Corrupte president Guatemala bijt van zich af
Politiek -

Corrupte president Guatemala bijt van zich af

In Guatemala kreunt de samenleving, men zou kunnen zeggen 'sinds mensenheugenis,' onder de corruptie en de straffeloosheid. Het werd zo gortig dat in 2007 de toenmalige regering een akkoord afsloot met de Verenigde Naties om een internationale onderzoekscommissie (CICIG) op te richten gefinancierd door lidstaten. Van bij het begin was het de bedoeling om illegale veiligheidscorpsen en clandestiene apparaten te onderzoeken en in samenwerking met het Openbaar Ministerie en de Nationale Civiele Politie te ontmantelen.

woensdag 23 januari 2019 10:00
Spread the love



Iván Velásquez op de kantoren van EU_LAT Network in Brussel (eigen foto)

In Guatemala kreunt de samenleving, men zou kunnen zeggen ‘sinds mensenheugenis’, onder corruptie en straffeloosheid. Het werd zo gortig dat in 2007 de toenmalige regering een akkoord sloot met de VN om een internationale onderzoekscommissie (Comisión Internacional contra la Impunidad en Guatemala,CICIG) op te richten. Van bij het begin was het de bedoeling om illegale veiligheidscorpsen en clandestiene apparaten te onderzoeken en te ontbinden in samenwerking met justitie en politie. 

In de loop van de jaren werd het mandaat van de CICIG vijf maal verlengd. Huidig voorzitter Colombiaans jurist Iván Velásquez is de derde voorzitter sinds oktober 2013. Sinds de aanvang van het onderzoek in 2007 werden 310 personen veroordeeld door het gerecht op basis van de onderzoeksrapporten van de CICIG.

Een topprestatie was het onderzoek naar miljoenenfraude bij de douane die vanuit de hoogste toppen van de toenmalige regering gedirigeerd werd. Dat onderzoek eindigde in 2015 met gevangenisstraf voor ondermeer toenmalig president (en voormalig generaal) Otto Pérez Molina en vicepresidente  Roxana Baldetti. Van september 2017 tot september 2018 werden 101 vonnissen uitgesproken, waarvan 90 tot veroordelingen leidden. Het ging daarbij niet om kleine garnalen.

Ook huidige president komt in vizier

In april 2016 diende huidig president Jimmy Morales een verzoek in voor een nieuwe verlenging met twee jaar van het onderzoeksmandaat van de CICIG. Sindsdien zit de VN-commissie hemzelf te onderzoeken. In augustus 2017 verzocht voorzitter Velásquez samen met toenmalig hoofd van het openbaar ministerie Thelma Aldana om de onschendbaarheid van de president op te heffen. Hij wordt immers beschuldigd van onwettelijke en anonieme financiering toen hij algemeen secretaris was van zijn politieke partij Frente de Convergencia Nacional (FCN-Nación), waarmee hij aan de macht kwam. President Morales beschuldigde als reactie voorzitter Velásquez van ‘inmenging in interne aangelegenheden’.

Een paar dagen na het verzoek van de CICIG aan het parlement om zijn onschendbaarheid op te heffen, verklaarde de president, zonder zijn ministers te raadplegen, de voorzitter van de VN-commissie tot ‘persona non grata’ en beval de bevoegde diensten hem het land uit te zetten. De president nam het ook niet dat VN-secretaris-generaal Antonio Guterres, niet op zijn verzoek was ingegaan om Velásquez te vervangen door een andere voorzitter. Het Grondwettelijk Hof schortte, op verzoek van Jordán Rodas, Procureur voor de Mensenrechten, de presidentiële beslissing op. Dit wordt gezien als een historische uitspraak van het Hof. 

Bedrijven biechten op

In augustus 2018 verzochten het Openbaar Ministerie en de CICIG opnieuw de opheffing van de onschendbaarheid van president Morales. Daarop biechtten een tiental grote bedrijven op dat ze inderdaad ‘tot hun grote spijt’ clandestien fondsen toegestoken hadden aan de FCN-Nación om hem te steunen bij de presidentsverkiezingen. 

Begin september 2018 verliet CICIG-voorzitter Velásquez Guatemala voor een officieel bezoek aan de VS. President Jimmy Morales gaf daarop bevel aan de migratiediensten om hem bij zijn terugkeer de toegang tot het land te weigeren.

Enkele dagen eerder kondigde de president tijdens een persconferentie aan, omringd door enkele ministers, om na afloop van het huidig mandaat in september 2019 geen verlenging meer toe te staan. Dat deelde hij met zoveel woorden mee als een onomkeerbaar besluit aan de VN-secretaris-generaal in Washington.

Vergaderen aan de achterdeur

Voorzitter Velásquez mocht daarna het land niet meer binnen. Een aantal onderzoekers van de CICIG trok vanuit Guatemala naar de hoofdstad van buurland El Salvador om daar met Velásquez een werkvergadering te beleggen.

Ter plaatse werd hij door verschillende nieuwsagentschappen geïnterviewd. Op een vraag van de Spaanse krant El Pais of hij zich bewust was van de verdorvenheid in Guatemala, antwoordde hij: ‘Ik dacht dat de corruptie eerder gefocust was, dat het enkel over ‘rotte appels’ ging. Nooit had ik bevroed dat de corruptie dergelijke proporties had noch dat ze de staat helemaal in haar macht heeft.’  

El Pais stelde verder een vraag over de traagheid van de veroordelingen. Daarop antwoordde Velásquez dat Guatemala zes rechters per honderdduizend inwoners telt. Dat is gemiddeld de helft van de andere Latijns-Amerikaanse landen: “Die denken dat het gerecht er enkel is om kleine dieven van tassen en mobieltjes te vervolgen.”  

Met modder gooien

Velásquez is niet onder de indruk van de bagger die hij over zich heen krijgt. Hij is dat gewoon geraakt toen hij nog magistraat was in het Hoog Gerechtshof van zijn land Colombia. In een interview met het nieuwsagentschap EFE zei hij daarover: “Het zijn geen aan te bevelen commentaren, maar toch bezorgen ze mij geen ongemak of zenuwachtigheid. Men heeft gepoogd mij te beschuldigen van het manipuleren van getuigen, men heeft mij versleten voor communist, guerrillero, paramilitair. Dat is nu eenmaal de manier waarop zij die de controle uitoefenen op basis van straffeloosheid in onze landen zich verdedigen.”

Anderzijds voelt hij zich versterkt in zijn aanpak omdat de CICIG zoveel steun van de bevolking krijgt. Dat was de laatste maanden te merken bij de verschillende protestacties tegen de corruptie.

VS lieten zich ook niet onbetuigd

Een veertigtal organisaties zagen met lede ogen hoe de regering, samen met groepen die de straffeloosheid willen in stand houden, de CICIG stelselmatig buiten spel willen zetten. Half oktober 2018 werden een tiental visa van buitenlandse onderzoekers van CICIG niet hernieuwd. Ook de VS mengden zich in de zaak. Zij blijven de commissie steunen. Ze zijn enigszins beducht voor de verregaande graad van corruptie en strafloosheid die kan leiden tot onbestuurbaarheid en politieke chaos in hun achtertuin.

Een eerste nieuwe schijf van 6 miljoen dollar is voor de commissie goedgekeurd, maar met beperkende voorwaarden. Er moeten een aantal hervormingen doorgevoerd worden. Zo moet er naast voorzitter Velásquez een ondervoorzitter aangesteld worden.

Het verzet van de president tegen de CICIG gaat echter onverminderd door. Yilen Osorio Zuluaga, Colombiaanse onderzoeker werd begin januari in de nationale luchthaven van Guatemala door de immigratiediensten aangehouden en 25 uren vastgehouden, tot het Grondwettelijk Hof de migratiediensten bevel gaf hem het land binnen te laten, wat gebeurde onder begeleiding van het Openbaar Ministerie, de Procureur voor de Mensenrechten en de Nationale Politie.

Complete politieke en juridische chaos

Op maandag 7 januari sloeg een beslissing van president Morales in als een bom. Hij gaf de volledige ploeg van de CICIG 24 uur de tijd om op te krassen en het land te verlaten. Gelukkig liet het Grondwettelijk Hof andermaal van zich horen. Met 4 voor en 1 tegen gaven de magistraten van het Hof het bevel aan de president om zijn beslissing op te schorten. 

De juridische chaos is daarmee compleet, met de president, de ministers van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken en de meerderheid van het Congres lijnrecht tegen het Grondwettelijk Hof, het Openbaar Ministerie en de Procureur voor de Mensenrechten. Het wordt afwachten hoe het lot van de VN-commissie verder beslecht wordt.  

Stelselmatig worden door de corrupte machthebbers pogingen ondernomen om de democratie en de rechtsstaat te ondergraven. Een ‘Vereniging van Waardigheidbekleders van het Land’ diende een verzoek om de onschendbaarheid van de magistraten van het Grondwettelijk Hof op te heffen. Die vereniging bestaat uit oude magistraten uit de periode van de burgeroorlog en de genocide in de jaren 1980.

De overheidsdienst Algemene Directie van de Burgerlijke Luchtvaart verdreef het Controle Agentschap, dat witwaspraktijken, drugshandel en financiële misdaden opspoort, uit de nationale luchthaven. Dit is nog maar eens een stap achteruit in de bestrijding van corruptie en straffeloosheid. Van haar kant berichtte Consuelo Porras, hoofd van het Openbaar Ministerie dat ze wettelijke acties zal ondernemen tegen deze zoveelste ondermijning van Justitie.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!