De twee ruimten van de kleine woning van boer Kalimunda (36 jaar) in Kirehe in het oosten van Rwanda, staan vol zakken droge maïs. Ook aan het plafond en aan de muren hangen zakken vol maïs.

“Er is maïs overal. We slapen er zelfs op”, vertelt hij. “Sinds eind februari hebben tal van landbouwers in de oostelijke regio hun huizen verlaten om hun oogst erin op te slaan”, getuigt M. Bahorana van Rwanda Development Organisation (RDO), een landbouwcoöperatie in de streek.

In het Nyagatare-district hebben de inwoners uitsluitend maïs geplant op een oppervlakte van ongeveer 11.000 hectare en ze hebben er 40.000 ton maïs geproduceerd. Natalie Niyonagira, een agronome in het Kirehe-district, verwacht dat er daar minstens 50.000 ton zal worden geoogst en in het noorden ligt al bijna 10.000 ton op kopers te wachten.

Gronden samengevoegd door ‘landconsolidatie’

“De inwoners hebben hun gronden samengevoegd en hebben er samen hetzelfde gewas aangepant om de productie te verhogen”, verklaart Joseph Sibomana trots bij een ontmoeting op zijn land in de Rugeramigozi-vallei in het zuiden van het land.

“Het gebruik van kunstmest en van geselecteerd zaad heeft het ons mogelijk gemaakt om meer te produceren, maar het heeft ons nog geen voordeel opgebracht omdat de oogsten onverkocht blijven liggen”, vertelt met tegenzin een landbouwer in het noordelijke Gakenke.

Volgens een ambtenaar van de RADA, de Rwandese dienst voor Landbouwontwikkeling, zijn de landbouwers in het noorden, net zoals die van het oosten, verplicht hun oogsten te verkopen tegen een belachelijk lage prijs. Ze hebben niet veel andere keuze, want ze moeten andere voedingswaren kunnen kopen om te overleven.

Een aanhoudend verlies aan inkomsten

“Eén kilo maïs wordt vandaag de dag verkocht tegen 120 Rwandese frank (nvdr: ongeveer 15 eurocent), terwijl de gemiddelde productiekost voor de landbouwer wordt geraamd op 140 Rwandese frank”, verklaart Joseph Gafaranga, algemeen secretaris van Imbaraga, een landbouwcoöperatie die meer dan 21.000 leden telt in het noorden van het land.

Daarom heeft het ministerie van Landbouw aangekondigd dat de overheid de volledige maïsproductie zal opkopen en zal opslaan voor perioden van hongersnood of van zaadtekorten. 

Volgens de landbouwkundigen hebben het consolidatiebeleid van het landbouwareaal en de regionale verdeling van de landbouwteelten een grotere oogst tot gevolg gehad in het teeltseizoen van 2010.

De samenvoeging van de landbouwgronden, bekend onder de term ‘landconsolidatie’, is een regeringsprogramma dat tot doel heeft slechts één gewas op grote oppervlakten te telen. Het is de bedoeling om daarbij van een zelfvoorzienende naar een commerciële landbouw te evolueren.

Alleen aanbevolen teelten

Sinds de invoering van het nieuwe landbouwbeleid in 2007, dat door de regering-Kagame Groene Revolutie werd gedoopt, moet elke regio zich beperken tot de aanbevolen teelten.

Volgens het ministerie van Landbouw moet de oostelijke regio koffie, rijst, maïs, bananen en ananas planten; de zuidelijke regio maniok, tarwe, thee en koffie; in de westelijke regio is het thee, koffie en aardappelen; in de noordelijke regio aardappelen, pyrethrum, tarwe en maracuja. De stedelijke regio rond de hoofdstad Kigali zal bij voorkeur bloemen en fruit produceren.

“Daar waar de landbouwers naar de landbouwtechnici hebben geluisterd en geselecteerde zaden en pesticiden hebben gebruikt, zijn de oogsten minstens verdrievoudigd”, getuigt een ambtenaar van het ministerie van Landbouw.

“Het groot probleem blijft een markt vinden voor al die fors toegenomen productie, anders zullen de dorpelingen andere voedingsmiddelen pijnlijk moeten missen en dat zal voor het land in zijn geheel een enorm verlies betekenen.”

Momenteel zitten de markten zonder voedingsmiddelen, net zoals ze het zonder klanten moeten stellen. “Wij sterven van de honger naast een overvloed van maïs. De overheid verbiedt ons onze oogsten te verkopen zoals wij het zouden willen. We hebben geen geld om andere voedingsmiddelen te kopen. We zijn verplicht om elke dag maïs te eten, zelfs de kinderen hebben niets anders meer. Maar je kan toch niet uitsluitend van maïs leven”, klaagt een inwoner van Gakenke.

Voor Gafaranga van de Imbaraga-coöperatie heeft het nieuwe landbouwbeleid van de Groene Revolutie, dat sterk heeft bijgedragen tot de verhoging van de productie, ongetwijfeld voordelen: “In slechts twee jaar tijd hebben 39 landbouwers hun eigen bestelwagen kunnen kopen dankzij hun verhoogde landbouwinkomsten”.

Meer flexibiliteit

“Maar de autoriteiten zouden meer flexibiliteit aan de dag moeten leggen en de mensen zonder grote landbouwgronden gewassen laten telen die sneller opbrengen”, stelt hij voor. Voor hem brengen uien of andere groenten geteeld op kleine oppervlakten meer op dan maïs of aardappelen.

Maar vandaag worden de teelten van de boeren die zich tegen de verandering verzetten, vernield. In Cyuve (regio Musanze, in het noorden van het Rwanda) hebben de lokale autoriteiten bevolen alle andere teelten dan maïs uit de velden van de landbouwers te rooien, omdat de overheid maïs had gekozen voor dit teeltseizoen.

Bron: Syfia Grands Lacs/Rwanda

(vertaling uit het Frans: Jean Borgers)