Deliveroo, geen werkgever volgens henzelf. Foto: Sam Saunders, Flickr/CC BY SA 2:0
Opinie - Herman Loos

Wie flexibiliteit verdedigt, is geen liberaal

donderdag 16 mei 2019 21:22
Spread the love

Wie zijn toch die politici en experts die pleiten voor meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt, vraagt Herman Loos zich af. Hebben zij ooit ­ondervonden wat werken in onze­kere omstandigheden doet met een mens?

Hebt u weleens in een ploeg ­gewerkt waar na twee uur een kwart van de uitzendkrachten werd afgedankt? Ik wel – ze waren twee uur later vervangen. Ooit iemand naast u zien flauwvallen wegens het hoge werkritme? Hebt u om middernacht al eens vier uur op een stoel zitten wachten tussen twee werven in, zonder iets te verdienen, omdat u alleen betaald wordt tijdens de werven? Bent u ooit ontslagen omdat u, na vijf ­dagen vruchteloos bellen om te mogen werken, op de zesde dag verhinderd bent voor twee aangeboden werkuren? Nee? Dan hebt u geen idee wat flexibiliteit in de praktijk betekent.

Ik heb gewerkt met nuluren­contracten en dagcontracten op afroeping, vormen die slechts een vernislaagje verwijderd zijn van slavernij. Ik heb gewerkt met leercontracten tegen een vormingsvergoeding, waarbij het leer­aspect na enkele uren al werd ingeruild voor maanden van niet-ondersteunde arbeid tegen een fractie van het wettelijke minimumloon. Uitzendcontracten, tijdelijke contracten, contracten van bepaalde duur met de toegestane wettelijke verlengingen: ik heb ze allemaal ondergaan. Mijn enige boodschap: zo gaat een liberale humanist niet met mensen om.

Een rigide arbeidsmarkt zou vooral armen slachtofferen, ­zeggen specialisten. Dat zal vast zo zijn, maar een flexibele arbeidsmarkt doet precies hetzelfde. Flexibiliteit is aangenaam wanneer het een keuze is, maar een ramp als ze wordt opgelegd. Dat een leerkracht in de zomer onbelast kan bijverdienen in de horeca zal goed uitdraaien voor de leerkracht en uitbater, maar niet voor reguliere werknemers in de sector.

Want dit is wat flexibiliteit doet: ze zet de duurdere niet-flexibele contracten onder druk. Er zijn sectoren waar nauwelijks nog duurzame arbeidscontracten bestaan en iedereen aan eenrace to the bottom is overgeleverd op het vlak van arbeidsvoorwaarden. Nochtans zijn duurzame contracten te verkiezen. Dat zeggen de verdedigers van flexibiliteit zelf, alleen toeteren zij dat flexibele arbeid naar een duurzame job leidt. Mijn ervaringen en het gros van de statistieken spreken dat tegen, maar iedereen heeft het recht op ideologische sluimer. Het is wel aangewezen ze juist te benoemen.

De mens als grondstof

Je mag flexibiliteit verdedigen, maar noem jezelf dan geen liberaal. Zeg dan niet dat je de liberale waarden van de verlichting uitdraagt. Liberalisme gaat over het faciliteren van autonome, vrije keuzes. Dat doe je niet door mensen te verplichten flexibele jobs aan te nemen en hun uitkering af te nemen wanneer ze dat niet snel genoeg doen. Armoede heeft nooit iemand vrijer gemaakt.

Wie flexibiliteit verdedigt, kan zichzelf ook geen humanist noemen. Ik heb te veel mensen kapot zien gaan onder de aanhoudende druk van flexibele arbeidscontracten om het menselijke in dit systeem te zien. Humanresources­management reduceert de mens te vaak tot grondstof, een productiemiddel als elk ander.

Elke politicus of wetenschapper die dit systeem verdedigt, kent de neveneffecten. De cabinetards van Frank Vandenbroucke, de toenmalige minister van Sociale Zaken, schreven het twintig jaar geleden al, toen de actieve welvaartsstaat werd opgericht: ‘We moeten waken over werkbaar werk, ongecontroleerde flexibiliteit en verhoogde werkdruk.’ Hoe kan het dat politici, economen en arbeidsmarktspecialisten vandaag exact hetzelfde balken, terwijl ze twee decennia niets hebben gedaan? Omdat ze liegen. Hoop ik. Dat is minder erg dan dat ze het niet beseffen.

Flexibiliteit is een markteconomische maatregel die verkocht wordt als sociale maatregel. Dat is onzinnig. De samenleving is geen markteconomie. Een markteconomie draait om groei en winst, ook als dat ten koste gaat van de kwaliteit van mensenlevens. Sociaal beleid doet het omgekeerde: het beschermt de kwaliteit van mensenlevens, ook al gaat dat ten koste van groei en winst.

De toename van flexibiliteit heeft een duale arbeidsmarkt als voorspelbaar gevolg, waarin een groep wordt opgeofferd. Wie het doet voorkomen alsof flexibele ­arbeidsvoorwaarden bedoeld zijn om die groep te helpen, is het cynisme ver voorbij. Ook dat mag, maar stop dan met de verkooppraatjes. Flexibilisering heeft niets te maken met de liberale, humanistische waarden die wij tot de kern van onze cultuur rekenen. Uitbuiting heeft nog nooit iemand tot een vrijer mens gemaakt.

 

Dit artikel is eerder gepubliceerd in de krant De Standaard. 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!