Over heel de wereld worden onafhankelijke platformen opgezet door digitale activisten om elkaar te ondersteunen bij de ontwikkeling van eigen technologie, software en applicaties. De beweging voor technologische soevereiniteit bouwt voort op o.a. eerdere bewegingen voor vrije software, copyleft etc. 

Of het nu is voor activisten die in ondemocratische landen actievoeren of voor vrouwen die op zoek zijn naar mogelijkheden tot abortus in landen waar het verboden is, milieu-activisten die eigen tools ontwikkelen om vervuiling in hun stad of gemeente te meten, etc. … 

In de zomer van 2017 waren we voor het project: The Art of Organising Hope op bezoek bij Calafou, een feministisch activistisch hackerscollectief, gevestigd in een oude textielkolonie in het hartje van Catalonië. Het collectief werd jaren geleden opgericht en focust vooral op vrije technologie. Zowel software als hardware. Hun filosofie is: technologie is een basisbehoefte en mag niet gebaseerd zijn op commerciële belangen.

Enkele keren per jaar organiseren ze open dagen waar hackers van over heel Europa samenkomen om ideeën uit te wisselen en nieuwe applicaties voor te stellen. Dit jaar hebben ze net een nieuw boek uitgebracht over technologische soevereiniteit. Aan het boek schreven hackers mee uit verschillende landen. We spraken met Alex, één van de oprichtsters van het collectief Calafou en de mede-initiatiefneemster van het boek. Het is een soort ethische handleiding voor de vrije tech-beweging. 

Waarom een boek over technologische soevereiniteit?

“Het begon allemaal in 2013 tijdens een interview met de Spaanse cyberfeministe Margareta Padilla. Ze is open source software activiste en ontwikkelt zelf ook software. Ze schreef een boek over de internetrevolutie.”

“Tijdens het interview zei ze op een gegeven moment, zelfs als heel de mensheid open software wil gebruiken, zullen er niet genoeg open software tools zijn voor iedereen en hebben we onze technologische soevereiniteit verloren. Het is de eerste keer dat ik die term hoorde. Het heeft een enorme impact op me gehad. Ze legde me uit dat ze het woord technologische soevereiniteit gebruikt naar analogie met de term voedselsoevereiniteit die door de inheemse volkeren overal ter wereld gebruikt wordt.” 

Wat betekent technologische soevereiniteit precies?

“We zijn de definitie van voedeselsoevereinteit gaan analyseren, zoals die gedefinieerd is door de boerenbeweging Via Campesina. We hebben het woord voedsel vervangen door technologie. En boer vervangen door ontwikkelaars en makers. Door die termen te vervangen kregen we een werkbare definitie. En toen vroegen we ons af of er bewegingen zijn in de wereld die in die logica werken of bewegen. Het creëren van ethische en open source technologie van onderuit. Technologie die zowel lokaal en ecologisch is als sociaal en levensvatbaar.”

“We gaan er altijd van uit dat informatietechnologie alleen door instituten, militairen en grote bedrijven is ontwikkeld, maar de meeste technologie werd eerst ontwikkeld door burgers en collectieven. En werd vervolgens door de bedrijven gecommercialiseerd en geprivatiseerd. Denk maar aan cryptografie, open source software, de eerste radiosateliet, de personal computer, etc. …” 

“Technologische soevereiniteit is voor ons enerzijds het recupereren van de herinneringen over hoe de civiele maatschappij technologie heeft ontwikkeld om bepaalde problemen waarmee ze te kampen heeft op te lossen. Het is iets dat ze al sinds mensenheugenis doet.”

“Technologische soevereiniteit is voor ons enerzijds het recupereren van de herinneringen over hoe de civiele maatschappij technologie heeft ontwikkeld om bepaalde problemen waarmee ze te kampen heeft op te lossen. Het is iets dat ze al sinds mensenheugenis doet.”

“En anderzijds is technologische soevereiniteit ontwikkeld door de mensen voor de mensen. Of zoals Audrey Lord zei: The Master’s Tools Will Never Dismantle the Master’s House.” 

Aan welke voorwaarden moet technologie voldoen om het als soeverein te beschouwen?

“Je moet vrije internet hebben. Je moet autonome servers hebben. Open hardware en vrije software. Het zijn de vier basisfundamenten om te kunnen spreken van technologische soevereiniteit.” 

“Deze technologische soevereiniteit heeft ook nood aan ruimtes waar ze kan gecreëerd en ontwikkeld worden zoals hackerspaces, hacklabs, maker fairs, opkomende biolabs etc. … Elk heeft zijn eigen analyse evenals zijn eigen insteek. Er is ook een heel nieuwe soort tech dat ontstaat door experimenten met het eigen lichaam zoals in de feministische beweging. Ze experimenten er met het maken van eigen gynaecologische tools.”

“We noemen ons trouwens ook trots hackers. De term hacken is ons gestolen geweest door het kapitalisme en is vervormd tot een beeld van de techneut met een zwarte kap. We willen ons dat woord terug toe-eigenen. Hacken is een geheel van samenwerking voor verandering. Hackers zijn cyberactivisten.”

“We noemen ons trouwens ook trots hackers. De term hacken is ons gestolen geweest door het kapitalisme en is vervormd tot een beeld van de techneut met een zwarte kap. We willen ons dat woord terug toe-eigenen. Hacken is een geheel van samenwerking voor verandering. Hackers zijn cyberactivisten.”

Jullie hebben in het boek vooral gekozen voor concrete toepasbare tech-informatie en thema’s. Is dat bewust?

“Ons doel is altijd geweest om heel didactisch te zijn, ook voor mensen die weinig kennis hebben over het thema. Iedereen gebruikt technologie maar we leven in een wereld waar er amper ruimte is voor een kritische benadering van technologie. Wat is deze technologie die ik gebruik, waar komt die vandaan, welke impact heeft het en welke alternatieven zijn er? Dat moet normaal gezien deel uitmaken van de basisopleiding.”

“Reeds in onze eerste uitgave wilden we vooral mensen laten schrijven die zelf ook ontwikkelen of programmeren. De ontwikkelaars en makers brengen de bestaande initiatieven in kaart en proberen op een didactische manier uit te leggen welk potentieel er is en waarom we het nodig hebben. We hebben geprobeerd om ook dieper in te gaan op de specifieke karakteristieken van technologische soevereiniteit.”

“Tijdens het schrijven realiseerden we dat de meeste initiatieven rond technologische soevereiniteit met gelijklopende problemen kampen. Het zijn vaak structuren die precair zijn en steunen op vrijwilligers. Het werkt enkel als de mensen die deze tools gebruiken ook bijdragen aan het onderhoud, wat zorgt voor een heel virtuele community.”

“Maar je ziet ook dat de meeste mensen het gewoon zijn om die tools gratis te gebruiken. We trekken altijd parallellen met de praktijken in de beweging rond voedselsoevereiniteit.” 

“Maar je ziet ook dat de meeste mensen het gewoon zijn om die tools gratis te gebruiken. We trekken altijd parallellen met de praktijken in de beweging rond voedselsoevereiniteit. De creatie van coöperaties en het zoeken naar manieren om aan de boeren een eerlijke prijs te geven, het creëren van een aparte circuit etc. … In de tech-milieus is dat bewustzijn er nog niet om bij te dragen aan de technologie die je gebruikt.” 

“Een ander probleem in de open source community waar we op stuiten is de onzichtbaarheid van de vele bestaande initiatieven. En ook het feit dat iedereen in zijn eigen hoekje werkt. Er zijn weinig netwerken en samenwerkingen. En daarnaast is er de zoektocht naar duurzame economische modellen voor open source collectieven.  Interessante voorbeelden zijn de Hacklabs waaruit meer en meer tech-coöperatieven groeien. Deze zijn belangrijk voor de ontwikkeling en duurzaamheid van de community.”  

Van hoe we ons algoritmes kunnen toe-eigenen tot tools voor klokkenluiders en versleuteling. Voor ieder wat wils.

“Het boek is geschreven vanuit de stemmen van mensen en collectieven uit de community. Waarom ze het doen, hun obstakels, successen etc. …”

“Het gaat in deze editie vooral over de karakteristieken van zowel de lowtech als hightech initiatieven. Evenals tech die territorium gebonden is. Zo is er een hoofdstuk over hoe de inheemse bevolking in Oaxaca een eigen mobiel telefoonsysteem ontwikkelde in samenwerking met hackers met heel lage tarieven. Omdat de privébedrijven geen interesse hadden om daar hun diensten aan te bieden. Het systeem werd op andere plekken gekopieerd zoals Colombia.”

“Er is een hoofdstuk over de lowtech simultane vertaalsystemen via radiofrequentie die basisbewegingen zoals Via Campesina bij hun bijeenkomsten gebruiken. Er is een heel hoofdstuk over tech-coöperatieven de werking ervan en hoe ze proberen duurzaam en economisch rendabel te blijven.”

“Je vindt er ook een reflectie van de Italiaanse Ipolita. Een beweging die heel wat boeken heeft geschreven rond de privatisering van het internet. Zij stellen zich de vraag rond de gamification van de communicatie in onze apps om mensen langer in de app te houden. Hoe kunnen we uit dat soort loops geraken?”

“Een hoofdstuk over platformen die door burgers ontwikkeld worden waar burgers corruptie en machtsmisbruik kunnen lekken. Er is ook een heel hoofdstuk over versleuteling van communicatie en privacy en het “degooglen” van het internet. Waar projecten als Framasoft een mooi voorbeeld van zijn. Evenals het netwerk van gedecentraliseerde servers zoals Chatton.” 

“En tenslotte is er ook het vraagstuk over hoe open software te ontwikkelen die niet gerecupereerd wordt door het kapitalisme. Een mooi voorbeeld daarvan is de IRC-chat dat door haar design nooit is gerecupereerd geweest.” 

Stel ik wil kritisch nadenken over mijn digitale consumptie en overschakelen naar alternatieven. Hoe begin ik eraan?

“De vraag die je je moet stellen is altijd: Van wie is die technologie en waarom mag je het gratis gebruiken?”   

“De vraag die je je moet stellen is altijd: Van wie is die technologie en waarom mag je het gratis gebruiken?”   

“Google is bijvoorbeeld problematisch omdat het niet één dienst is, maar meer dan 30 diensten die elk vanuit een ander oogpunt info over jou verzamelen. Van je mailcommunictie, je gps, je kalender, je zoekresultaten tot Google docs, etc. …”

“Je kan beginnen met kleine stappen. Een andere mailprovider zoeken dan google, of een andere zoekrobot gebruiken. Framasoft Degooglefy internet biedt bijvoorbeeld 30 diensten aan die analoog zijn met de Google-services. Maar zij zullen jouw data niet misbruiken voor commerciële doeleinden.”

“Er zijn heel wat kleine veranderingen die we kunnen doen zonder veel technische kennis, bijvoorbeeld overschakelen van WhatsApp naar Telegram of Wire. Het is ook belangrijk dat je het niet alleen doet maar samen met je dichte vrienden. Of groepen opstarten waar mensen regelmatig kunnen samenkomen en de alternatieve tools bespreken.”

“De kloof tussen de open source community en de mainstream is nog nooit zo groot geworden. Dit komt vooral omdat we de macht over onze pc compleet verloren hebben. Vroeger installeerden we nog alles zelf. Mensen hebben nu geen toegang meer tot hun software. Mensen weten zelfs niet meer hoe ze een programma moeten downloaden en installeren. Dat is net het doel van heel de beweging, dat mensen zich daar bewust van worden en zelf hun pc of smarthpone terug in eigen handen nemen.” 

Bent u positief over de toekomst van onze technologie?

“We zijn de eerste digi-generation en zitten nog in een kinderfase. We weten nog niet goed hoe we het allemaal moeten managen in het hyper-geconnecteerde kapitalisme met een permanente surveillance. De mensen zijn er zich stilletjes aan bewust van aan het worden. Sociale media is gericht op consumptie, tijdverdrijf en verslaving. Er zal meer en meer tech-verzet komen.”

“Dit soort tech bestaat amper 15 jaar en het kan over 15 jaar ook veranderen of verdwijnen. Het kan erger worden of niet, dat hangt van ons af. Zal het gaan naar biometrische tools en inplant chips of net naar meer online verzetsruimtes …?”

“Dit soort tech bestaat amper 15 jaar en het kan over 15 jaar ook veranderen of verdwijnen. Het kan erger worden of niet, dat hangt van ons af. Zal het gaan naar biometrische tools en inplant chips, of net naar meer online verzetsruimtes …?

“We zitten op een scharnierperiode van onze planeet. De uitkomst van de strijd die we gaan voeren rond onze technologie zal een impact hebben over de richting van onze planeet en of we als mensheid al dan niet gaan overleven.” 

“Ik blijf hoopvol en probeer vooral te werken rond de verbeelding en de utopische toekomst. Ik heb echt genoeg van heel die dystopie. Het is ook veel gemakkelijker om dystopisch te zijn en ons voor te bereiden op de Apocalyps of een instorting. Dat is de essentie van het kapitalisme, mensen voortdurend in angst houden.” 

“Het is veel interessanter en waardevoller om naar een narratief te gaan van utopie en verbeelding waarbij mensen aangezet worden om die toekomst te dromen die goed is voor iedereen. En als ze opnieuw kunnen dromen kunnen ze het ook omzetten in de praktijk. Dat heeft voor mij meer waarde.” 

“Het is veel interessanter en waardevoller om naar een narratief te gaan van utopie en verbeelding waarbij mensen aangezet worden om die toekomst te dromen die goed is voor iedereen. En als ze opnieuw kunnen dromen, kunnen ze het ook omzetten in de praktijk. Dat heeft voor mij meer waarde. Zolang we ons die toekomst niet kunnen inbeelden zonder geweld, seksisme, racisme, machismo zullen we niet vooruitgaan.”

Het boek Technological Souvereignity is online gratis beschikbaar in het Engels en we hebben vanuit DeWereldMorgen.be het initiatief gelanceerd om het boek te helpen vertalen naar het Nederlands. Daar hebben verschillende mensen uit de vrije software community in België en Nederland aan meegewerkt. Je kan het vertaalde boek hier downloaden.  

Download Engelse versie:`
https://github.com/sobteclib/sobtec2/tree/master/en 

Download Nederlandse versie:`
https://github.com/sobteclib/sobtec2/blob/master/releases/latest/sobtec2_nl.pdf

 Degooglify het internet: https://degooglisons-internet.org/en/alternatives