In juni 2018 werd de vraag naar een Lumumbastraat in Antwerpen door burgemeester Bart De Wever voor advies overgemaakt aan de straatnamencommissie. Via een interpellatie in de Antwerpse gemeenteraad vragen Groen en PVDA vanavond hoever het hier ondertussen mee staat.

De recente kritiek op de Belgische omgang met het koloniale verleden van een mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties bevestigde alvast dat Hand in Hand tegen racisme en Dekoloniseer Antwerpen het bij het rechte eind hadden met de vraag voor een Lumumbastraat in een breed ondertekende Open Brief. We legden toen al het verband tussen kolonialisme en het hedendaagse structurele racisme, zowel ten nadele van mensen van Afrikaanse origine als van alle inwoners met een migratieachtergrond. 

In de Zevende Dag van 17 februari verklaarde de burgemeester echter dat er in Antwerpen geen straat- of plaatsnamen zijn die naar de koloniale tijd verwijzen en een problematisch karakter hebben. Auteur Lucas Catherine weerlegde dit al in een vrije tribune in De Standaard van 21 februari. De Antwerpse economische en politieke elite was nauw betrokken bij de exploitatie van Kongo Vrijstaat én Belgisch Congo, wat zich ook vertaalde in een aantal straatnamen en standbeelden. We verwijzen naar het lijstje hieronder.

Los van de vraag of deze straatnamen al dan niet behouden mogen blijven, is het wel duidelijk dat het evenwicht compleet zoek is en dat alle namen dienstig waren voor de koloniale propaganda. Wat het “problematische” karakter betreft, kunnen we als duidelijkste voorbeelden alvast verwijzen naar de medeverantwoordelijkheid bij de politiek van het afhakken van handen van Camille Coquilhat en Baron Dhanis. 

Een Lumumbastraat zou dan ook een eerste stapje naar herstel kunnen zijn voor de medeverantwoordelijkheid van de Antwerpse elite voor het kolonialisme (en dus niet alleen Leopold II).  Het zou ook een signaal kunnen zijn naar de mensen met een migratieachtergrond dat ze niet alleen demografisch belangrijk zijn in Antwerpen maar er effectief ook echt bij horen.

Koloniale straatnamen in Antwerpen:

Emiel Banningstraat
Emile Banning, raadgever van Leopold II, secretaris op de Afrikaconferentie in Berlijn (1884-1885)

Beschavingstraat 

Generaal Cabrastraat
Alphonse Cabra was als militair actief in Kongo Vrijstaat.

Congobootstraat

Coquilhatstraat
Camille Coquilhat was  de stichter van de Kongolese Weermacht (in de Kongo-Vrijstaat van Leopold II) en als gouverneur-generaal verantwoordelijk voor de implementatie van het gewelddadige beleid op rubberplantages dat aan miljoenen Kongolezen het leven kostte. In het Koning Albertpark staat ook zijn monument. 

Sergeant de Bruynestraat
Sergeant de Bruyne en Luitenant Lippens stierven tijdens de Ivooroorlog van Leopold II (1892-1894) en werden daarna in de koloniale propaganda geïdealiseerd als “helden van de beschaving” en voorbeelden van militaire solidariteit. 

Pater de Dekenstraat
Constant Pierre-Joseph De Deken, ook gekend als pater De Deken, (Wilrijk, 7 maart 1852 – Boma, 3 maart 1896) was een Belgisch katholieke pateren missionaris in Kongo Vrijstaat.

In Wilrijk staat ook een standbeeld dat pater De Deken voorstelt met voor hem een knielende Congolees.

Baron d’Hanislaan
Dendermondenaar baron Dhanis leidde de Ivooroorlog tegen de Zanzibari Arabieren en maakte zo van Antwerpen de voornaamste ivoorhaven ter wereld.  Hij was  later als rubberbaron actief binnen ABIR, de maatschappij die samen met de Anversoise verantwoordelijk was voor de rubberexploitatie van Kongo-Vrijstaat (en het afhakken van handen als gevolg hiervan).

Baron Joostensstraat
Maurice Joostens, diplomaat, was onder meer lid van het diplomatieke team dat voor Leopold II een zo groot mogelijk kroondomein trachtte te verzekeren bij de overdracht van Kongo naar België in 1908. 

Kolonielaan 

Korte Kongostraat 

Lambermontplaats
Auguste Lambermont kreeg internationale erkenning als Belgisch topdiplomaat en onderhandelaar voor Leopold II tijdens de Koloniale Conferentie van Berlijn in 1885 waarna de Kongo-Vrijstaat was geboren.

Lambermont en Banning veroordeelden vanaf 1890 wel Leopolds schrikbewind en waren medeorganisatoren van de Conventie van Brussel tegen slavenhandel.        

Lange Kongostraat

Luitenant Lippenslaan
Zie Sergeant de Bruynestraat.

Edward Pecherstraat
Edouard Pecher, Minister van Koloniën (1926)

Ryckmansstraat
Pierre Ryckmans, gouverneur-generaal van Belgisch-Congo van 1934 tot 1946. 

Stanleystraat
Henry Morton Stanley werkte in dienst van de koloniale ambities van Leopold II (vanaf 1878)

Van Den Nestlei
Burgemeester en senator Arthur Van den Nest was de voorzitter van ABIR (in 1905), de maatschappij die verantwoordelijk was voor de rubberexploitatie van Kongo.

Bronnen:

Lucas Catherine, Wandelen naar Kongo, 2006; Wikipedia.