Een paar jaar geleden kwam Thailand ook al in het nieuws, toen de zogenaamde ‘geelhemden’ ervoor zorgden dat toenmalig premier Thaksin Shinawatra moest aftreden.

In de media wordt het conflict voorgedaan als dat tussen aanhangers van oud-premier Thaksin Shinawatra, de roodhemden, en huidig premier Abhisit Vejjajivi, de geelhemden. Het blijkt moeilijk te zijn om het conflict te duiden en verder te gaan dan deze constant gebruikte termen.

De huidige uitbarsting van geweld is de tweede golf, want begin april vielen er ook al 21 doden in het politieke conflict.

Politieke achtergrond Thailand

Gie Goris: “Het is eerst en vooral belangrijk om te weten dat politieke en maatschappelijke ideologie in Thailand een heel kleine rol speelt. De politieke partijen hebben er helemaal geen sterke ideologische achtergrond en sturing. Het zijn veeleer verzamelingen van bepaalde elitegroepen, clans of mensen die in bepaalde regio’s belangrijk zijn.”

“Samenstellingen van partijen wisselen heel snel: partijen splitsen of gaan samen en politici lopen heel vaak over van de ene naar de andere partij. De Thaise bevolking rekent de politici daar niet op af: zij geven hun stem aan de persoon die zij vertrouwen en waarvan ze denken of hopen dat die hun land vooruit kan helpen.”

“Aan het hoofd van het land staat koning Bumibol Adulyadej, die in heel het land wordt gerespecteerd. Maar veel belangrijker is de kroonraad rond de koning, die – zeker nu de koning al sinds vorig jaar in het ziekenhuis verblijft – heel veel macht heeft. De formele politiek wordt gedomineerd door een elitegroep, die samen met de kroonraad de macht op een heel gecentraliseerde manier in handen houdt.”

“Binnen de politieke partijen die belangrijk zijn, speelt ideologie dus weinig of geen rol. Een ideologische linkerzijde die politiek iets voorstelt, bestaat er bijvoorbeeld niet. Hier zijn verschillende redenen voor. Het feit dat linkse opstanden in de jaren vijftig tot zeventig steeds gewelddadig zijn neergeslagen, is daartoe een verklaring.”

“Tijdens de recente betogingen zie je dat de manifestanten zich verzetten tegen de huidige elite, maar het valt op dat ze dat niet doen door zich te verenigen rond een bepaalde ideologische strekking. Ze verzetten zich gewoon tegen de situatie, tegen de premier en tegen de status-quo van hun land.”

Oud-premier Thaksin Shinawatra

Thaksin was premier van Thailand van 2001 tot 2006, toen hij door het leger in een geweldloze staatsgreep werd afgezet. Hij was oprichter van de nationalistische en populistische Thai Rak Thai-partij, waarmee hij in 2001 aan de macht kwam.

Gie Goris: “Het was een zeer nationalistische partij. Je kan Thai Rak Thai bijna letterlijk vertalen als ‘Eigen Thai Eerst’. Het regime van Thaksin kende een positieve en een negatieve kant. Hij was een pure machtspoliticus die op economisch vlak over lijken ging om zijn familiefortuin te vergroten.”

“Hij gebruikte zijn macht om zijn politieke controle verder uit te bouwen en te consolideren. Hij heeft zich nooit geschaamd om, net als Berlusconi in Italië, van zijn politieke macht misbruik te maken om zijn mediaimperium te versterken. De koppeling tussen zijn privébelangen als zakenman – die overigens niet onbesproken waren – en zijn greep op de politieke macht in Thailand is heel groot geweest.”

“Maar tegelijkertijd heeft hij zijn populariteit verworven door de uitvoering van een programma dat erkende dat er een kloof was gegroeid tussen de centrale macht en de periferie: de mensen op het platteland en uit het oosten en het noordoosten (de meest achtergebleven regio’s).”

“Thaksin kon daarbij rekenen op de steun van die groepen uit de Thaise periferie. Die heeft hij ook bediend door een soort gezondheidszorg in te voeren, door kredieten tegen heel gunstige voorwaarden te verschaffen, door de lonen van enkele groepen ambtenaren te verhogen. Hij heeft dus een politiek gevoerd die meer inclusief was dan de Thaise bevolking gewoon was. Dat verklaart waarom hij kon uitgroeien tot een symboolfiguur.”

Abhisit Vejjajivi en de geelhemden

Onder druk van de geelhemden werd president Thaksin in 2006 afgezet door het leger. De geelhemden bestaan vooral uit mensen uit de middenklasse van Bangkok.

Gie Goris: “De media verklaren nu dat de onrust in Thailand er gekomen is sinds de afzetting van Thaksin in 2006. Het is belangrijk om te weten dat het ook in 2005 al erg onrustig was als gevolg van de verkoop van de familie-aandelen in ShinCorp, een mediagroep. Dat werd door de middenklasse aangevoeld als de uitverkoop van nationale belangen. De familie-Thaksin wilde bovendien geen belastingen betalen op haar aandelen.”

“Een vroegere medestander, Sondhi, heeft als reactie daarop op eigen houtje een massabeweging in gang gezet die uitgroeide tot de ‘geelhemden’. Net door die sociale en politieke onrust tegen de regering-Thaksin heeft het leger de staatsgreep gepleegd. En die kon op dat moment, zeker in Bangkok, op heel veel steun rekenen.”

Na de staatsgreep van 2006 werd Thai Rak Thai ontbonden, maar leefde voor als People Power Party (PPP). Er werden verkiezingen georganiseerd en de PPP won die verkiezingen. De geelhemden wilden niet dat er opnieuw iemand van het kamp-Thaksin aan de macht zou komen. Ze bleven druk uitoefenen en in 2008 werd de PPP beschuldigd van corruptie en konden de geelhemden zelf de premier leveren.

Gie Goris: “Die manifestaties werden gedragen door de geelhemden, die vonden dat toenmalig premier Thaksin zijn macht misbruikte om zichzelf en zijn familie te verrijken, wat eigenlijk waar was. Voor hen was die corruptie onder Thaksin het belangrijkste argument op hem opzij te schuiven.”

“Huidig premier Abhisit was toen al betrokken bij de organisaties die zich verzetten tegen die toenmalige regering, al heeft hij in 2008 wel de bezetting van de luchthavens afgekeurd. Omdat hij zich opgewerkt had als de centrale speler in de Democratische Partij – de voornaamste politieke formatie in het ‘gele kamp’ – kon hij zich na de ontbinding van de PPP als en met steun van enkele overgelopen parlementsleden uit het Thaksin-kamp tot premier laten benoemen.”

“De geelhemden komen op dit moment niet op straat, omdat je zou kunnen zeggen dat hun rol is overgenomen door het leger en de politie. Het leger heeft zich totnogtoe (nvdr: interview werd op dinsdagmorgen 18 mei afgenomen, nog voor het leger de eindaanval in Bangkok begon) heel terughoudend opgesteld, zeker als je weet dat er nu al twee maanden aan een stuk onophoudelijk protesten zijn die Bangkok in een greep houden.”

“Het leger heeft zich terughoudend opgesteld omdat de legerleiding niet wilde meedoen aan de extreme polarisatie tussen rood en geel. Enkele weken geleden hebben de geelhemden gedreigd om opnieuw op straat te komen als de ordetroepen er niet in zouden slagen om het protest neer te slaan en de rust in de hoofdstad te doen weerkeren.”

“Het leger is uiteindelijk wel in actie gekomen omdat het zeker niet het protest van roodhemden wilde steunen. Laten we niet vergeten dat het leger in 2006 Thaksin van de macht hebben verdreven. De geelhemden spelen nog wel degelijk een rol, alleen komen zij op dit moment niet meer in beeld.”

Roodhemden

Roodhemden is een andere naam voor de oppositie die op dit moment al twee maanden actie voert in Bangkok. Ze zijn verenigd onder de naam United Forces of Democracy Against Dictatorship. Zij komen voort uit de Thai Rak Thai partij en haar opvolger, de People’s Power Party. Beide partijen zijn ontbonden door het Thaise hooggerechtshof.

“De roodhemden bestaan dus vooral uit het kiezerspubliek van Thaksin: de armen van het platteland. Het is fout om te denken dat hun enige programmapunt de terugkeer van Thaksin zou zijn, want dat is niet waar. Maar hij blijft wel hun symbool. Zij eisen een beleid dat meer rekening met hun belangen houdt.”

“Uiteindelijk draaide Thaksins beleid ook veel meer om zijn eigen corrupte zakenbelangen en die van de grote kapitaalgroepen, maar hij nam daarin uitdrukkelijk bevolkingsgroepen mee die traditioneel door de Thaise elite in de kou bleven staan. Vooral de boerenbevolking werd gezien als een groep waarmee de elite zich niet al te veel moest bemoeien. Deze mensen, de roodhemden, hadden voor het eerste in 20 jaar de indruk dat er met hun belangen in Bangkok rekening zou worden gehouden.”

“Roodhemden eisen nieuwe verkiezingen. Waarom? Omdat al de algemene verkiezingen sinds 2000 uitgedraaid zijn op een overwinning voor hun kamp. Ze verwachten dat ze opnieuw zullen winnen als het volk écht mag kiezen. Hun voornaamste argument is ook juist: huidig premier Abhisit is op een niet-democratische manier aan de macht gekomen met de steun van het Thaise leger.”

“Premier Abhisit deed enkele weken geleden een voorstel aan de roodhemden om op 14 november opnieuw verkiezingen te organiseren. Er ontstond toen enige hoop dat de rust in Bangkok stilaan zou terugkeren, maar dat was niet het geval. Een harde kern van roodhemden bleef actie voeren, en eiste dat de regering, en meer bepaald de minister van Binnenlandse Zaken, verantwoording zou afleggen voor de 21 doden die vielen tijdens de protesten van april.”

“Toen de minister dat volgens hen niet wou doen, liep de spanning opnieuw hoog op met de bekende confrontatie tot gevolg. Een harde kern van ongeveer 5.000 roodhemden bleef tot deze week de kampen in centraal Bangkok bezetten.”

“Ik denk dat de roodhemden hun kans verspeeld hebben om een overwinning uit de brand te slepen. Ze vertrouwden de zaak niet. Ze vreesden wellicht dat ze geen hefbomen meer in handen hadden zodra het ‘beleg’ van Bangkok opgebroken zou zijn. Als premier Abhisit dan zou terugkomen op zijn beloftes, zouden ze weinig kunnen doen om hem daar toch aan te houden. Hun slagkracht is enorm verminderd. Elke keer als een nieuwe oppositiepartij wordt opgericht, wordt die ontbonden door het hooggerechtshof.”