Voor de Finance Tower, waarbinnen het kabinet van de minister van Volksgezondheid Maggie De Block huist, wapperen vakbondsvlaggen en spandoeken van mutualiteiten, ngo’s en sociale bewegingen uit de zorgsector door de lucht. De startplek van de manifestatie. 

Initiatiefnemer is het Europees Netwerk Tegen de Commercialisering en Privatisering van Gezondheid en Sociale Bescherming. In aanloop naar de Europese verkiezingen die plaatsvinden van 23 tot en met 26 mei willen ze Europa herinneren aan zijn verantwoordelijkheid voor de commercialisering van openbare en social profit dienstverlening. “Gezondheid en sociale bescherming zijn universele mensenrechten die in hun meest globale aspecten moeten worden beschouwd, zowel op het gebied van hun sanitaire aspecten als hun sociale, milieu- en economische aspecten”, aldus het netwerk. 

“We stappen mee tegen de dreigende commercialisering van een sector die beter niet gecommercialiseerd zou worden”, zegt Michael Vandenbroucke van vakbond LBC-NVK. Hij gaat bij de vakbond over ziekenhuizen en gehandicaptenzorg. “We denken dat het aan de overheid is om voldoende middelen vrij te maken om te investeren in zorg en welzijn. Dat laat je beter niet over aan de privé. In het buitenland, waar dat al gebeurt, zie je dat het alleen maar negatieve effecten heeft. Zowel voor de kwaliteit, die erop achteruit gaat, als voor de toegankelijkheid, die vaak moeilijker wordt in plaats van makkelijker, en voor de kostprijs, die hoger wordt. Het is aan de overheid om de zorg niet over te laten aan commerciële spelers.”

Commerciële groepen storten zich op ouderenzorg

“In de ouderenzorg zie je de commercialisering heel sterk” gaat Vandenbroucke verder, “commerciële groepen storten zich op de markt van de ouderenzorg.” “In Brussel behoort de meerderheid van de rusthuizen tot de commerciële groepen”, valt Tomas Borremans – die bij LBC-NVK over ouderenzorg gaat – hem bij. “Daar merk je dat heel hard in de dagelijkse werkdruk van alle zorgkundigen en verpleegkundigen. Het gaat dan vaak over de inzet van de middelen die door de overheid voorzien worden voor de tewerkstelling. Het is moeilijk om te controleren of die ook effectief ingezet worden in personeel. Hierdoor ontstaan er situaties die een zorgsector onwaardig zijn, als het gaat om de verzorging van mensen, het menselijk omgaan met mensen. Het gaat hierbij soms zelfs over eten geven en wassen. Het probleem is dat mensen daar geen tijd voor hebben. Punt. De mensen die in de sector werken, doen dat met een serieus engagement en met een sociale motivatie. Maar ze kunnen hun werk niet naar behoren doen door de inzet van de personeelsmiddelen.”

In de gehandicaptenzorg ziet Vandenbroucke dat inwoners door de invoering van een externe catering en schoonmaakdienst constant geconfronteerd worden met weer andere mensen die over de vloer komen om bijvoorbeeld de kamer schoon te maken. Dat zijn commerciële spelers, die zijn daar om winst te maken.” Terwijl stabiliteit en contact met de hulpverleners voor de inwoners veel belangrijker is.  

“Of de overheid luistert naar wat wij hier nu te zeggen hebben? Ik denk te zien dat dat niet zo is”, zegt Borremans. Vandenbroucke: “Ik denk dat er een ideologisch verschil is. We hebben een liberale minister van Gezondheidszorg. Ik denk dat zij er op een andere manier naar kijkt. We hopen dat als de nieuwe regering komt, we een verantwoordelijke krijgen die er absoluut van overtuigd is dat we zorg en welzijn vooral in eigen handen moeten houden en er alles aan moeten doen om de kwaliteit van zorg te garanderen. Ook op Vlaams niveau. Want daar ervaren we dezelfde problemen.”

Het Europees netwerk houdt het niet bij deze manifestatie om Europa tot verantwoording te roepen. Een hele Actieweek Tegen de Commercialisering van Gezondheid hebben ze op touw gezet om de druk bij de Europese overheid op te voeren, van 1 tot 7 april. 7 april is ook Wereldgezondheidsdag.

‘Meer wijkgezondheidscentra’

“Gezondheid is voor iedereen”, is de boodschap. Daarom stappen ook werknemers van wijkgezondheidscentra mee in de manifestatie. “We willen de boodschap overbrengen aan de mensen helemaal bovenaan”, zegt Isabel die in een wijkgezondheidscentrum werkt. Haar collega vervolgt: “Wij bieden medische zorg in het forfaitaire betalingssysteem. Dat wil zeggen dat als je je bij een medisch huis van een wijkgezondheidscentrum aansluit, dat daar de zorg voor je gratis lijkt, omdat je het zelf niet meer moet betalen. In plaats daarvan krijgen wij elke maand een bedrag van jouw mutualiteit, waarvoor wij heel onze werking moeten organiseren. 

Een wijkgezondheidscentrum biedt aan: huisartsen, kinesisten, verpleegkundigen, diëtiek, geestelijke gezondheidszorg en sommige centra bieden ook psychologische begeleiding. “Wie zijn de mensen die vooral bij ons terechtkomen? Dat zijn mensen die vooral in een moeilijkere situatie zitten. Via het OCMW kunnen ze naar ons doorverwezen worden, maar ook veel psychisch zwakkere patiënten, omdat de huisarts, kine en gezondheidszorg dus allemaal bij elkaar zit. Een alles-in-1-pakket zonder dat zij effectief voor elke consultatie geld neer moeten leggen, en op één plek, wat het voor hen gemakkelijker maakt.” 

“Bij ons wijkgezondheidscentrum merken we dat het mensen zijn die heel lang wachten met het zoeken naar zorg”, zegt Isabel. “Zelfs als het gratis is, komen ze er niet aan toe. Vaak omdat ze moeten werken. En dan merk je pas hoeveel mensen een probleem hebben met het vinden van betaalbare zorg. Dat is de reden, vind ik, dat zorg voor iedereen toegankelijk moet zijn. Dat is de reden waarom wij meestappen.” 

“Ook stappen wij mee om te vechten vóór de wijkgezondheidscentrum. Als je het globaal bekijkt zijn de mensen die het vaakst ziek zijn, sociaal gezien vaak de zwaksten in onze maatschappij. Zij wachten veelal het langst om zorg en hulp te vragen, omdat je altijd geld moet neerleggen. Omdat bij ons de mutualiteit dat op zich neemt, kan je gemakkelijker en sneller naar ons komen voor de nodige zorg en op de lange termijn is dat goedkoper voor de staat.”

Er zijn nog veel te weinig wijkgezondheidscentra in het land, vinden Isabel en haar collega. “Wij geloven in dit systeem”, zegt Isabel. “We willen ervoor blijven vechten en blijven erover spreken. Wij willen mensen bijstaan. En het commercialiseren en privatiseren van de gezondheidszorg gaat daarbij niet helpen.”

In Nederland gaan ziekenhuizen failliet

Aangekomen op Luxemburgplein eisen de betogers dat de privatisering en daardoor ontmanteling van de universele stelsels van de gezondheidszorg en sociale bescherming moet ophouden. Het Europees netwerk heeft de kandidaten voor de Europese verkiezingen een Principeverklaring voorgelegd om te ondertekenen. Deze verklaring vraagt de parlementariërs om zich te verzetten tegen die ontmanteling.

Verschillende vertegenwoordigers van sociale bewegingen uit Spanje, Frankrijk en Nederland getuigen op het plein over de huidige situatie van de gezondheidszorg in hun land. “In Nederland gaan op dit moment ziekenhuizen failliet. In Nederland stijgt het aantal zelfmoorden onder jongeren, omdat de wachtlijsten voor de jeugdzorg te lang zijn. En in Nederland moet je als oudere nog maar afwachten of je überhaupt zorgt krijgt”, schetst Kitty Jong, vicevoorzitter van de Nederlandse vakbond FNV, ons onheilspellend de situatie bij onze noorderburen voor.  

“In Nederland wordt de zorg uitgekleed”, gaat ze verder. “En van elke menselijkheid ontdaan. De bureaucratie is enorm. De controledrift van de private zorgfinanciers kent geen grenzen. Die gaan zelfs op de stoel van de artsen zitten, om te bepalen welke zorg en medicijnen je mag krijgen. […] De salarissen zijn te laag. De werkdruk is te hoog. En zorgverleners krijgen geen vast werk. Ze hebben onvoorspelbare werktijden en de arbeidstekorten zijn enorm. Stop de marktwerking in de zorg. Stel de patiënt centraal en laat de zorgprofessional zijn werk doen.”

Gezondheid is een staat van fysiek, mentaal, sociaal, cultureel en ecologisch welzijn, niet enkel de afwezigheid van ziekte, aldus het Europees netwerk. Gezondheid en sociale bescherming zijn universele mensenrechten, benadrukken ze. Om recht op gezondheid en sociale bescherming te bieden is niet enkel actie van de gezondheidssector nodig, maar ook door vele sociale, milieu- en economische sectoren. Politieke keuzes, zowel op Europees als op nationaal niveau, moeten gemaakt worden om de gehele populatie te verzekeren, ongeacht hun geografische afkomst, van toegang tot betrouwbare, hoogkwalitatieve, niet-commerciële en democratische lokale gezondheidsdiensten gefinancierd door een solidair systeem. 

32 Europarlementariërs of die kandidaat staan voor de komende Europese verkiezingen hebben intussen de Principeverklaring ondertekend.