Veel mensen beschouwen het huidig tijdperk als één van ongeëvenaarde geleerdheid en kunde. Een epoche waarin de wetenschappelijke vernieuwingen, technische innovaties en medische inzichten ongekende pieken bereik(t)en en, niet onbelangrijk, waarvan de maatschappij in de vruchten deelt. Men neemt daarnaast aan dat deze moderne verworvenheden hand in hand gaan met een ethische zuiverheid die het merkteken van de hedendaagse wetenschappelijke onderzoekskringen karakteriseert. Verder gelooft de moderne mens dat hij op zijn twee oortjes mag slapen (hoe doet men dat trouwens?) betreffende de geëngageerdheid van de hedendaagse politici om deze, door wetenschappers vergaarde, kennis binnen hun gevoerde politiek beleid op te nemen. En, zoveel geluk moet men echt al tijdperken lang niet meer gekend hebben, tenslotte, zorgen de onbevooroordeelde media voor een kwaliteitsvolle verslaggeving over elk wetenschappelijk thema die de moderne burger aanbelangt.
Of niet? Op welke manier erachter komen trouwens? Indien u het grootste deel van uw wakker bestaan in de ratrace ronddraait, ontbeert u wellicht de tijd om vast te stellen dat uw geliefkoosde politicus en/of kennisleverende media een interessant, of misschien wel levensbelangrijk, onderwerp verloochent.
In het vervolg van dit artikel leest u hoe de internationale politieke gemeenschap, de Belgische politici en de Vlaamse media de therapeutische effecten van medicinale cannabis (MC) al decennialang als een leproos ontwijken. De door hen ongewenste werkelijkheid veegden, en vegen ze nog steeds onder een dik bureaucratisch tapijt.
De internationale politiek van de VN ten aanzien van medicinale cannabis
Laten we beginnen met het aandeel van de internationale politieke gemeenschap te belichten. In 1961 keurden de Verenigde Naties de Single Convention on Narcotic Drugs goed. De Single Convention deelde drugs in vier verschillende categorieën of Schedules in. Cannabis kwam zowel in Schedule I als in Schedule IV van de opdeling terecht. Schedule I herbergt volgens de VN een reeks van “zeer verslavende substanties met veel misbruikpotentie”. De substanties van Schedule IV hebben, volgens de VN, bijkomende “bijzonder gevaarlijke eigenschappen en weinig of geen medische waarde.”. In het boek Medicinale Cannabis. Meer dan een medische kwestie weerleg ik, op een wetenschappelijk onderbouwde manier, iedere hierboven geuite insinuatie van de VN.
Sta mij hier toe heel kort iets over de insinuatie van de VN betreffende de zo goed als geheel afwezige medische waarde van cannabis te vertellen. Naar aanleiding van de samenkomst van het Expert Committee on Drug Dependence[1] te Geneve in november 2016, kreeg de Wereldgezondheidsorganisatie een aanmanend rapport, het Cannabis and Cannabis Resin Pre-Review Report[2]. Het rapport was van de hand van enkele professoren.
Hierna volgt een veelzeggend citaat uit het voorwoord, geschreven door Michel Kazatchkine professor in de geneeskunde en voormalig uitvoerend directeur van het Globale Fonds ter Bestrijding van HIV, Tuberculose en Malaria:
“In the eighty years since cannabis and cannabis resin were last reviewed by the Health Committee of the League of Nations in 1935 […] cannabis and cannabis resin continue to remain under the strictest control regime possible under the Single Convention, without a valid scientific re-assessment of this decision. Cannabis and cannabis resin are listed in Schedule I and Schedule IV respectively, which means that both remain strictly prohibited worldwide. This also means that the Committee implicitly continues to recommend that cannabis is not to be used medically despite growing evidence of medical use worldwide and despite the availability of pharmaceutical preparations with a marketing authorization in multiple countries. […] The current scheduling of cannabis is in marked divergence with the Convention’s principle that scheduling of substances should be based on a scientific assessment by WHO. In the absence of a recent assessment, the continued prohibition of cannabis appears completely illegitimate even though it may be legal. A scientific review by the WHO, the only authoritative global body to make such an assessment, would greatly legitimize international policies and their national implementation. A scientific assessment of cannabis and cannabis resin appears most timely given the many debates that have emerged on this issue across the world in recent years. I trust therefore, that the Thirty-eighth Meeting of the Expert Committee on Drug Dependence will act responsibly and will adopt, on the basis of this strong Pre-Review Report, the Pre-review of Cannabis and Cannabis Resin as an agenda item.”
De professoren manen het comité dus aan om het door hen opgestuurde rapport door te nemen, waarna het comité volgens hen cannabis zou moeten evalueren, wat ze (dit krijgt het comité terloops in het gezicht gewreven) sinds 1935 ( dus feitelijk nooit!!) niet gedaan heeft.
Neemt u gerust de tijd om dit toch wel zeer ontstellende, en voor veel mensen catastrofale, feit even te laten bezinken. De VN baseert haar categorisering aangaande cannabis, en of deze plant al dan niet medische eigenschappen heeft, op … NIETS! De VN heeft geen enkele keer sinds 1935 een evaluatie over de medische eigenschappen van cannabis doorgevoerd! Toch besliste de VN in 1961 om cannabis onmiddellijk, en tot nader order blijft dit zo, in Schedule I en IV te plaatsen[3].
De professorale aanmaning bracht zoden aan de dijk … of niet?
Op 23 juli 2018 liet dokter Tedros Adhanom Ghebreyesus, Directeur-Generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie, aan VN Secretaris-Generaal Antonio Guterres weten dat tussen 4 en 7 juni 2018 het expertencomité betreffende drugsafhankelijkheid te Geneve samenkwam. Tijdens deze veertigste meeting beoordeelde het comité verschillende onderdelen van de cannabisplant, en de plant in haar geheel. Uit deze beoordeling distilleerde het comité volgende aanbevelingen, die ze meeneemt naar haar volgende meeting (november 2018): (1) CBD hoort niet thuis in het categoriseringschema van de VN-drugsverdragen. Wat volgende delen van cannabis betreft (2) cannabisplant en hars, (3) cannabisextracten en –tincturen, (4) delta 9 THC en (5) isomeren van THC, oordeelt het comité dat er “voldoende bewijs is om tot een kritische beoordeling over te gaan”. Hiermee stelt het comité dat ze nog meer tijd nodig heeft om de verschillende artikelen en onderzoeken, die er inderdaad veelvuldig zijn, door te nemen[4].
Wellicht dacht dr. Ghebreyesus, bij het schrijven van zijn zomerse brief, eraan om meer duidelijkheid over deze kwestie tijdens de volgende bijeenkomt van het comité te verschaffen. Maar intussen liet het comité al weten dat ze haar bijeenkomst, en mogelijke beslissingen, van november opschort naar januari 2019[5]. Blijkbaar zijn ze niet gehaast bij de supranationale VN. Na een inertie van meer dan 80 jaar kunnen zulke dingen wel enkele maanden wachten, zal men er gedacht hebben. Zouden zieken hier dezelfde patience voor aan de dag kunnen leggen? Hebben ze een keuze? Tegelijkertijd wordt het voor een groeiend aantal mensen, al blijft dit een select groepje, duidelijk dat de VN op het gebied van cannabis geen uitspraken doet op basis van wetenschappelijke bevindingen maar uitsluitend op basis van politieke motieven.
Ten geleide, men stelt al eens, dit is nooit aangetoond, dat cannabis tot het amotivationeel syndroom[6] zou leiden. Wanneer men dit syndroom in het achterhoofd houdt en aandachtig de manier observeert waarop de VN MC nooit naar behoren evalueerde, en men vandaag nog steeds waarneemt dat haar ambtenaren niet geneigd zijn om zich te haasten om de verloren tijd in te halen. Is het dan niet legitiem om zich af te vragen of tewerkgesteld zijn in bepaalde (politieke) organisaties, zoals de VN, niet meer risico meebrengt om het slachtoffer van het amotivationeel syndroom/gedrag te worden dan cannabisgebruik? En omdat dit kwaad al sinds 1935 aanhoudt, blijkt het nog een hardnekkige bureaucratische variant te zijn, die men niet alleen onder veel verschillende nationaliteiten terugvindt, maar ook nog op een transgenerationele manier genadeloos toeslaat. De wereldbevolking weze gewaarschuwd!!!
De onverschilligheid van de nationale politiek
Op 19 juli 2001(!) verscheen in het Belgisch Staatsblad het Koninklijk Besluit tot bepaling van de voorwaarden voor het afleveren van geneesmiddelen die een of meer tetrahydrocannabinolen bevatten. Het initiatief kwam van de toenmalige minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu Magda Aelvoet en de toenmalige minister van Sociale Zaken en Pensioenen, Frank Vandenbroucke.
De KB sommeerde verschillende indicaties en enkele voorwaarden inzake hoe en wanneer medicijnen op basis van cannabis konden verstrekt worden: (1) Zij werden voorgeschreven om klinische proeven uit te voeren voor de volgende therapeutische indicaties: a) misselijkheid en malaise bij chemotherapie en radiotherapie; b) glaucoom; c) spasticiteit (multiple sclerose); d) aids wasting syndrome; e) chronische pijnklachten, na het falen van andere pijnbehandelingen. (2) Zij werden voorgeschreven, wat de therapeutische indicaties onder (1), a) tot d) betreft, door een arts verbonden aan of officieel samenwerkend met een universitair ziekenhuis of een ziekenhuis dat beschikt over een of meer diensten voor de behandeling van die indicaties, en wat de therapeutische indicatie onder (1), e) betreft, door een met het Verzekeringscomité van de dienst voor geneeskundige verzorging van het RIZIV geconventioneerd, multidisciplinair centrum voor de evaluatie en de behandeling van pijn.
Met dit KB wouden de toenmalige ministers het mogelijk maken om bij de vermelde indicaties de effectiviteit van medicinale cannabis na te gaan en de bevindingen hiervan te rapporteren aan de Algemene Farmaceutische Inspectie (AFI). In het archief van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) kon men, op mijn vraag, geen rapport terugvinden dat in tussentijd, en zoals bedoeld in het KB van 2001, aan de Algemene Farmaceutische Inspectie overhandigd was. Op 11 juni 2015 werd het KB van 2001 door het Koninklijk Besluit tot het reglementeren van producten die een of meer tetrahydrocannabinolen bevatten, op initiatief van de huidige minister van Volksgezondheid Maggie De Block, opgeheven.
Vandaag is MC in België, in weerwil van talrijke wetenschappelijke bewijzen, zo goed als verboden. Alleen het geneesmiddel Sativex, een combinatie van twee cannabinoïden, THC en CBD, wordt in België door het FAGG vergund. En dit slechts wanneer het dient om de verlichting van symptomen, bij volwassen patiënten, van matige tot ernstige spasticiteit bij multiple sclerose (MS) te verkrijgen. Dat dit beleid veel andere (pijn)patiënten op een onmenselijke manier links laat liggen, getuigde pijnarts, en professor in de medische ethiek, Dominique Lossignol elders[7] al.
Minstens even beschamend bij deze kwestie is de onwetendheid, desinteresse en fenomenale onverschilligheid van iedere Belgische politieke partij. Mevrouw De Block, en de rest van haar zogenaamde liberale partij, handelt of ze geen enkele kennis heeft betreffende de medicinale eigenschappen van cannabis. Zij, en haar partij, is niet geïnteresseerd in de wetenschappelijke bewijzen die de therapeutische effecten van cannabis aantonen[8]. Ze handelt alsof de Belgische zieken het mensenrecht ontberen om de hoogst mogelijke gezondheidsstandaard na te streven of pijnvrij te leven. Volgens haar moeten zieken gezondheid vinden in de voorzienigheid van de farmaceutische bedrijven. Als zij geen pilletje hebben, of wanneer het onbetaalbaar blijkt, dan heeft u gewoonweg pech.
Argumenteren dat MC de vrucht is van uw geïnformeerde persoonlijke keuze en dat MC dient als middel om de hoogst mogelijke gezondheid na te streven, is onbegonnen werk bij De Block. Inderdaad een vooringenomen houding die in niets liberale eigenschappen onthult. Minister De Block heeft, nu ze bijna op het einde van haar contract met de Belgische bevolking gekomen is, niet veel fraais om op terug te blikken. In 2014, toen De Block nog aan haar huidig mandaat moest beginnen, stelde professor Tom Decorte (RUG) in verband met een mogelijke kentering in het beleid: “Ik meen begrepen te hebben dat er momenteel een werkgroep op het kabinet van Onkelinx bezig is om daar (= het eventueel legaliseren van medicinale cannabis) een voorstel rond te formuleren. Nu is dit kabinet overgenomen door Maggie De Block we zullen zien wat ze ermee doet”[9].
Ondertussen stellen we vast dat de minister in weerwil van de aanhoudende stroom wetenschappelijke artikelen die de efficiëntie aantonen van MC (onder andere bij pijn, nausea ten gevolge van chemotherapie, epilepsie, …) en de bijna exponentiële groei van het aantal landen en staten die de afgelopen vijf jaar MC reguleerden, sinds het begin van haar mandaat zo goed als niets ondernam om de Belgische arts/patiënt een hulpmiddel meer te schenken. Zij die beweren dat de minister een grote stap vooruit zette door Sativex te reguleren zijn slecht geïnformeerd over de indicaties waarbij MC effectief helpt, en de verschillende productie- en distributiewijzen van MC die er bestaan. Pijnpatiënten en vele anderen worden langs een ministerieel wegkijken in de steek gelaten. Gelukkig voor haar, pech voor de bevolking, hoeft ze geen verantwoording voor dit mensonvriendelijk beleid af te leggen. (Bij punt 3 belichten we de verantwoordelijkheid van de vooringenomen Vlaamse media hierbij.)
Wél, ere aan wie ere toekomt, slaagde de minister er samen met haar partijgenoten, over de (taal)grenzen heen, in om een nieuwe politieke ideologie leven in te blazen: ze lanceerden het homeopatisch liberalisme. Hoe goed men ook zoekt, de substantie (hier ideologie) is zodanig verdund dat men er geen enkel spoor van terugvindt!
Gelukkig, denkt u dan, is België een democratie. De door de homeopathische liberalen vergeten patiënten kunnen wellicht op de steun van andere partijen bij de kwestie medicinale cannabis rekenen … Nee dus. Zo werkt het niet. Ten aanzien van alles wat met cannabis te maken heeft, en in weerwil van de ondersteunende massa’s wetenschappelijke artikelen die de therapeutische effecten van MC onderschrijven, bestaat een enorm democratisch deficit. Cannabis is dermate, weliswaar onterecht, decennialang gedemoniseerd geweest dat geen enkele Belgische partij zich wenst te verbranden aan het ter sprake brengen van de duivelse viezigheid met gekarteld blad. Democratie ja, maar niet zottekes gaan doen hé! De aan hun lot overgelaten patiënten worden dus niet alleen door de schijn- liberalen vergeten. Al de andere democratische partijen, hun eensgezindheid hierbij is ontroerend en overstijgt opnieuw de taalgrenzen, tonen voor deze mensen niet de minste interesse.
In 2001 was het vooral Agalev dat zich, weliswaar tijdelijk, het lot van patiënten die soelaas bij het gebruik van medicinale cannabis zochten, aantrok. Ondertussen werd AndersGAanLEVen Groen. Vijftien jaar na deze hervorming hoopt menig welmenende burger en/of patiënt wellicht dat Groen wat Anders gaat leven! De PVDA lijkt MC nog niet te kennen. Tenminste publieke uitingen van de partij hierover zijn mij volledig onbekend. Spijtig want MC is een perfect medicijn om via volksgezondheidcentra te produceren en aan de vaak financieel gedupeerde patiënt te distribueren. Wel haalde de partij Jean Pierre Voncken op gemeentelijk niveau binnen. Hij is de vader van Sofie (een epilepsie patiënte die met CBD-olie behandeld wordt) en een MC activist, maar of dit enige vertaling in de partijhouding in het federale halfrond zal krijgen, is nog de vraag.
De andere Belgische partijen blinken, de één nog meer dan de andere uit in, toegegeven knap uitgevoerd, je-m’en-foutisme met betrekking tot MC. Doch, gezien de overweldigende desinteresse voor MC, en de zieken die bij het gebruik ervan gebaat zouden kunnen, door de VN en de internationale politieke gemeenschap valt de onverschilligheid/onwetendheid van de Belgische politieke partijen (inter)nationaal gezien zelfs niet op …
In het verlengde van de VN moeten nationale bestuurders zich niet verantwoorden, aan anderen dan hun meestal onwetende collega’s, voor hun beleid. En ook bij ons blijkt het politiek/bureaucratisch geconstrueerd amotivationeel syndroom op te duiken! Bovendien kunnen ze dankzij de VN gemakkelijk naar de Internationale Drugsverdragen (ID) verwijzen om te stellen dat cannabis geen therapeutische waarde heeft. Dat de ID betreffende cannabis een lege doos is, speelt in deze geen rol. Maar, denkt u dan, er zijn nog de media om het verstoppertje van de internationale en nationale beleidsmensen met levensbelangrijke zaken te ontbergen … of niet?
De media, rots in de branding van de democratie …
Amartya Sen, Nobelprijswinnaar voor de economie en politiek filosoof, hecht in zijn boek Het idee van rechtvaardigheid enorm veel waarde aan de media om het noodzakelijk publieke, democratische, debat te voeden en zodoende de maatschappelijke rechtvaardigheidszin te dienen. Daarbij moeten de media vooral met onderzoeksjournalistiek de samenleving een juist beeld van de wereld en de huidige wetenschappelijke kennis geven. Met juiste informatie, over welk item dan ook, zijn redelijke mensen in staat om hun mening te bevragen en desnoods aan te passen. De media zijn essentiële instrumenten om vastgeroeste denkbeelden over bepaalde taboe-onderwerpen, of ten aanzien van bepaalde sociale groepen zoals homoseksuelen of cannabisgebruikers, op een objectieve manier te brengen. Door hun werk kunnen ze een herwaardering van een bepaald gebruik, in casu medicinaal cannabisgebruik, mogelijk maken. Volgens Sen hoeft men de goede werking van de media niet als vanzelfsprekend te beschouwen!
De meeste onjuiste dingen die de media vandaag over MC brengen, vinden hun oorsprong voor de tweede oorlog. Naar analogie met de VN onderzocht de media het waarheidsgehalte van hun gepubliceerde absurditeiten niet. Hierdoor handelde ze vanaf dag één als een stroman voor de leugen. Vandaag zet deze trend zich grotendeels verder. Al ziet men nu meer en meer andere en juistere informatie over medicinale cannabis de kop opsteken, maar dan vooral in de … buitenlandse media. Hier in België is het huilen met de pet op wanneer men de mythes over MC, wetenschappelijk onderbouwd, naar het rijk van de leugen wil verbannen. Ik schreef eerder hoe mijn beargumenteerd weerwoord op een bepaald artikel bij knack.be niet weerhouden werd[10].
Bij hun verslaggeving over drugs, dit geldt eveneens voor (medicinale) cannabis, hanteren de media in het algemeen, een werkwijze waarbij ze een zeer simplistische boodschap creëren en overbrengen: drugs = gevaar = dood. Door angst te generen door onjuiste en/ of extreme voorbeelden aan te halen, gebruiken de media wat de Franse socioloogfilosoof Jean Baudrillard een hyper-realiteit of simulacrum noemt. Een leugen wordt hierbij de nieuwe realiteit, die dan een eigen bestaan gaat leiden.
Volgens een groep criminologen heeft dit drugsgebruik-simulacrum sinds de SC van 1961 veel meer de perceptie, kennis en het daarop gebaseerde drugsbeleid gevormd dan de rede of de wetenschap. De gevolgen hiervan zijn volgens hen viervoudig. (1) Men houdt een karikatuur in leven waarbij ieder illegaal druggebruik automatisch problematisch is. (2) De medische en andere voordelen en genoegens van het druggebruik worden op een inadequate manier onderzocht en besproken. (3) Het gevoerde drugsbeleid is niet gebaseerd op wetenschappelijke bevindingen maar op politieke en moralistische ideologieën. (4) Het beleid focust alleen op problematisch gebruik en vergeet de noden van normaal recreationeel, of medicinaal, druggebruik te beschouwen[11].
De Vlaamse media durven/kunnen/willen ook geen debat starten in hun gelederen. Ik publiceerde net een boek over MC waarbij ik niet alleen het medische aspect maar evenzeer de politiek van de VN en nationale regeringen, samen met de medische ethiek en de historische sociaal-culturele druk die voor de voortdurende stigmata zorgde, met tientallen verschillende wetenschappelijke bronnen, beschrijf. Geen enkele Vlaamse krant noch magazine besteedt er aandacht aan. Geen interview, geen recensie, geen opening naar een debat, … NIETS!!! Nochtans is Garant, de uitgeverij die het boek publiceerde, een gerespecteerde uitgeverij en schreven twee artsen, ze zijn tevens professor in de geneeskunde aan een Belgische universiteit, een voorwoord. En last but not least, er is nood aan juiste informatie!! Het taboe om op een rationele manier MC in de media te brengen is nog zo groot dat men moeilijk kan geloven dat het alweer bijna vijf eeuwen geleden is dat Spinoza in de lage landen leefde en er het geïnstitutionaliseerd bijgeloof trachtte te demystificeren.
Besluit
Op het eind gekomen van deze korte bespreking[12] is het duidelijk dat (1) noch de VN (2) noch de Belgische nationale politieke leiders geschikt blijken, en dit al decennialang, om een medicinaal cannabisbeleid op basis van wetenschappelijke bevindingen en met respect ten aanzien van de mensenrechten te implementeren. (3) Meestal vindt men bij de Vlaamse media bevooroordeelde informatie terug. Naar analogie met de homeopathische liberalen hebben ze meer interesse in de mogelijke bedrijfswinsten dan in de medische mogelijkheden die cannabis voor de Belgische volksgezondheid zou kunnen hebben. Bij de kwestie medicinale cannabis kan men dan ook moeilijk stellen dat de media de vierde democratische macht, omwille van haar kritisch houding, is. Integendeel ze lijkt eerder de vierde coalitiepartner.
(4) En wat met de patiënt die zijn toestand met MC verbeterd zou kunnen zien? Wel die wordt door de verschillende hierboven besproken tenoren beschamend fel, met een ongeziene vooringenomenheid en verpletterende immoraliteit in de steek gelaten!!!
Tot slot nog twee belangrijke feiten. Eén: Wereldwijd, en dit is al minstens twintig jaar gaande[13], worden de vergeetputten die het belichten van de medicinale effecten van MC counterden, ontsloten. Deze hedendaagse verlichtende beweging bestaat ondanks de hier besproken actoren, die allen meer of minder schuld hebben aan het verborgen houden van de wetenschappelijke onderbouw van de therapeutische effecten van MC. De verlichters bestaan vooral uit patiënten en hun geliefde(n), sympathisanten, een kleine groep; artsen, onderzoekers, advocaten, journalisten, mensenrechtenstrijders … Deze groep mensen begint meer en meer wind in de zeilen te krijgen. Vermoedelijk zal hun gevecht tegen de bierkaai de komende tijd ervoor zorgen dat niet alleen de VN met de billen bloot komt te staan. Ook de nationale politici en Vlaamse media zullen dit lot ondergaan. Misschien niet vandaag, misschien niet morgen, maar het moment komt er aan! Twee: de drie hierboven besproken groepen zijn niet de enige die bij de kwestie medicinale cannabis de waarheid verduisteren. Een veelheid aan onwetende artsen, vooringenomen onderzoekers en hebzuchtige farmaceutische bedrijven dragen hun pervers steentje, in deze leugenachtige constructie, bij. Maar dat is de inhoud voor een volgend artikel!
De auteur van dit artikel schreef het boek Medicinale cannabis. Meer dan een medische kwestie. Het verscheen eind oktober 2018 bij Garant (ISBN 9789044136364). Het telt 333 blz. en kost 35 euro.
Notes:
[1] Het comité is een onderdeel van de Wereldgezondheidsorganisatie en deelt substanties in de verschillende Schedules in.
[2] http://www.drugscience.org.uk/assets/files/WHOcannabisreport.pdf
[3] Ten geleide, in de jaren dertig van de vorige eeuw was cannabis in de meeste westerse landen in verschillende toedieningsvormen en voor verschillende indicaties in de apotheek te vinden!
[4] De originele link (http://www.who.int/medicines/access/controlled-substances/UNSG_Signed-DGletter.pdf) naar de brief werd ondertussen van de website van de VN verwijderd. Zelf heb ik het zes bladzijden tellende pdf document = de officiële brief van dokter Tedros Adhanom Ghebreyesus aan meneer Guterres nog. Opvragen kan!
[6] Het ‘amotivationeel syndroom’ heeft betrekking op het verlies in werklust en wedijver dat bij reguliere cannabisgebruikers vaak wordt waargenomen. Het ‘syndroom’ omvat een afname in drijfveren, ambitie, communicerend vermogen en vermogen om complexe plannen uit te voeren, en dit gaat gepaard met het optreden van verveling, apathie, verminderd concentratievermogen, slecht beoordelingsvermogen, introvertheid en een progressief verlies van inzicht. Binnen 2-4 weken na het stoppen met het gebruik van cannabis waren deze functies overigens weer normaal geworden, en laboratoriumonderzoeken hebben geen bewijs voor een ‘amotivationeel syndroom’ kunnen leveren. Lees het hele artikel via: https://www.ntvg.nl/artikelen/cognitieve-effecten-en-psychotische-effecten-na-stopzetting-van-chronisch-cannabisgebruik/volledig
[8] U kan een uitgebreid rapport (bijna 500 blzn.) omtrent de therapeutische effecten van cannabis van het Amerikaanse National Academies of Sciences, Engineering and Medicine via de volgende link gratis downloaden https://www.nap.edu/catalog/24625/the-health-effects-of-cannabis-and-cannabinoids-the-current-state
[10] https://www.dewereldmorgen.be/blog/patrickdewals/2017/03/26/paria-inter-parias-recht-op-weerwoord
[11] https://lra.le.ac.uk/handle/2381/40465?mode=full
[12] Een lange bespreking vindt u terug in het boek Medicinale cannabis. Meer dan een medische kwestie.
[13] Californië legaliseerde MC na een volksreferendum in 1998.
