellen met een gezagsargument, nl. dat het zelfs ´in globo´ wordt betwist.
Dergelijk ministerieel antwoord maakt een parlementair debat onmogelijk. De parlementsleden hadden een lijst van fouten opgesomd, waarbij het niet ´om verkeerde hoekstenen en dorpelstenen, maar om belangrijke aspecten van het dossier´ging, zoals parlementslid Dirk Peeters het formuleerde.
De anonieme nota wemelt inderdaad van de fouten – we toonden dit zelf eerder aan tijdens een uitgebreide persconferentie. De reden waarom de nota vol ‘gissingen en fouten’ staat is ook niet ver te zoeken: ingenieur Debaere moest zich beroepen op een korte managementsamenvatting (het memorandum dus) over het meccanoplan. Zo’n samenvatting beperkt zich tot het weergeven van grote lijnen.
Minister Crevits lijkt dit zelf ook te beseffen, blijkens volgende uitspraak: ´De nota is gebaseerd op het Memorandum dat Forum 2020 zelf heeft gepubliceerd. Op dat ogenblik was van Forum 2020 enkel een samenvatting bekend en niet de volledige studie. Daar zaten enkele weken tussen.
Inderdaad: op 22 februari gaf Forum 2020 slechts een samenvatting af, de volledige studie werd pas enkele weken later (op 19 maart) aan minister-president Kris Peeters bezorgd.
Toch maakte de BAM binnen het etmaal en zonder veel voorbehoud een negatieve evaluatie van het meccanoplan, en kreeg dit document het statuut van DAM-nota. Nog een dag later lag de evaluatie al op de redactie van de krant De Standaard.
Diezelfde week maakte het Vlaams Verkeerscentrum ook al een ´eerste, voorlopige analyse op het autonoom vermogen van het Meccanotracé´ (verslag DAM-werkgroep 5, 1 maart 2010), opnieuw op basis van de managementsamenvatting. Bij autonoom vermogen geldt geen enkele vorm van sturing (geen heffingen, geen slimme sturing, geen verboden, …). Een dergelijke analyse van het Meccanoplan is daarom volstrekt naast de kwestie, want precies om de fileproblematiek aan te pakken bepleit het Forum 2020 – ook reeds in het memorandum – het tegendeel, met name slimme sturing.
De Vlaamse regering beoordeelt het eigen BAM-tracé niet op autonoom vermogen, wel op basis van ´domme´ sturing (een vrachtverbod in de Kennedytunnel en niet-variabele tolheffing aan de Oosterweeltunnel). Waarom het Meccanoplan dan wel enkel op autonoom vermogen getoetst wordt door het Vlaams Verkeerscentrum – ondanks uitdrukkelijke verwerping daarvan door het Forum 2020 – blijft een raadsel.
Bovendien gaat het Verkeerscentrum bij haar doorrekeningskader voor het meccanoplan ervan uit dat een volwaardige stedelijke ringweg wordt aangelegd naast de huidige ringweg en dat de E313 flink in capaciteit toeneemt – beide ingrepen worden echter eveneens door het Forum 2020 uitdrukkelijk verworpen in het eigen voorstel, om mobiliteitsredenen.
Deze ´voorlopige´ analyse door het Vlaams Verkeerscentrum leert ons niets over de waarde van het Meccanoplan en alles over het denkkader van de Vlaamse regering. Want de analyse volstond voor de regering om het Meccanoplan af te voeren.Dezelfde voorlopige analyse, en niet meer dan dat, werd zeven weken later door het Vlaams Verkeerscentrum toegelicht aan het Vlaams parlement tijdens de 14de voortgangsrapportage van de BAM.
In de commissievergadering van 20 mei zegt minister Crevits hierover dit: ´De heer de Kort verwees er al naar, en ik wil er in dat kader ook op wijzen dat het Vlaams Verkeerscentrum ter gelegenheid van de laatste voortgangsrapportage in de commissie voor Openbare Werken de analyse van het Meccanotracé heeft toegelicht. Alle informatie en de berekeningen over en van dat tracé zijn op de website www.vlaanderen.be /dam gepubliceerd.’
Op die website staat niets meer dan de hoger geschetste, irrelevante toetsing van het meccanoplan. Vergelijking van het beeldmateriaal tijdens de presentatie van het Vlaams Verkeerscentrum op 22 april 2010 toont aan dat het om dezelfde vier slides gaat die het centrum eerder als ´voorlopige analyse´ toonde op 1 maart 2010 in de DAM-werkgroep.
Vier slides over een karikatuur van het Meccanoplan werden aan een DAM-werkgroep (1 maart) en aan het Vlaams parlement (22 april) getoond. In een privéonderneming zou op basis van zo’n wankele analyse nooit aan besluitvorming worden gedaan over miljardenprojecten. Maar voor de regering volstond dit om het Meccanoplan verticaal te laten klasseren en vast te houden aan het eigen BAM-tracé.
Aan de verzamelde parlementsleden legt minister Crevits op 20 mei uit: ´Het is het Vlaams Verkeerscentrum en niet de nv BAM die tot de conclusie is gekomen dat het Meccanotracé van Forum 2020 niet voor een afdoende totaaloplossing zorgt.‘
Deze uitspraak is bedrieglijk, aangezien het Vlaams Verkeerscentrum nooit het Meccanoplan van Forum 2020 heeft geanalyseerd. Een doorrekening van het Meccanoplan op basis van de randvoorwaarden die het Forum 2020 voorstelde werd tot op vandaag niet uitgevoerd door het Verkeerscentrum.
Dit meldde ons ook het kabinet van minister Geert Bourgeois op diezelfde 20 mei 2010: ‘Complexere heffingssystemen zoals de door Forum 2020 voorgestelde heffing afhankelijk van herkomst en bestemming (doorgaand vs lokaal verkeer) werden niet beschouwd.´
Die heffingssystemen vormen nochtans net de kern van het Meccanoplan, in combinatie met een noordelijk gelegen bypass. Maar die systemen werden dus niet geanalyseerd door het Vlaams Verkeerscentrum.
In de commissievergadering van 20 mei verwijst minister Crevits naar een ontmoeting die plaatsvond tussen het Verkeerscentrum en wijzelf: ´Ondertussen zijn er voor de geïnteresseerden – waaronder mensen van stRaten-generaal – infosessies georganiseerd. Het is dus niet juist dat het Meccanotracé niet ernstig is bekeken of dat men dat zelfs heeft willen geheimhouden.’
Minister Crevits maakt hier een denkfout: het is niet omdat je infosessies organiseert, dat je het Meccanoplan ook ernstig hebt bekeken.
Wat stRaten-generaal tijdens die bewuste infosessie van 6 mei leerde is net dat het Meccanoplan nooit is bestudeerd, en dat we dit pas tien weken na het overhandigen van het memorandum aan de minister-president konden achterhalen, nadat we – via de wet op openbaarheid van bestuur – wekenlang om bekendmaking van het studiemateriaal van het Vlaams Verkeerscentrum hadden gevraagd.
Het hangt er dus van af wat je begrijpt onder ´geheim houden’. Zelf voelen we ons vooral voor de gek gehouden, en met ons nu ook de parlementsleden.
Op 20 mei zegt minister Crevits nog dit over het Vlaams Verkeerscentrum: ´Voor ons en de commissie zijn de analyses van het verkeerscentrum heel belangrijk. Het Verkeerscentrum heeft enig prestige en heeft die modelleringen en doorrekeningen gemaakt.´
Wij durven te stellen dat de regering intellectueel misbruik maakt van het prestige van deze instelling, door het geen opdracht te geven om het Meccanoplan correct – dit wil zeggen zoals voorgelegd door het Forum 2020 – te analyseren en door over deze weigering geen argumentatie te verschaffen.
Helemaal schrijnend wordt het wanneer minister Crevits – nog steeds namens de voltallige regering – volgende observatie meegeeft aan de commissieleden:
´Wat het dynamisch management betreft, zitten alle opmerkingen van de heren Martens en Vereeck in mijn vierde punt vervat. Wij bekijken verder hoe we slimme sturing een rol kunnen geven in het verhaal. Dat is geen eindig verhaal. Dat is een verhaal waarin we verder kijken en verfijnen wat er mogelijk is. In die context maken die sturingsmechanismen voorwerp uit van verder onderzoek. Ik heb me daar vandaag toe geëngageerd.´
Eerst legt de Vlaamse regering middels het dubbelbesluit een tracé vast (het BAM-tracé), om pas nadien slimme sturing ´een rol te geven´. Dat is natuurlijk de wereld op zijn kop, wanneer je een mobiliteitsoplossing zoekt.
Forum 2020 koppelde beide elementen (tracé en sturing) onlosmakelijk aan elkaar. Bij haar evaluatie van het Meccanoplan ontkoppelde de regering opnieuw de twee dragers van het plan, daarmee een karikatuur makend van het voorstel. En niets is makkelijker dan een karikatuur van een voorstel af te schieten.
Een opmerking van parlementslid Dirk de Kort tijdens dezelfde commissievergadering lag – misschien onbedoeld – in het verlengde van deze absurde aanpak:
´Ik blijf erbij dat we op korte termijn, zo vlug mogelijk, de Oosterweelverbinding moeten realiseren. Of het een brug of een tunnel wordt, daarover lopen nu het onderzoek en de besprekingen. Vervolgens moeten we op lange termijn nadenken over hoe we het mobiliteitsvraagstuk van Antwerpen kunnen oplossen. Daar zullen wel stukken van de Meccano-oplossing bij zijn, maar daarover moet verder worden nagedacht.´
Dit is exact wat de Vlaamse regering al jaren aan het doen is en met het dubbelbesluit opnieuw deed: eerst een tracé vastleggen, en pas daarna beginnen nadenken over hoe we het mobiliteitsvraagstuk van Antwerpen gaan oplossen, bijvoorbeeld met slimme sturing of met stukken van de Meccano-oplossing of met uitbreiding van de E313 aan het Rivierenhof, enzovoort.
Behalve amateuristisch is deze aanpak ook perfide: het ene tracé kannibaliseert immers het andere – wie eerst met een overgedimensioneerd BAM-tracé een voldongen feit creëert , weet dat een Meccanotracé bouwen niet meer aan de orde is. Je nodigt niet eerst alle doorgaand verkeer uit om tot in het hart van de agglomeratie te rijden, om vervolgens een alternatieve bypass voor datzelfde verkeer te bouwen.
Op het einde van deze schertsvertoning maakte parlementslid Lode Vereeck de enige juiste opmerking. Hij zei dat appelen met peren werden vergeleken bij de evaluatie van het meccanotracé door het Vlaams Verkeerscentrum.
Hij was het jongetje dat riep dat de keizer naakt was. Het werd stil in het parlement. Velen beseften ongetwijfeld dat wat Vereeck opmerkte klopte. Het was meteen ook het einde van het debat. De minister gaf geen antwoord meer.
Manu Claeys en Peter Verhaeghe,
voor stRaten-generaal
