Mexico, een land van 128 miljoen inwoners, is verslaafd aan olie en heeft geen duidelijk plan voor duurzame mobiliteit. Dat bleek op 5 januari, toen heel wat benzinestations ineens zonder benzine vielen, vooral in Mexico-Stad maar ook in de deelstaten Jalisco en Michoacán, in het middenwesten van het land.

Mad Max

Op 27 december lanceerde López Obrador een frontale aanval op de massale diefstal van brandstof. Hij liet grote pijpleidingen afsluiten, de brandstof moet voortaan met tankwagens naar de benzinestations.

De overheid voorzag niet dat deze duurdere en minder efficiënte methode tot chaos zou leiden. Mexicanen trokken massaal naar benzinestations om auto’s te vullen.

Benzinestations raakten zonder voorraad en waar wel nog benzine te verkrijgen is, staan kilometers file. Deze week waren de eerste voorzichtige tekenen van herstel zichtbaar. Maar het valt nog te bezien of de crisis definitief van de baan is.

Andrés Manuel López Obrador, in de volksmond bekend onder de initialen AMLO, “probeert de corruptie in de Mexicaanse energiesector frontaal te bestrijden”, zegt José Luís de la Cruz, directeur van het niet -gouvernementele Instituut voor Industriële Ontwikkeling en Economische Groei (IDIC). “Een groot deel van het probleem is dat de corruptie al tientallen jaren bestaat en de georganiseerde misdaad erbij betrokken is.”

Volgens de expert wil de linkse regering, die op 1 december haar termijn van zes jaar begon, een gunstiger financiële situatie creëren voor staatsbedrijf Petróleos Mexicanos (Pemex). De brandstofmaffia is de afgelopen zes jaar exponentieel gegroeid. Met de inkomsten koopt ze ambtenaren van Pemex, politiemensen, eigenaars van benzinestations en criminelen om.

Gaten boren

De laatste jaren gebeurde het steeds vaker dat gaten werden geboord in Pemex-oliepijplijnen. In 2016 waren er 6873 van deze chupaductos, zoals de frauduleuze lekken bekend staan, het jaar nadien al 10.363, en vorig jaar zelfs 12.581. De gestolen benzine werd verkocht aan consumenten op afgelegen plaatsen of zelfs in benzinestations.

Mexico mag dan een olieproducerend land zijn, het is in toenemende mate afhankelijk van de invoer van brandstof uit de Verenigde Staten. De dagproductie van de zes Pemex-raffinaderijen bedroeg in 2018 slechts 1.840.000 vaten (van 159 liter) ruwe olie en 2,3 miljard kubieke meter gas.

In 2014 werd de Mexicaanse energiesector geopend voor privékapitaal. Sindsdien reikte de overheid 1734 vergunningen uit voor privaat brandstoftransport en 12.200 voor benzinestations.

De raffinagecapaciteit van Pemex neemt ook af. In 2016 produceerde het bedrijf nog 325.300 vaten benzine per dag, het volgende jaar was dat al gedaald tot 257.000 vaten en vorig jaar tot 210.300. Diesel ging achteruit van 216.200 vaten in 2016 naar 118.400 vaten vorig jaar. De brandstofinvoer steeg de afgelopen twee jaar van 505.100 vaten naar 594.300 vaten benzine en van 187.800 naar 238.300 vaten diesel.

Van de 60.000 kilometer pijpleidingen wordt er 6000 kilometer bewaakt door meer dan 5000 politie en militairen. Ook 58 strategische Pemex-faciliteiten, waaronder de zes raffinaderijen, 39 opslagterminals en 12 pompstations, staan onder toezicht.

Volgens de Mexicaanse regering is vorig jaar minstens 2,3 miljard dollar miljoen dollar witgewassen via de verkoop van gestolen benzine. Er loopt een onderzoek tegen drie voormalige Pemex-functionarissen, drie politici en 194 zakenmensen.

Het ministerie van Financiën meldde maandag dat het rekeningen en bewegingen heeft gedetecteerd voor meer dan 684 miljoen dollar die verband houden met de diefstal van brandstof.

100.000 vaten per dag

Pemex zegt dat het met de nieuwe maatregelen 100.000 vaten per dag zou kunnen recupereren.

“Twee van de drie tankwagens vervoeren illegale brandstof”, zegt een anonieme politiebron. “Het grootste deel van komt van de Pemex-faciliteiten, waar corrupte werknemers meewerken. Bovendien waarschuwen ze de criminelen wanneer ze in de pijpleidingen kunnen boren.”

De regering krijgt te weinig steun van de bevolking, zegt econoom Fabio Barbosa van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico. “Deze campagne kan vooral succes boeken als de bevolking ze steunt. Maar ik zie niet dat de bevolking het opneemt voor de olie-industrie. Dat komt doordat er gebieden zijn waar al decennia lang geen staatscontrole meer is.”

Een studie van de Atlantic Council uit 2017 wees er al op dat deze misdaad “weinig risico inhoudt, weinig moeite kost en een stevige beloning oplevert”. Gedurende zeven minuten brandstof aftappen levert al een winst van 90.000 dollar op.

Zeker wanneer er criminele netwerken bij betrokken zijn die samenwerken met corrupte ambtenaren, kan dit een onoplosbaar probleem zijn, waarschuwde de studie.

Miljoenen dollars schade

De huidige bevoorradingscrisis heeft in de eerste tien dagen miljoenen dollars economische schade veroorzaakt in de getroffen deelstaten, zeggen ondernemersorganisaties ondertussen. De la Cruz van het IDIC, wijst ook op sociale kosten en op de onzekerheid over de duur van het probleem. “Dit corrigeren is niet gemakkelijk en brengt kosten met zich mee voor een deel van de samenleving. Hoe langer de maatregel duurt, hoe groter de vertragingen, wat ook tot andere tekorten kan leiden. De oplossing moet inhoudelijk en structureel zijn, op middellange en lange termijn.”

Econoom Fabio Barbosa stelt voor kleine spoorwegen te bouwen of te renoveren. “Dat zou de onmiddellijke maatregel moeten zijn om brandstoffen naar de getroffen gebieden te brengen. Het is haalbaar en zou de kosten verlagen” als het deel uitmaakt van een totaalplan op lange termijn.

De bevolking steunt de maatregelen van López Obrador. Maar ze verwacht ook het aanbod snel weer normaal wordt, dat de maffia achter de diefstal ontmanteld wordt, en dat de betrokken ambtenaren, ondernemers en politici bestraft worden.