Jan Blommaert is professor en schreef op het voormalige indymedia.be zowat een jaar geleden een opinie onder de noemer: ‘We zitten zonder socialistische partij‘. Peter Mertens, voorzitter van de PVDA schreef rond dezelfde periode in De Morgen een opinie waarin hij opriep voor een ‘ronde tafel van socialisten’.  Hun stukken leidden tot de oprichting van een ronde tafel van socialisten die ruim een jaar na hun oproep de dag voor het socialisme organiseerde.  We vonden aan het einde van die dag even tijd om hen te onderwerpen aan een eerste evaluatie.

Wat vond jullie van de dag

Jan Blommaert: “Beter dan verwacht. Er was veel volk en vooral de overgrote meerderheid is de ganse dag gebleven, dat is voor dergelijke gebeurtenissen zeer uitzonderlijk. Ik vond ook het niveau van de presentaties en discussie buitengewoon goed.  Ik ben naar twee werkgroepen geweest en ik vond dat echt spectaculair.  Ik had verwacht dat het er bovenhands op zou zitten, maar er was een zeer grote bereidheid tot dialoog en een zeer goede sfeer.”

Peter Mertens: “Toen we een jaar geleden opriepen voor een ronde tafel van socialisten was het moeilijk om dit voor ogen te hebben. We hebben met de stuurgroep een jaar lang gewerkt en de sfeer in die stuurgroep, die vond je hier ook maar dan met 800 mensen.”
 

“Die 800 mensen waren niet alleen een hele dag aanwezig, ze zijn niet enkel een hele dag politiek bezig geweest, ze waren ook zeer verscheiden, en dit ondanks het hoge aantal syndicalisten. Er ging een zeer positieve geest en dynamiek uit van alle aanwezigen.”

“Ik heb het gevoel dat we voor een kentering staan. Het is nu gedaan met het geklaag en gezaag.  Het kapitalisme zit in een zeer diepe crisis en wat ons ook scheidt als socialisten laat ons rond een aantal punten aan één zeil trekken.  Vandaag is het kapitalisme in crisis en niet het socialisme, het socialisme is de jeugd en de toekomst van de wereld en we gaan dat samen, in dialoog, debat, discussie en soms ook strijd verder uitwerken.”

Dit was een interessante dag, maar was het niet een beetje teveel “gepraat”.

Blommaert: “Het is natuurlijk veel meer dan gepraat. Als het enkel van dat praten zou afhangen dan moet je conclusie zijn dat er niet veel is uitgekomen, er zijn geen resoluties uit gekomen, laat staan één of ander programma.”

“Maar dat was ook helemaal niet de bedoeling van de dag. We wilden de mensen eens samenbrengen in een nieuw soort van formule die helemaal niet eigen is aan links.” 

“Aan de linkerkant hebben we historisch een enorme dominantie van de sociaal-democratie en daarnaast en zeer sterke versnippering aan de de linkerflank daarvan. Nu hadden we “grootlinks” dat eens samen zit en waar je een heleboel mensen van zeer verschillende achtergronden samen krijgt onder één dak.”

“De concrete standpunten die zal men wellicht vergeten, maar de sfeer en de bereidheid om als beweging vooruit te gaan, dat zal zeker blijven hangen.”

Mertens: “Op dit ogenblik, we zitten in een zeer diepe wereldwijde veelvoudige crisis, is het nodig om te babbelen.  Je moet niet te snel over dat gepraat heengaan.  Heel veel mensen hebben heel veel vraagtekens over morgen.  Wie weet wat morgen komt, zal Opel morgen nog bestaan, zullen mijn ouders nog terecht kunnen in een bejaardentehuis, welke toekomst is er voor mijn kinderen?”

“Op al die vragen, doorheen discussie en debat, antwoorden trachten te formuleren is ontzettend belangrijk en daar moet je niet te snel overheen gaan. Het marxisme kan een samenhangend antwoord formuleren op al die vragen, en het is ontzettend belangrijk dat we voorbij de eclectiek van de laatste decennia proberen te kijken en samen terug die coherente kritiek en analyse proberen te formuleren.”

“Men wil gewoon begrijpen wat er met de wereld aan de hand is, en de kapitalisten hebben daar geen antwoord op, Marxisten en socialisten wel.
Het werd gewoon tijd dat we ‘het debat’ terug naar ons toe trokken. 
Als het bijvoorbeeld gaat over werkloosheid dan vertrekt het debat steeds vanuit neoliberale inzichten: meer activeren, langer werken, onze concurrentie positie, … Die hele neoliberale logica blijft gewoon verder werken.  De neoliberale toon blijft het debat bepalen en dààr willen we een kentering teweeg brengen.”

“De eerste stap is echt wel samen praten, en ook luisteren naar elkaar, samen zoeken naar die coherente antwoorden. We moeten dan later ook samen bepalen welke gemeenschappelijk strijd- of actie-punten er kunnen zijn, maar om daartoe te komen moeten we echt wel eerst eens goed praten. Vandaag hebben we met 800 mensen stap één gezet, we staan er terug als marxisten en socialisten.”

Blommaert: “Voor heel veel mensen was dit vandaag een oefening in leren praten.  Leren praten op een heel andere manier dan we dat gewoon zijn in de media, op school, op de universiteit.  Mensen moeten zich echt nieuwe woorden en een ander jargon eigen maken, maar natuurlijk ook nieuwe argumenten leren kennen, luisteren naar een bepaalde stem.”

“Het feit dat mensen terug leren links praten is pure winst, dat is uiterste belangrijk.”

Jullie verwijzen alle twee uitdrukkelijk naar Marx en het marxisme.  Ik ben langs verschillende werkgroepen geweest, maar ik hoorde maar één spreker in de panels die rechtstreeks verwees naar Marx.  Sommige tussenkomsten leken me wat zweverig of eclectisch, er is nog wel een hele weg af te leggen?

Blommaert: “Er zijn bepaalde domeinen waar we nog geen of weinig marxistische of linkse standpunten over hebben. In de werkgroep multiculturalisme bijvoorbeeld ging het over religie. Je merkt dan meteen dat wij daar geen spreek- laat staan een analyse-traditie over hebben. We hebben 150 jaar geleefd met de stelling: “Het is opium van het volk” en daarmee was de kous af.  Een socialist was per definitie en niet katholiek en bij voorkeur zelfs een anti-katholiek.  Maar we zitten vandaag over hele wereld met hele nieuwe fenomenen van religieuze organisatie en processen, we moeten dat dus onder ogen durven zien.”

“Er is inderdaad nog heel veel werk, maar we hebben een instrumentarium en we hebben een enorme deskundigheid.  Dat laatste wil ik echt onderstrepen, de mensen die hier vandaag in de verschillende werkgroepen gesproken hebben dat was een bijzonder hoog niveau.  We kunnen echt nog even verder met dat menselijk en inhoudelijk kapitaal.  Waarmee ik niet wil zeggen dat het al allemaal opgelost is integendeel.”

“Ik zou het natuurlijk goed vinden als we konden zeggen: voila, de zaken zijn uitgeklaard, we kunnen verder. Maar daar zijn we dus nog niet aan toe.”

Mertens: “We moeten gewoon terug opbouwen en daar moeten we helemaal geen schrik van hebben. We kennen nu al ruim 20 jaar neoliberalisme, en parallel daarmee liep de theorie van het einde van coherente verhalen, het einde van het Marxisme en zelfs het einde van de geschiedenis.”

“Je moet wel niet onderschatten wat dat wil zeggen, het gaat om een echte ontideologisering van de maatschappij en dat heeft zeer veel gevolgen.  Dat betekent dat je aan de mensen geen maatschappijbeeld meer meegeeft. “In welke maatschappij leven we en wat zijn mogelijke andere maatschappij vormen” die vraag werd niet meer gesteld.  Dat die vragen hier vandaag terug aan de orde waren dat is een ongelooflijke verrijking.”

“Hoe komt het bijvoorbeeld dat bedrijven die winst maken toch duizenden mensen op straat zetten?  Hoe kan het nu dat er historisch veel werklozen zijn en dat wij die 55 jaar zijn harder en langer zullen moeten werken?  Door de ontideologisering van de samenleving kan men geen antwoord geven op die vragen.”

“Als je goed luisterde kon je vandaag heel veel tegengestelde stellingen horen, maar daar moeten we geen schrik van hebben.  We horen al jaren allerlei versies van hetzelfde neoliberale refrein, van De Decker (LDD) via Mathias (VLD) tot Freya (SP.A) het is telkens een andere versie van hetzelfde neoliberale refrein.”

“Als men het bijvoorbeeld heeft over patronale lasten dan heeft men het eigenlijk over de sociale zekerheid.  Nu, op een moment dat er meer mensen nood hebben aan die sociale zekerheid zijn ze het er allemaal over eens om die sociale zekerheid verder af te bouwen.  Maar ze slagen er in om het debat naar zich toe te trekken.”

“Laat ons dat debat nu maar eens naar ons toe trekken en eens debat voeren onder Marxisten en sociaal democraten, maar dan voeren we het debat tenminste op ons terrein met onze inzichten.  Dat er dan meningsverschillen zijn, daar moeten we geen schrik van hebben, dat kan het debat en de inzichten enkel maar rijker maken.”

“Ik denk niet hetzelfde als burgemeester Termont, maar ik vind het wel heel goed dat we samen aan deze dag van socialisme hebben gewerkt.  Ik ben trouwens zeer benieuwd naar de ontvangst die zijn toespraak zal krijgen in zijn partij (SP.A).  Hij had het over opnieuw nationaliseren, hij was bijvoorbeeld voor een vermogensbelasting of miljonairstaks,  dat zijn dingen waar we met de PVDA ook voor zijn.  Hopelijk kunnen we daar samen voor strijden.”

Blommaert: “We kunnen klein beginnen. Veel mensen weten gewoon niet meer waar socialisme voor staat. Er zijn mensen die denken dat Obama een socialist is, zo naïef zijn mensen vandaag over socialisme. We gaan dus zeer veel moeten informeren, voorlichten, …”

“We kunnen echt gewoon beginnen met woorden te ontleden.  Als men het bijvoorbeeld heeft over lastenverlaging, wat bedoelt men dan.  Men gebruikt het woord last maar eigenlijk gaat het om een bijdrage aan de sociale zekerheid.” 

“Tegenwoordig heeft men het over de concurrentiekracht van onze bedrijven.  Maar die bedrijven zijn helemaal niet van ons, kijk naar Opel, Carrefour en zoveel andere bedrijven. Die bedrijven zijn echt niet van ons, we hebben er niets over te zeggen. Aan de hand van één woordje kan je eigenlijk een een hele marxistische analyse maken en ook een heel leerproces rond marxisme op gang brengen.  Elke keer je dat soort begrippen gebruikt reproduceer je het eenheidsdenken.”

“Ik doe dat al jaren bij mijn studenten, hen op woordgebruik wijzen en hen aanzetten om daar eens bij stil te staan.”

Hoe willen jullie dat dan aanpakken?

Mertens: “Dat gaan we stap voor stap moeten doen.  Het belangrijkste is dat we een aantal valkuilen hebben kunnen vermijden en alleen al daardoor is dit een bescheiden succes.  We moeten nu niet beginnen zweven, het was een succes, het zit zeer goed in elkaar, maar het is maar een eerste stap.”

“We zijn er in geslaagd om niet te vervallen in electorale discussies.  Dat was echt niet zo eenvoudig, want de druk om er een electorale happening van te maken was enorm groot. Als we ons daartoe hadden laten verleiden dan hadden we nu niet rond de tafel gezeten met dit enthousiast gevoel, maar dan hadden we gewoon ambras gehad.”

“Het gaat de komende jaren echt niet over de verkiezingsuitslagen, het gaat over waar het heen gaat met deze wereld.  Hoeveel procent we nu al dan niet halen bij de verkiezingen is natuurlijk belangrijk, maar daar ging het hier niet over.  We wilden een plek creëren om samen na te denken waar het heen moet met deze wereld.”

“Een andere valkuil was dat we zouden gaan werken aan een soort kant en klaar programma, of zouden gaan decentraliseren.  We creëren momenteel één plek en proberen dingen samen te brengen, centraliseren dus, wat er aan Marxistische en socialistische expertise bestaat rond de verschillende maatschappelijke domeinen.”

“We gaan nu met zijn allen moeten evalueren, maar normaal gezien zitten we niet op het spoor van goedkope electorale successen of nederlagen.  We moeten nu goed nadenken over tournees die we opzetten zonder dat het uit de hand loopt.”

Blommaert: “We moeten echt werken als basisbeweging. 
Iedereen die hier was is actief in één of andere beweging, gaande van de vakbonden tot veel kleinere bewegingen als de LP Boonkring. Als alle aanwezigen nu ook in hun eigen beweging in gang schieten en in hun omgeving dat ander gevoel over socialisme kunnen uitstralen dan bereiken we gauw duizenden mensen.”

“We zijn natuurlijk een beweging zonder geld, we hebben geen middelen, we gaan het dus echt moeten aanpakken als basisbeweging.  Mensen kunnen naar huis gaan met opnieuw wat meer zelfvertrouwen. Het vertrouwen dat ze niet alleen staan maar zich in een groep bevinden waar er heel wat deskundigheid en solidariteit bestaat, waardoor ze nooit alleen zullen staan als ze vooruit willen.”

Blommaert: Wat vond jij ervan?

Han Soete: “Ik vond het zeer boeiend.  Er waren heel wat jongeren dat was echt wel opvallend. Mensen wisten niet goed van elkaar wie bij welke groep of partij hoorde waardoor er echt op een zeer onbevangen manier naar elkaar werd geluisterd.” 

Blommaert: “Er is zelfs nooit naar gevraagd.  Ik zag toch geen mensen die tegen elkaar begonnen fezelen van “Wie is dat, uit welke hoek komt die”.”

Mertens: “Ik vond dat ook wel belangrijk. Eens een plek waar we naar elkaar luisterden en echt met elkaar in discussie of debat gingen, echt elkaar probeerden te begrijpen. Dat het deels mijn initiatief was, had op dat gebied een nadeel natuurlijk.  Het werd al snel gezien als een initiatief van de PVDA en niet van Peter Mertens, gelukkig hebben we dat kunnen overstijgen.”

“Ik ben natuurlijk voorzitter van een partij net zoals Termont een belangrijk figuur is in zijn partij, of Bart Vandersteene bij LSP, dat we toch samen deze dag hebben opgezet is ook een dedemonisering van partijen en Marxisten.
Neem nu de term kleinlinks, dat is een begrip dat komt van de rechtse media, en op een bepaald ogenblik zijn we dat gaan overnemen.  Er is dan een soort zwaktebod van links dat tot niets anders in staat is dan te zeggen: “we zijn slecht bezig”, “we zijn in het defensief”, “we zijn klein”, “we zijn kleinlinks”.  Bij zo’n bende depressieve mensen wil wel niemand zich aansluiten natuurlijk.”

“Wat Jan zegt over dat zelfvertrouwen is echt zeer belangrijk, we moeten echt breken met die Caliméro mentaliteit.  Vandaag hoeven wij echt niet met onze staart tussen onze benen te lopen. Zij die deze crisis hebben veroorzaakt echter wel.”

Blommaert: “We hebben een aantal begrippen en woorden jarenlang niet meer gehanteerd en sommige zelf uit handen gegeven. Filip De Winter die spreekt zijn publiek toe met kameraden (nationalistische kameraden weliswaar) hij heeft dat woord kameraad gekaapt en we hebben dat gewoon laten gebeuren. Dat we hier eens oude woorden konden gebruiken, man dat deed deugd.  Woorden als ongelijkheid, solidariteit dat was voor alle aanwezigen een verademing en bevrijding. Dat het nu maar eens gedaan is met politieke correctheid van rechts.” 

Mertens: “Daar heeft Jan groot gelijk, dat kan je niet genoeg onderlijnen.  De politiek correctheid dat is rechts.”

Blommaert: “De taboes in onze samenleving waar we al 20 jaar niet mogen over spreken zijn dingen als ongelijkheid, aliënatie (vervreemding), uitbuiting, sociale afbraak, discriminatie, racisme, kapitalisme,… dat zijn de taboes.
Ze zijn nu al 25 jaar bezig over migranten die zouden inbreken, moslims waar van alles mis mee is,… er wordt al jaren over niets ander gepraat in dit land.”

Peter fluistert in de achtergrond: “klassenstrijd”

Blommaert: “Ja ja laat ons dat eens samen luidop zeggen.”

Blommaert en Mertens: “Klassenstrijd”.