Volgens recente verklaringen in de pers van NAVO-secretaris-generaal Anders Fogh Rasmussen, de vroegere conservatieve premier van Denemarken, moet er in Tallinn geen doorbraak worden verwacht over de tactische kernwapens die in enkele Europese NAVO-lidstaten liggen opgeslagen. In België gaat het om de luchtmachtbasis van Kleine-Brogel.

Even ontstond er hoop dat een oplossing voor die tactische kernwapens binnen handbereik was. “Zolang er kernwapens circuleren in de wereld, zal de NAVO een nucleair afweermechanisme nodig hebben”, zei Rasmussen aan de vooravond van de Estland-top.

De politieke leider van de NAVO, het eerste en enige zelfverklaarde wereldomvattende militaire blok in de geschiedenis, heeft drukke maanden achter de rug. Secretaris-generaal Anders Fogh Rasmussen was op promotietoer voor het nieuwe Strategisch Concept van de Atlantische militaire organisatie.

Bekende thema’s in Washington

Op 23 februari hield secretaris-generaal Rasmussen in Washington een toespraak over het nieuwe Strategisch Concept waarmee het militaire bondgenootschap de uitdagingen van de 21ste eeuw wil aangaan. Andere sprekers waren onder anderen de Amerikaanse minister van Defensie, Robert Gates, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton, haar voorgangster tussen 1997 en 2001 Madeleine Albright en de Amerikaanse Nationale Veiligheidsadviseur, James Jones. Deze laatste is een voormalige generaal van het Amerikaanse marinierskorps en was Supreme Allied Commander Europe (SACEUR) van de NAVO tussen 2003 tot 2006.

Zowel tijdens het congres op 23 februari als de avond voordien aan de Universiteit van Georgetown, passeerden de bekende NAVO-thema’s de revue. Zo onderstreepte Rasmussen de noodzaak om de strijd tegen de Taliban te winnen in Afghanistan. De oorlog daar is het eerste gewapende conflict buiten Europa waarvoor de NAVO grondtroepen heeft ingezet.

Hij prees het werk van het nieuwe centrum voor cyberdefensie (Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence, CCDCOE) in Estland, dat er gekomen is nadat de relatief nieuwe lidstaat het slachtoffer werd van een internetaanval vanuit Rusland. Hij gaf aan dat landen als Iran en Noord-Korea goed in de gaten moeten worden gehouden.

Verder wil Rasmussen de partnerschappen van de NAVO met andere landen over de hele wereld versterken, en bevestigde hij dat de NAVO een permanente alliantie is.

Ook kondigde hij aan dat er in het NAVO-hoofdkwartier in Brussel een nieuwe afdeling komt, die specifiek de nieuwe bedreigingen en uitdagingen zal aanpakken.

Met het nieuwe Strategisch Concept op wereldtournee

Na zijn tweedaagse, in wat misschien wel de échte hoofdstad van de NAVO is, zette Rasmussen koers naar Jordanië, Bahrein, Finland, Tsjechië en Polen om er promotie te voeren voor de verbreding van wereldwijde militaire partnerschappen, om meer troepen en andere steun voor de oorlog in Afghanistan te ronselen, en de uitbreiding te bepleiten van wat uiteindelijk een globaal raketschildsysteem moet worden.

Het paste allemaal in de ambitie om de NAVO verder om te vormen tot een internationale en grensoverschrijdende veiligheids- en militaire macht. Volgens Rasmussen is de NAVO het enige permanente militaire bondgenootschap ter wereld, dat bovendien moet uitgroeien tot een wereldwijd veiligheidsforum.

Op 4 maart ontmoette Rasmussen in Finland de ministers van Buitenlandse Zaken van Finland en Zweden, Alexander Stubb en Carl Bildt, tijdens de eerste formele vergadering over het Strategisch Concept die plaatsvond in een niet-NAVO-lidstaat. De belangrijkste agendapunten waren de groeiende rol van de twee landen in Afghanistan, de samenwerking tussen de EU en de NAVO en de Noord-Europese samenwerking.
 
Toen eventuele bedreigingen ter sprake kwamen, in het huidige wereldpolitieke klimaat een duidelijke allusie op Rusland, zei Rasmussen dat het niet meer volstaat om soldaten, tanks en militair materiaal op te stellen langsheen de landsgrenzen. De lidstaten moeten de bedreiging bij de wortel aanpakken, en dat kan net zo goed in de virtuele wereld zijn. En de vijand kan eender waar opduiken in die virtuele wereld, aldus Rasmussen.

De secretaris-generaal herhaalde in Finland ook wat hij al op 7 februari tijdens de jaarlijkse internationale Conferentie over Veiligheidspolitiek in München had gesteld, namelijk dat de NAVO de taak van globaal veiligheidsforum op zich moet nemen. De dag voor de ontmoeting in Finland had hij in een videoblog geschetst hoe de NAVO die rol moet gaan vervullen. Hij verwees daarbij naar Afghanistan, waar ‘s werelds grootste en langst durende oorlog van het moment woedt, en dat als model moet dienen voor toekomstige burgerlijk-militaire samenwerking in ‘zwakke’ en ‘onstabiele’ landen waar crisissituaties kunnen ontstaan.

Op 5 maart gaf Rasmussen present in Praag, waar hij samenzat met de Tsjechische eerste minister en de ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken. Op de agenda stonden raketverdediging (missile defence), volgens Rasmussen onontbeerlijk om de Euro-Atlantische gemeenschap voor een mogelijke raketdreiging te behoeden, en de vraag naar extra Tsjechische manschappen voor de oorlogsinspanningen in Afghanistan.

Het daaropvolgende bezoek aan Jordanië op 7 maart was er deels op gericht de banden te verstevigen met de partnerlanden van de Mediterrane Dialoog, zijnde het gastland, Egypte, Israël, Marokko, Mauritanië, Tunesië en Algerije.

Daags nadien trok Rasmussen verder naar Bahrein, om in het kader van het Samenwerkingsinitiatief van Istanbul (Istanbul Cooperation Initiative, ICI) de banden aan te halen met de landen die deel uitmaken van de Samenwerkingsraad van de Golf (Gulf Cooperation Council, GCC). Dat zijn Bahrein, Koeweit, Oman, Qatar, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Rasmussen hoopte zo steun te krijgen voor de NAVO-plannen in Afghanistan en de Golf van Aden en voor haar agenda tegen Iran. Hij gaf koning Hamad bin Isa Al Khalifa van de VAE een toelichting over de visie van de NAVO op de Golf en op de internationale veiligheid, en nodigde hem uit om het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel te bezoeken.

Conferentie in Polen

Op 12 maart arriveerde Rasmussen in de Poolse hoofdstad Warschau voor een conferentie over het nieuw Strategisch Concept. Deze werd georganiseerd in het voormalige koninklijk paleis door het Center for International Relations van Warschau en het Poolse ministerie van Defensie.

In zijn toespraak hamerde Rasmussen er nog eens op dat de NAVO de collectieve verdediging van alle lidstaten volgens artikel 5 van het NAVO-verdrag – in het geval van Polen een duidelijke verwijzing naar Rusland – moet combineren met de inzet van troepen buiten de afgebakende grenzen van haar bevoegdheidszone. Recente oorlogen en gewapende missies in de Balkan, Afghanistan, de Golf van Aden, de Hoorn van Afrika, de Middellandse Zee en de Soedanese regio Darfur zijn daar voorbeelden van.

Voor Rasmussen kan de rol van de NAVO daarbij niet beperkt blijven tot de inzet van conventionele wapens. Het mag dan de kerntaak van het bondgenootschap zijn en blijven om het grondgebied en de bevolking van de lidstaten te verdedigen, toch moet er volgens de secretaris-generaal ook worden stilgestaan bij wat afschrikking (deterrence) betekent in de 21ste eeuw. Om geloofwaardig te blijven, moet die afschrikking volgens hem gebaseerd blijven op een mix van conventionele wapens én kernwapens. En dat zal ook moeten blijken uit het nieuw Strategisch Concept.

Die rotsvaste overtuiging had Rasmussen al tijdens enkele andere gelegenheden in de aanloop naar de conferentie in Warschau verwoord. Een wereld zonder kernwapens zou fantastisch zijn, maar zolang er landen en groeperingen bestaan die kernwapens willen verwerven, moet de NAVO haar nucleair potentieel in stand houden, aldus Rasmussen.

Als reactie op de oproep van de ministers van Buitenlandse Zaken van België, Duitsland, Luxemburg, Nederland en Noorwegen om de terugtrekking van 240 tot 350 kernkoppen op luchtmachtbasissen in Europa op de NAVO-agenda te plaatsen, zei de secretaris-generaal dat de alliantie een evenwicht zal moeten vinden tussen het verwijderen van verouderde wapens en de nood aan een strategisch nucleair afschrikkingsmiddel.

Er zijn heel wat kernwapens in de wereld, en een aantal landen die ze hebben, zouden willen hebben, of snel zouden kunnen hebben, mochten ze dat plotseling nodig achten. Zo is het nu eenmaal. Dus moeten tegenover deze inspanningen op het vlak van bewapeningscontrole en ontwapening ook afschrikkingsmiddelen staan, zo stelde hij. Eerder al had hij naar aanleiding van de oproep door de ministers van Buitenlandse Zaken aangekondigd dat het nucleaire beleid van de NAVO aan bod zou komen tijdens de top van april in Estland.

In zijn belangrijkste toespraak in Polen benadrukte Rasmussen dat het nieuw Strategisch Concept rekening zal moeten houden met de veranderende betekenis van defensie, en dat computerveiligheid een van de uitdagingen is waarvoor alle mogelijke middelen moeten worden ingezet.

Hij voegde er nog aan toe – wat hij ook in Tsjechië al had gesteld: dat de NAVO een doeltreffende raketverdediging moet ontwikkelen. In de komende jaren zullen immers veel meer landen – en waarschijnlijk zelfs ook enkele niet-statelijke actoren – over langeafstandsraketten en kernwapens beschikken, zo redeneerde hij. Daarom gaan afschrikking en defensie hand in hand. En daarom is de NAVO verplicht om te opteren voor raketverdediging.

Rusland in stelling

Twee dagen eerder had de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, waarschuwende taal gesproken over de plaatsing van Amerikaanse onderscheppingsraketten nabij de grenzen van Rusland, waaronder de raketten die gepland zijn in Polen: “Rusland kan niet toestaan dat de plannen van de VS om elementen van haar raketsysteem in Europa op te stellen, de doeltreffendheid van haar eigen nucleaire afschrikking ondermijnt.”

Militaire experts gaan ervan uit dat het geplande raketsysteem binnen de volgende tien jaar in staat zal zijn om Russische ballistische raketten te raken.

Over het voorwendsel dat Washington en de NAVO inroepen om de westerse flank van Rusland te omsingelen met een antiraketschild, zei Lavrov dat het duidelijk is dat Iran momenteel geen directe bedreiging vormt voor de VS. Op dit moment heeft Iran, volgens Lavrov, geen raketten die Europa kunnen raken, laat staan de VS, en het ziet er niet naar uit dat het land dergelijke raketten in de nabije toekomst zal gaan ontwikkelen.

Naar een globale NAVO

Tijdens zijn bezoek aan Warschau gaf Rasmussen ook meer uitleg over het globale karakter van de 21ste-eeuwse NAVO.

Rasmussen vindt het nodig om de structuur van het militaire commando te hervormen. De NAVO heeft volgens hem nood aan meer flexibele, mobiele en gemakkelijk inzetbare troepen. Als een NAVO-leger stationair is, als NAVO-strijdkrachten met andere woorden niet buiten de grenzen van elke individuele NAVO-lidstaat kunnen opereren, kan het grondgebied van de alliantie niet op een doeltreffende manier verdedigd worden.

Vandaag is de NAVO aanwezig in Afghanistan, de Balkan, het Middellandse Zeegebied en nabij de Hoorn van Afrika. Die grote variatie aan missies en operaties is voor Rasmussen niet meer dan normaal. De risico’s en bedreigingen waar we vandaag voor staan, hebben steeds vaker een globale impact, en daar moet de alliantie op inspelen.

In zijn toespraak in het koninklijk paleis gebruikte Rasmussen twee keer een variant van de populair geworden woorden die president George Bush senior voor het eerst uitsprak in 1989, over een verenigd, vrij en vreedzaam Europa (“a Europe whole, free and at peace”).

Europa, verenigd, maar daarom niet noodzakelijk vrij en in geen geval vreedzaam buiten haar eigen grenzen, moet de uitvalsbasis blijven voor interventies door de NAVO en de Verenigde Staten in een groot deel van de wereld.

De verdedigingsstrategie van de NAVO moet voor Rasmussen in eerste instantie bestaan in de bestendiging van Europa als een verenigd, vrij en vreedzaam continent. Die bestendiging houdt onder andere in dat de NAVO haar open-deur-politiek moet voortzetten, zei de secretaris-generaal, en hij verwees daarmee naar kandidaatlidstaten in de Balkan en de voormalige Sovjet-Unie.

Met de oorlog in Afghanistan in het achterhoofd zei hij dat de NAVO en de EU beter moeten samenwerken en hun acties beter op elkaar moeten afstemmen.

Het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel moet minder bureaucratisch worden. Het moet een gestroomlijnd operationeel hoofdkwartier worden, waar het personeel en de middelen zodanig herschikt zullen worden dat ze voldoen aan de nieuwe prioriteiten van de alliantie, in plaats van zich bezig te houden met zaken die er niet meer toe doen en zich op enge nationale belangen te focussen.

Nog meer onenigheid met Rusland

Rasmussen, die in zijn toespraak in Polen nochtans zelf had gepleit voor een leger dat niet gebonden is aan de grenzen van de NAVO-lidstaten, veroordeelde in een adem de gezamenlijke militaire oefeningen die Wit-Rusland en Rusland vorig jaar hielden nabij de Poolse grens, waarbij ze de invasie van een klein NAVO-land simuleerden. Rusland zendt hiermee het verkeerde signaal uit, vindt Rasmussen.

De nieuwe Russische militaire doctrine, die de uitbreiding van de NAVO tot aan de grenzen van de Russische Federatie en de plaatsing van Amerikaanse raketten in de nabijheid van de nationale grenzen als de belangrijkste bedreiging voor de nationale veiligheid beschouwt, werd door Rasmussen afgedaan als een foute voorstelling van de werkelijkheid.

De NAVO heeft haar militaire partnerschappen uitgebreid over zowat heel Europa, in het Midden-Oosten, Afrika, de Kaukasus, Centraal-, Zuid- en Oost-Azië en het gebied rond de Stille Oceaan. En Rasmussen mag dan wel vinden dat Rusland een erg verouderd idee heeft over het wezen en de rol van de NAVO, je zou het een tijdreiziger uit de vorige eeuw niet echt kwalijk kunnen nemen als hij zou denken dat er maar een ding veranderd is in de houding van de NAVO tegenover de voormalige Sovjet-Unie: de schaamteloze ijver waarmee ze het land probeert te omsingelen.

Troepeninspectie

Na afloop van het congres in de Poolse hoofdstad reisde Rasmussen af naar de stad Bydgoszcz in het noorden van Polen voor een bezoek aan het Joint Force Training Centre (JFTC), dat deel uitmaakt van het Geallieerde Commando voor Transformatie (Allied Command Transformation, ACT). In dit nieuwe trainingscentrum worden officieren klaargestoomd voor de Internationale Veiligheidsmacht (International Security Assistance Force, ISAF) in Afghanistan. Rasmussen sprak er bevelhebbers van het ACT toe en inspecteerde de troepen van het Third Signal Batallion, dat in Bydgoszcz wordt opgesteld.

SACEUR, samen trekken aan hetzelfde zeel met de secretaris-generaal

Drie dagen voordat Rasmussen zijn speech hield in Warschau, sprak SACEUR James Stavridis grofweg dezelfde taal in de Amerikaanse Senaatscommissie voor Defensie. 

Admiraal Stavridis merkte op dat honderdduizend NAVO-manschappen betrokken zijn bij verkennende operaties op drie continenten, waaronder de operaties in Afghanistan, ter hoogte van de Somalische kust in Afrika en in de Balkan. Hij is van oordeel dat de nieuwe strategie om de Europese raketverdediging gefaseerd in te voeren een gepaste en flexibele maatregel is, en dat het de NAVO slagkracht zal opleveren die kan worden uitgebreid en aangepast naarmate Iran meer mogelijkheden verwerft om ballistische raketten te gebruiken. Het was tegen dit excuus voor de uitbouw van een antiraketschild dat de Russische minister van Buitenlandse Zaken fulmineerde, zoals reeds eerder vermeld.

De admiraal zei erg veel vertrouwen te hebben in de eerste fase van het programma, waarbij een Aegis Ballistic Missile Defense-systeem op zee wordt uitgebouwd, en vrij veel vertrouwen in de tweede fase, die aan land zal worden uitgebouwd. Net als Rasmussen is hij ervan overtuigd dat het door de aard van de dreigingen in de 21ste eeuw niet meer voldoende zal zijn om binnen de grenzen van de NAVO-landen te blijven. Ook hij uitte zijn bezorgdheid over zowel militaire als civiele computerveiligheid.

De Standard Missile-3-raketten waarop Stavridis doelde toen hij het over de gefaseerde uitbouw van het raketsysteem had, zullen onder andere op schepen in de Baltische Zee en met grote zekerheid ook op Pools grondgebied opgesteld worden. In de loop van april neemt de VS een Patriot Advanced Capability-3-raketbatterij in gebruik nabij Morag, een stad aan de Baltische Zee op nauwelijks 56 kilometer van de Russische grens. Er zullen honderd soldaten ingekwartierd worden, de eerste Amerikaanse troepen ooit in Polen, en de eerste buitenlandse sinds de vorige generatie Sovjet-troepen. De raketbatterij zal zodanig uitgerust worden dat ze kan worden geïntegreerd met het Poolse verdedigingssysteem.

Vorige maand onthulde een Poolse krant dat de Amerikaanse plannen in Polen veel ambitieuzer zijn dan alleen maar de installatie van Patriot– en Standard Missile-3-batterijen. Volgens de krant toont de VS ook interesse om raketsilo’s voor langeafstandsraketten te bouwen nabij de Poolse grens met de Russische enclave Kaliningrad. Vanuit die silo’s zouden raketten op een afstand tot 5.500 kilometer kunnen worden neergehaald.

Militair vertoon in Baltische regio

Op 4 maart begonnen 400 Poolse manschappen samen met Amerikaanse soldaten aan militaire oefeningen in het Training Center for Peacekeeping Forces in Kielce in het zuidoosten van Polen. Van 17 tot 20 maart hield de NAVO aangekondigde luchtoefeningen boven de Baltische Zeeregio, die bedoeld waren om de solidariteit en het engagement van de alliantie te betuigen tegenover haar lidstaten Estland, Letland en Litouwen, drie voormalige Sovjet-republieken die zich zorgen maken over de houding van Rusland. Aan de militaire oefeningen namen Poolse, Litouwse en Franse oorlogsvliegtuigen en Amerikaanse tankvliegtuigen deel.

In het Joint Force Training Center in Bydgoszcz, waaraan Anders Fogh Rasmussen op 12 maart een bezoek aflegde, zijn gedurende elf trainingssessies al 2.186 personeelsleden van 32 geallieerde landen en leden van het Partnerschap voor Vrede opgeleid voor de ISAF-missie. In 2010 zullen nog meer mensen in het Joint Force Training Center opleiding volgen. Het personeelsbestand van het trainingscentrum bestaat momenteel uit 84 officieren, onderofficieren en burgerpersoneel, uit achttien NAVO-lidstaten. Volgend jaar zal die formatie nog uitgebreid worden tot 105 personeelsleden.

De conferentie in Warschau van 12 maart viel bewust samen met de elfde verjaardag van de toetreding van Polen tot de NAVO. De Poolse minister van Defensie, Bogdan Klich, hield er ook een toespraak, waarin hij ervoor pleitte dat het nieuwe Strategisch Concept de NAVO moest voorbereiden op de ergst denkbare scenario’s, zelfs al zijn die scenario’s weinig waarschijnlijk.

Hij zei ook dat hij nog meer NAVO-infrastructuur naar Polen wil halen en toonde zich bereid om in 2013 een oefening met de Rapid Reaction Forces van de NAVO in zijn land te organiseren.

Zo zien we in Polen en de omringende Baltische landen de tweeledige strategische doelstellingen van de NAVO samenkomen: de verdediging van een verenigd en vrij Europa, mét het gebruik van kernwapens, en een uitbreiding van de NAVO die steeds wereldomvattender wordt.
 
Rick Rozoff

Rick Rozoff is sinds meer dan veertig jaar betrokken bij antioorlogscampagnes en anti-interventieacties. Hij woont momenteel in Chicago, Illinois, VS. Hij is directeur van Stop NATO international.

Rick Rozoff: Rasmussen in Poland: Expeditionary NATO, Missile Shield and Nuclear Weapons, verscheen in originele Engelse versie op de Australische nieuwssite Australia.to News:
http://australia.to/2010/index.php?option=com_content&view=article&id=1517:rasmussen-in-poland-expeditionary-nato-missile-shield-and-nuclear-weapons&catid=52:world&Itemid=166

(vertaling uit het Engels: Annelies De Hertogh)