Op de website van de de Dag van het Socialisme lees je:

“De Ronde Tafel van Socialisten is ontstaan na een open brief van professor Jan Blommaert ‘We zitten zonder socialistische partij’ (Indymedia 15/01/2009) en een opiniestuk van Peter Mertens (De Morgen 16/01/2009) ‘Hoog tijd voor een Ronde Tafel van Socialisten’.

Deze twee impulsen waren de aanzet om bezorgde en betrokken socialisten rond de tafel te krijgen. Een zestigtal mensen uit diverse hoeken zetten zich samen. Er werd besloten een open socialismedag te organiseren. Een doe- en denkdag om het socialisme opnieuw op de kaart te zetten. Een participatiedag gebaseerd op de inbreng van al wie het socialisme een warm hart toedraagt.”

Ze hebben een website met een discussieforum en op Facebook kun je haast van dag tot dag het deelnemersveld opvolgen. Wat begon met enkelen werd al gauw een groep van 60 en als het zo verder gaat, zal de Vooruit op 20 maart te klein zijn. Tijd dus voor een gesprek met twee initiatiefnemers.

Karim Zahidi is academicus aan de UGent en lid van de Vooruitgroep. Dominique Willaert is coördinator van Victoria Deluxe.

600 inschrijvingen, dat lijkt me zeer veel voor zo’n dag. Hoe verklaren jullie die interesse?

Karim: “Bij veel mensen die zich links of socialistisch noemen, is er een grote onvrede over wat de sociaaldemocratie de laatste jaren gepresteerd heeft.”

“Het begint bij veel mensen nu ook door te dringen dat zij zullen mogen opdraaien voor de financiële crisis. Niet diegenen die de crisis veroorzaakten. Door de vele sluitingen is de crisis ook geen ver-van-mijn-bed-show meer. De klassieke tweeverdieners, de middenklasse, zien en voelen dat er iets grondig fout aan het lopen is. Het valt ook meer mensen op dat er in het publieke debat weinig alternatieven naar voren worden geschoven. Misschien maakt dat dat mensen weer meer interesse vertonen in socialisme dan ze de laatste 20 jaar deden.”

Dominique: “Ik denk dat er nood is aan ideologische herbronning en denkwerk. Veel mensen die zichzelf links noemen, zijn ontgoocheld over het gebrek aan een echt politiek project. Het is ook geen partijpolitiek congres, die congressen zijn verworden tot een soort good news events of geënsceneerde euforie. Ik denk dat die twee dingen samen maken dat er zoveel interesse is.”

Jullie initiatief vertrekt vanuit een tekst van Jan Blommaert op de voormalige indymedia.be-website en een oproep van Peter Mertens, voorzitter van de PVDA. Mertens is een partijvoorzitter en toch lijkt het dat men het partijbelang heeft kunnen overstijgen.

Karim: “Dat is inderdaad één van de goede punten van het initiatief. Van bij de eerste vergaderingen waren er vakbondsmilitanten, partijmensen en onafhankelijken.”

“Persoonlijk maak ik me al een tijdje zorgen over wat er in Vlaanderen moet doorgaan voor links. Het is zeker ook niet de eerste keer dat er initiatief komt om links samen te krijgen. Eén van de grote voordelen van dit initiatief is dat het niet de bedoeling is om te komen tot één of andere eenheidslijst.  Het is echt de bedoeling om op een open manier over socialisme te kunnen debatteren zonder dat er gelijk allerlei electorale motieven op de achtergrond meespelen.” 

Dominique: “Ik heb Peter Mertens vooral leren kennen als een zeer open en democratisch man. Hij heeft niet gestuurd, niet gemanipuleerd en er was ook geen verborgen agenda. Peter was lid van de stuurgroep, maar het was zeker niet zo dat wij moesten werken met het oog op zijn (partij)agenda, en hij heeft ook evenveel compromissen moeten sluiten als de andere mensen. 
Iedereen heeft gekozen voor het gemeenschappelijke belang en heeft dus zijn eigen belang – om er als partij of groep zo goed mogelijk uit naarvoren te komen – opzijgezet.”

“Dat is natuurlijk ook gelukt omdat we met voldoende mensen waren die  onafhankelijk zijn en die geen partij hoefden te verdedigen.” 

Je kan toch niet zeggen dat het electoraal goed gaat met links. De SP.A gaat er stevig op achteruit en ook al gaat de PVDA er de laatste tijd op vooruit, ze compenseert dat verlies lang niet. Het kan toch niet anders dan dat voor veel mensen die electorale verwachtingen er wel zijn.

Karim: “Ja, dat is natuurlijk zo. Ook op de eerste vergaderingen van de ronde tafel lag dat op tafel. Maar het lijkt me nu belangrijk om eens de tijd te nemen om met zoveel mogelijk mensen rond de tafel te zitten en te bekijken wat er nu precies misloopt. Het blijkt dat er bijvoorbeeld bij heel wat mensen in de SP.A nood is aan discussie over socialisme. Die mensen zijn daarom niet van plan hun partijkaart op te zeggen, ze willen daar samen met anderen eens over in debat kunnen treden.”

“Zelfs al zou je willen komen tot een soort linkse eenheidslijst, dan zal je, gezien al de disputen uit het verleden, tijd nodig hebben om elkaar te leren kennen en elkaars vertrouwen te winnen.”

“De ronde tafel van socialisten is geen electoraal project. Het is veeleer een vrijplaats waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en eens eerlijk kunnen discusiëren over socialisme zonder die electorale berekeningen te moeten maken.”

Dominique: “Vanaf de start hebben we heel duidelijk gesteld dat het niet kon gaan om een electoraal project. Er waren ook geen verborgen agenda’s, we zijn daar zeer duidelijk in geweest.” 

“Zelf vind ik het belangrijk om aan ideologiekritiek te doen en zo te bouwen aan een maatschappelijk en politiek project. Mijn strategie, en ik denk dat dat ook voor de anderen zo is, is veeleer om de bestaande partijen te versterken, te ‘verlinksen’ en aan te zetten om veel ideologischer te werk te gaan. We moeten weg uit het midden en durven zeggen waar het op staat.  De politieke voorstellen moeten ook veel meer aansluiten bij de noden van de werkende mensen. Natuurlijk komt dat er ook op neer dat je op die manier de sociaaldemocratie wat onder druk zet.”

Moet ik dit dan begrijpen als een anti-SP.A-initiatief?

Dominique: “Neen hoor. We hebben van bij het begin een aantal SP.A-ers betrokken bij het project. Voor hen is dit initiatief een versterking, al was het maar omdat het aantoont dat het mogelijk is mensen bij elkaar te krijgen om te debatteren en te discusiëren over ideologie en socialisme.”

“Socialisme is een beetje een hol begrip geworden. Dat willen we herdefiniëren. Als je kijkt naar de laatste 20 jaar, dan zie je toch dat er bij SP.A nog weinig ideologie overblijft. Het gratis-verhaal van Stevaert, de presidentiële campagne van Patrick Janssens, en dan nu mevrouw Gennez, dan blijft er toch weinig ideologie over. Ik heb het gevoel dat veel linkse SP.A-ers blij zullen zijn met dit initiatief.”

Karim: “Het is zeker geen anti-SP.A-initiatief. Natuurlijk is de onvrede over de politiek van SP.A de reden waarom een aantal mensen mee aan de kar trekt van dit initiatief. Eén van de sprekers is Daniël Termont (nvdr: de SP.A-burgemeester van Gent) en er zitten in de verschillende panels ook nog wel wat andere SP.A-leden.”

“Het is een dag voor iedereen die mee wil strijden of bouwen aan een meer rechtvaardige maatschappij op basis van socialistische idealen en principes.”

Zijn jullie er dan in geslaagd om SP.A-ers te betrekken bij dit project?

Dominique:  “Het is eigenlijk enkel misgelopen met Eric De Bruyn en SP.A-Rood. Zij stelden allerlei voorwaarden om mee te doen. Ik heb de indruk dat ze het project als een bedreiging ervaarden. Dat is eigenlijk de enige die duidelijk afstand heeft genomen van het project.”

Wil je nu zeggen dat SP.A-Rood zich distantieert, maar de SP.A zelf niet?

Dominique: “Ja, zo is het. We zijn bij Daniël Termont geweest die het ook op het partijbestuur van de SP.A heeft aangekaart. Er zijn natuurlijk SP.A-ers die dit zien als een bedreiging, maar een aantal heeft zich toch ingeschreven. Via Facebook kun je bijvoorbeeld zien dat Dirk Van der Maelen, toch niet van de minste in de SP.A, er ook zal zijn.”

Je mag toch niet vergeten dat een hele generatie jongeren volledig is opgegroeid in de neoliberale context

Wat is dan precies de bedoeling? Jullie gaan in werkgroepen werken, moeten daar dan conclusies uit naarvoren komen? Welk resultaat beogen jullie?

Dominique: “Het feit op zich dat er zoveel mensen aanwezig zullen zijn, zal al een zekere dynamiek genereren die voor mij een metafoor van hoop is.  Op het einde van de dag gaan we ook expliciet aan de zaal vragen of er voorstellen en ideeën zijn voor de toekomst. We willen echt maximaal gebruik maken van de ideeën van de aanwezigen. Het meest concrete idee dat nu al op tafel ligt, is eigenlijk om ronde tafels te organiseren in heel Vlaanderen. Eigenlijk willen we aan politiek blijven doen, reflecteren op de samenleving en ook concrete politieke voorstellen formuleren.”

Karim: “Het is eigenlijk in de eerste plaats de bedoeling om de dag van het socialisme zelf te laten lukken en dan nadien met dat soort inhoudelijke discussie verder te gaan. We willen echt het ideologische debat binnen en tussen links weer op gang trekken.”

“Je mag toch niet vergeten dat er een hele generatie van jongeren is die volledig is opgegroeid in de neoliberale context. Wat je ook van de Sovjet-Unie dacht en denkt, er was tot 1989 nog steeds dat ander maatschappijmodel. Of je dat nu goed of slecht vond, het was wel degelijk aanwezig. Voor mensen die opgroeiden in de jaren 1990 en 2000 is het idee dat er ook een andere maatschappij mogelijk is, naast het neoliberalisme of het kapitalisme, gewoon weggevallen.”

Op enkele generaties tijd is alles wat met ideologie en eigenlijk ook met onze sociale geschiedenis te maken heeft, verdrongen

Goed dat je er zelf over begint, het lijkt me niet zo vanzelfsprekend om jongeren te werven voor zo’n dag?

Karim: “Er hebben zich toch wel wat jongeren aangemeld. De grootste groep zijn mensen tussen de 30 en de 45. Het zou inderdaad problematisch zijn mochten we enkel 50-plussers kunnen bereiken.”

Dominique: “Natuurlijk zijn er een deel oude rotten, maar er zijn ook wel wat jongeren. Sommigen reageren in de zin van: ‘Help, socialisme wat is dat?’ en komen om dat te ontdekken. Op enkele generaties tijd is alles wat met ideologie en eigenlijk ook met onze sociale geschiedenis te maken heeft, verdrongen. Wie weet bijvoorbeeld nog hoe onze sociale zekerheid is ontstaan?” 

Blommaert is redelijk expliciet, hij schreef nog een essay waarin hij zeer duidelijk stelt: ‘we moeten terug naar Marx’.  Blommaert gaat ook op de dag zelf een inleiding geven. Hoe zie jij dat?

Dominique: “Ik vind het zeer goed dat er nog intellectuelen zijn zoals Blommaert. Hij kiest door zijn stellingnames niet voor de gemakkelijkste weg.  Dat soort intellectuelen zijn zeldzaam geworden. Ik vind ook dat het marxisme tot vandaag een performant analysekader is om de wereld te begrijpen. We zijn natuurlijk al 150 jaar na Marx en de wereld is wel wat geëvolueerd. We zitten met een aantal sociologische verschijnselen die ons verplichten om na te denken over politiek en nieuwe organisatievormen. Je kan natuurlijk zeer boeiende dingen halen uit het werk van Lenin, maar de samenleving en de manier waarop je politiek strijdbare projecten probeert te organiseren, zijn geëvolueerd. Daar zitten we met een zeer groot vacuüm.”

“Je voelt nu al dat er van uit de groep echt nood is aan verbreding. We willen ook het gesprek aangaan met mensen uit het ACW, maar ook met mensen van Groen! bijvoorbeeld. Ik denk dat het strijdpunt zal uitdraaien op de vraag over wie er zich in Vlaanderen als antikapitalistisch durft en wil positioneren.”

“Met de huidige crisis wordt het nog maar eens duidelijk dat het kapitalisme een door en door onmenselijk (‘inhumaan’) systeem is. Het is zeer lang onbespreekbaar geweest om ook maar enige kritiek te hebben op de vrije markt.”

Is dat dan veranderd? Mijn ervaring is dat als je het woord kapitalisme nog maar in de mond durft te nemen je al meteen in extremistische hoek wordt gedrumd?

Dominique: “Maar je ziet toch dat er bijvoorbeeld ook mensen van het ACW en Groen! zijn die steeds kritischer worden over de vrije markt. Ik hoop echt dat er ook vanuit die hoek mensen gaan opstaan en luidop zeggen dat de huidige crisis niet mag worden betaald door de werkende klasse. Want dat is wat er zit aan te komen. Men wil deze crisis afwentelen op de werkende mensen, de tweeverdieners of wat tegenwoordig de ‘middenklasse’ heet.”

“We moeten er echt voor ijveren om veel radicale herverdelingsmechanismen te implementeren.  Zo zou de discussie niet mogen gaan over de tweede en derde pijler als het over de pensioenen gaat. De discussie moet gaan over het versterken van de eerste pensioenpijler.”

Eerst hebben we die onderbouw nodig. Ons durven positioneren als socialist

Ik bergijp dat jullie ook openingen zoeken naar Groen! en het ACW.  Zijn er uit die hoek al inschrijvingen of is dat toch wat te vroeg?

Dominique: “Bij de sprekers zijn er mensen die veel dichter bij Groen! en ACW aanleunen. Ook bij de inschrijvingen zien we toch enkele mensen van Groen!. Groen! is het project zeker niet ongenegen. Bij het ACW ligt dat anders, daar is het water toch nog wat te diep. Dat heeft alles te maken met het woord ‘socialisme’, dat nog veel te sterk verbonden is met een verleden waar ze zich niet mee willen of kunnen identificeren.”

“Maar eerst hebben we die onderbouw nodig. Ons durven positioneren als socialist. Pas als het een beetje duidelijk wordt wat socialisme kan betekenen, kunnen we verder gaan verbreden.”

Socialisme, links, … dat zijn toch geladen en voor sommigen een beetje belegen begrippen.

Dominique: “Maar wat versta je onder links? We zullen moeten komen tot zeer concrete en actuele definities. Ideeën als duurzame werkgelegenheid, radicale herverdelingsmechanismen. We zullen ook sluw, slim en tegelijkertijd eerlijk moeten zijn in ons taalgebruik. Heel de bedoeling is precies om te komen tot een invulling van wat we vandaag onder ‘links’ en ‘socialisme’ moeten verstaan.”

Karim: “We hebben er eigenlijk zeer bewust voor gekozen om het over socialisme te hebben om aan te geven dat dat breder is dan één partij. Socialisme is een veel breder begrip dan de voorstelling die we daar doorgaans in de media over krijgen.” 

Jullie hebben nu 600 inschrijvingen, hoeveel mensen kunnen er nog bij?

Karim: “In de theaterzaal is er plaats voor 750 mensen, er kan dus nog wat volk bij.”

Wie zich haast, kan er dus nog bij zijn op 20 maart. De initiatiefnemers stonden er op om aan te geven dat u pas bent ingeschreven als u ook hebt betaald.