Vergadering van raadsleden in de gemeente Santa Maria Nebaj in de regio Ixil, waar in de jaren 1980 door de militaire dictatuur meerdere massamoorden werden gepleegd (foto Guido De Schrijver)

Rechtbank in Guatemala veroordeelt ex-dictator Montt voor genocide

In Guatemala werd voormalig dictator Montt veroordeeld voor genocide op het autochtone Maya-volk Ixiles tijdens de door de VS gesteunde militaire dictatuur van de jaren 1980. Het is de eerste maal dat de rechtbank genocide erkent in een vonnis. Montt is tijdens het proces weliswaar overleden, maar toch is deze erkenning van genocide een belangrijk precedent voor de verdere strijd voor gerechtigheid.

vrijdag 14 december 2018 12:35
Spread the love

José Mauricio Rodríguez Sánchez was directeur van de militaire inlichtingendienst G2 tijdens de dictatuur van José Efraín Ríos Montt van maart 1982 tot augustus 1983. Van de vele militaire dictators die elkaar in die periode in sneltempo opvolgden was Montt met stip de meest wreedaardige. Samen stonden zij voor de rechtbank op beschuldiging van genocide en misdaden tegen de mensheid.

Tot over enkele jaren waren militairen als Montt en Rodríguez nog onschendbaar. Montt was zelfs meerdere jaren senator en presidentskandidaat in 2003. Daar kwam geleidelijk aan verandering in. Rechtsvervolgingen leden aanvankelijk onder corruptie en politieke beïnvloeding tot afdreiging. Advocaten wisten tevens telkens weer procedurefouten in te roepen om vervolging te saboteren (wat in het slecht functionerende justitiesysteem van Guatemala niet moeilijk was).



Dictator Rios Montt in betere tijden (1982) op visite bij Amerikaans president Ronald Reagan, die hem toen een vriend en strijder voor democratie en vrijheid noemde (foto riosmontt.com.es)

Jarenlang bleven getuigen het stilzwijgen bewaren uit angst voor represailles. Met het geleidelijk verdwijnen van corrupte rechters en de moeizame democratisering – die ver van volmaakt blijft – werd effectieve veroordeling van de dictators wel een realiteit, meer dan dertig jaar na de feiten.

Het Tribunal de Mayor Riesgo (Tribunaal Hoog Risico) heeft nu uitspraak gedaan in het proces tegen beide voormalige generaals. Rodríguez stond net als Montt voor de tweede maal voor de rechters. Samen met Montt werd hij beschuldigd van genocide tegen 1.171 Maya Ixiles in het departement Quiché. Die bloedbaden grepen plaats tussen 1982 en 1983 als onderdeel van de bloedige repressie van het verzet tegen de harde semi-feodale uitbuiting van de bevolking. De openbare aanklager steunde zich op de getuigenis van vele overlevenden die het hadden over geweldpleging en marteling van slachtoffers.

Daarom vroeg de openbare aanklager vijftig jaar opsluiting voor genocide en dertig jaar voor misdaden tegen de mensheid, samen tachtig jaar voor ex-generaal Efraín Ríos Montt. José Rodríguez werd daarentegen vrijgesproken. Deze uitspraak bevestigt een eerste veroordeling in 2013. Dat vonnis werd echter tien dagen later, op 10 mei, door het Grondwettelijk Hof wegens procedurefouten ongeldig verklaard. Het Hof beval over te gaan tot een nieuw proces. Tijdens het verloop van dit tweede proces overleed Montt (op 1 april 2018).

Op 26 september 2018 volgde de uitspraak in dit tweede proces. De Guatemalteekse rechtbank vond dat het leger wel degelijk schuldig was aan genocide, maar tegelijkertijd vonden de rechters Rodríguez Sánchez daar niet verantwoordelijk voor. De overlevenden vroegen zich af wie dan wel schuldig was.

Antonio Cava Cava, een van de overlevenden van het volk der Ixiles was elf jaar oud toen het leger zijn dorp Ilom binnenviel en er ongeveer honderd inwoners vermoordde. Vandaag is hij in zijn gemeenschap een bekend en gerespecteerd man, omdat hij een belangrijke rol speelde in de strijd om de toenmalige massamoord door het leger als genocide te brandmerken.

Tijdens een meeting achteraf onder leden van de Asociación para la Justicia y Reconciliación (Vereniging voor Gerechtigheid en Verzoening) gaf hij volgend commentaar: “In Guatemala is het nu toegelaten te spreken over de genocide, maar het is niet toegelaten de voormalige militaire overheid verantwoordelijk te stellen voor volkerenmoord. We hebben reeds een lange weg afgelegd sinds 2000. We willen de soldaten niet beschuldigen. Wij beschuldigen de hoogste militaire overheid. We kunnen niet opgeven. Vanaf nu moeten wij een nieuw engagement aangaan om de strijd voor gerechtigheid verder te zetten.”

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!