Laat ik beginnen met een aantal nuchtere feiten die door elke NAVO-deskundige worden bevestigd en tegelijk worden weggelachen als niet relevant. Het Russische militaire apparaat in al zijn componenten (behalve de nucleaire) heeft de slagkracht van het Britse en Duitse leger samen (of van het Britse en Franse of het Franse en Duitse samen).

Alleen kernwapens maken het verschil

Het gaat dan over de drie grootste militaire mogendheden in de NAVO na de VS, dé militaire grootmacht die dertien maal groter is dan de tien volgende militaire grootmachten op de wereldranglijst samen, waarvan slechts twee géén bondgenoten zijn en meerderen NAVO-bondgenoten zijn. Kortom, de NAVO heeft als geheel een militaire slagkracht die tien maal groter is dan de Russische.

De enige reden waarom de NAVO er niet aan denkt een echte oorlog te beginnen met Rusland is door hun kernwapens. Daarvan heeft Rusland er zelfs iets meer dan de VS, terwijl ze qua explosieve kracht aan elkaar gewaagd zijn.

De VS heeft alleen of met andere bondgenoten samen (meestal NAVO-lidstaten) ongeveer 200 grote en kleine militaire legerbasissen aan de grenzen van China en Rusland. China is bezig met de vestiging van één mogelijke basis in Afrika en Rusland heeft exact twee basissen buiten zijn eigen grenzen, drie als je de zeemachtbasis in Sebastopol op de Krim meetelt als ‘buitenlands’. Een van die basissen is in Syrië, de andere in Centraal-Azië dicht bij zijn eigen grenzen.

Het bruto nationaal product van Rusland is ongeveer gelijk aan dat van Duitsland. Rusland produceert met 144 miljoen inwoners dus slechts zoveel als Duitsland met 82 miljoen. Rusland heeft een verouderd industrieel apparaat, een enorm groot en dun bevolkt achterland met duizenden kilometers grenzen. Een deel van zijn militair industrieel apparaat bevindt zich bovendien nog steeds in Donbass, het oosten van Oekraïne.

Van Sebastopol…

In 2008 heeft president Poetin op een internationale conferentie met de NAVO-lidstaten gewaarschuwd dat hij een tweede Oranje-revolutie in zijn buurland niet zou dulden en dat er geen sprake van is dat Rusland zijn zeemachtbasis in de Krim ooit zou opgeven. Dit is de enige ijsvrije marinebasis van Rusland. Rusland moet van daaruit door de Turkse engte van de Bosporus en de Middellandse Zee om bij zijn basis in Syrië te geraken.

Het referendum voor de annexatie van de Krim was niet rechtsgeldig volgens internationale normen. Slechts zeer weinig landen hebben de annexatie erkend, maar echt uitzonderlijk kan je die situatie niet noemen. De VS bezetten nog steeds de Cubaanse baai van Guantánamo, Marokko bezet al jaren de Westelijke Sahara, Israël bezet Palestina en de Syrische Golanhoogvlakte en Turkije bezet Noord-Cyprus. Alle waarnemers ter plaatse stellen vast dat de etnisch Russische bevolking van de Krim het eens is met deze annexatie. Rusland hoefde niet eens troepen te sturen om het schiereiland in te nemen. Het kon daarvoor de soldaten inzetten die er volgens een verdrag met Oekraïne al sinds 1991 gelegerd zijn.

… naar Kaliningrad

Vreemd genoeg is het niet daar dat de NAVO zich concentreert op de Russische ‘agressie’, maar in de Baltische Zee. Daar zijn meerdere redenen voor. Eerst en vooral is een directe confrontatie in de Zwarte Zee veel te riskant (voor beide zijden).

De drie kleine Baltische staten Estland, Letland en Litouwen hebben aanvaardbare historische redenen om wantrouwig te staan tegenover hun Russische buur. Rusland heeft sinds hun onafhankelijkheid echter nooit enig initiatief genomen dat zou kunnen wijzen op plannen om deze drie landen te bezetten. De enige militaire aanwezigheid van Rusland aan de Baltische zee is er altijd geweest, de legerbasis van Kaliningrad, in de gelijknamige Russische enclave tussen Polen en Litouwen. 

De VS heeft reeds enkele jaren antiraket-installaties geplaatst in Polen. Die zouden daar staan om Iraanse raketten tegen te houden wat gezien het feit dat Iran geen raketten heeft met een dergelijke reikwijdte niet bepaald geloofwaardig is. Russisch minister van buitenlandse zaken Lavrov is daar zeer laconiek over: “Ik beoordeel dit (wapensysteem) niet naar zijn beweerde intenties maar naar zijn concreet potentieel.”

Actie, tegenreactie

De NAVO-activiteit in de Baltische Zee heeft meerdere doelstellingen, maar de bescherming van de Baltische Staten is er daar geen van. Het verplicht Rusland met gelijke acties te reageren, onder meer met nieuwe troepenconcentraties die vervolgens post factum worden ingezet als argument voor de NAVO-activiteiten.

De NAVO zegt openlijk dat zij in de Baltische Zee aanwezig is om te oefenen voor een blokkade van de Russische basis van Kaliningrad. Een en ander moet daarbij in geografisch perspectief worden gerelativeerd. Russische (of Chinese) troepen houden geen oefeningen in de Golf van Mexico of voor de Amerikaanse westkust, net buiten de territoriale wateren (22 kilometer van de kust), ook al hebben ze daar volgens het internationale zeerecht volledig het recht toe. Ze zijn in Moskou en Beijing echter niet gek, de VS zouden dit immers als een oorlogsverklaring zien.

Alleen wij hebben rechten

De NAVO en de VS beschouwen het provoceren met gevaarlijke acties en uitdagende oefeningen als een uniek privilege waar anderen geen recht op hebben. Het past in de koloniale traditie van Europese suprematie. Voor dat unieke voorrecht waren de VS zelfs ooit bereid een kernoorlog te riskeren. Toen de toenmalige Sovjet-Unie de plaatsing van Amerikaanse kernraketten in Italië en Turkije in 1962 met gelijke munt wilde betalen in Cuba, werd die lijn direct en ondubbelzinnig getrokken. “Alleen wij hebben het recht kernraketten te plaatsen waar we willen, u heeft dat recht niet”.

Rusland heeft bovendien een geschiedenis van grote invasies achter de rug. Zowel Napoleon en Hitler werden uiteindelijk wel verdreven door de winters op de uitgestrekte landvlakte van Rusland, maar ten koste van miljoenen Russische doden. Het Russisch leger heeft nog altijd als hoofddoctrine het afslaan van een buitenlandse invasie.

De bezetting van de Oostbloklanden was geen fraai voorbeeld van respect voor de mensenrechten, maar de ultieme drijfveer van dictator Stalin was wat hij er openlijk van zei: een buffer tegen mogelijke nieuwe invasies. Dat de voormalige Oostbloklanden zeer wantrouwig staan tegenover Rusland is dus best wel te begrijpen. Stellen dat dit de huidige strategie van de NAVO goedpraat is echter onzin. Dit gaat over het opleggen van hetzelfde principe als tijdens de eerste Koude Oorlog. Wij zijn de baas, punt. Ondertussen passeren de wapenfabrikanten langs de kassa.

Wie provoceert wie?

De aanwezigheid van de NAVO in de Baltische Zee is een provocatie, waar Rusland niet passief kan bij blijven om geloofwaardig te zijn. Hoe vanzelfsprekend die Westerse zelfingenomenheid is, blijkt uit de commentaar van de Belgische bevelvoerder bij het meest recente ‘incident’, waarbij twee Russische jets de Belgische mijnenveger overvlogen. “Kijk eens wat wij durven”, zegt hij van ‘de Russen’.  Dat de Belgische NAVO-aanwezigheid vlak voor een Russische militaire basis een provocatie is, is voor de man een ondenkbare gedachte.

Wanneer je incidenten isoleert uit hun ruime context, kan je van alles beweren. Het klopt waarschijnlijk dat Russische marineschepen Oekraïense marineschepen hebben geramd en beschoten. Wat er bij wordt vergeten is dat de Oekraïense marine al meerdere jaren provoceert, o.a. door civiele vrachtschepen die handel drijven met de Krim te enteren en in beslag te nemen. 

Oekraïne erkent de Russische territorialiteit van de zee rond de Krim niet en weigert dan ook zijn schepen daar te laten controleren. Er zit echter een addertje onder het gras. Om door de zee-engte van Kertsj naar de Zee van Azov te varen moet elk schip door wél erkende Russische territoriale wateren varen, omdat de engte aan zijn oostelijke kant altijd al Russisch is geweest. Dat geeft Rusland reeds voor het conflict met Oekraïne de bevoegdheid tot controle van deze zeepassage.

Rusland past deze logica van het internationaal zeerecht overigens zelf correct toe. De Russische schepen in de Krim moeten naar de Middellandse Zee door de Straat van de Bosporus, volledig in Turkse territoriale wateren en meldt zoals dat hoort elke passage aan de Turkse overheid.

Net zo in de Baltische Zee waar elk schip naar de Noordzee onder de brug (die van de serie ‘The Bridge’) tussen het Zweedse Malmö en het Deense Kopenhagen moet. Ook daar houdt Rusland zich altijd netjes aan de meldingsplicht en het recht van de betrokken landen om elk schip te betreden als ze dat wenselijk achten.  
Zelfs als de Krim nog Oekraïens zou zijn, moet elk Oekraïens schip zich aan diezelfde regels houden in de Straat van Kertsj. Complex, inderdaad, te complex blijkbaar voor de Vlaamse media.

… en dan nu de echte redenen

De echte reden voor de recente escalatie is intern-Oekraïens. Zetelend president Poroshenko scoort nog 8 procent in de peilingen. De verkiezingen zijn voor binnen vier maanden. Deze man is ooit rijk geworden dankzij de samenwerking met zijn voorganger, de aan de dijk gezette ex-president Janoekovitsj. Samen met hem richtte hij ooit de Partij van de Regio’s op en was minister onder zijn bewind. Deze man ziet nu het gevaar van het verlies van zijn politieke immuniteit opdoemen. Een nationalistische opstoot is dan altijd welkom.

In de commentaren verbazen Europese en Belgische waarnemers zich over de verpletterende corruptie in het land. Alsof dat verwonderlijk is. De spontane volksopstand tegen corruptie werd door de EU en de VS aangegrepen als een herkansing van de mislukte Oranje Revolutie. Beide grootmachten zagen er geen graten in om daarmee de door en door corrupte oligarchen aan de macht te helpen, die in feite voor de opstanden reeds het land in handen hadden. Een verrot pro-Russisch regime werd vervangen door een even compleet verrot pro-Europees regime. De gevolgen zien we vandaag.

Lessen uit de eerste Koude Oorlog

Uit de honderden boeken, artikels en analyses die na het einde van de eerste Koude Oorlog werden geschreven blijkt dat de militaire experten in Washington en bij de NAVO perfect wisten dat de Sovjet-Unie niet van plan was ooit enige invasie van Europa te overwegen. Daar hadden ze de militaire slagkracht, de technologie en de bevoorradingscapaciteit niet voor. De stelling van de gevaarlijke Russische beer was en is vooral een handig propaganda-instrument.

Uit de vrijgekomen informatie van die periode blijkt dat de hoofddrijfveer van de Koude Oorlog er in bestond de Sovjet-Unie te dwingen een steeds groter deel van zijn zwakke economie te spenderen aan militaire uitgaven. Het is vandaag niet anders. Wat je ook mag zeggen over de interne politieke werking van Rusland – en daar is heel wat mis mee – het buitenlands beleid van Rusland is nog steeds defensief en gericht op het weerhouden van een buitenlandse invasie.

In Rusland bestaan geen vrije media, de rechten van minderheden in de Kaukasus worden zwaar geschonden en homoseksuelen worden gewelddadig onderdrukt. Maar dat is in geen enkel geval de drijfveer achter de strategie van de NAVO. Daarvoor is de lijst NAVO-bondgenoten waar het op vlak van mensenrechten veel slechter aan toe gaat, te lang. Bijvoorbeeld Saoedi-Arabië om er maar één te noemen.

Media beperken zich tot NAVO-copy/paste

Het is pijnlijk te moeten vaststellen dat de media niets hebben geleerd uit de eerste Koude Oorlog en opnieuw de retoriek van de NAVO als ‘evidente feiten’ reproduceren zonder enige kritische reflectie, zoals uit het overzicht hieronder blijkt. Wat betreft buitenlands nieuws kan men zich de vraag stellen hoe divers de grote media echt zijn, wanneer men de uniforme berichtgeving naleest.

Glenn Greenwald zei een paar jaar terug dat hij geen enkel mainstream perskorps kent waar groupthink zo sterk is als de Britse. Hij mag altijd hier eens komen kijken. Het is intriest, want zo worden oorlogen voorbereid, met gulle medewerking van de grote media, net zoals honderd jaar geleden…

Er is één groot verschil met honderd jaar geleden, die kernwapens. Juist…

• VRT: Conflict tussen Rusland en Oekraïne laait opnieuw op: Russen vuren op Oekraïense schepen en nemen ze in beslag
• De Morgen: Rusland heropent Straat van Kertsj voor scheepvaart nadat het drie Oekraïense schepen kaapte
• De Morgen: Conflict tussen Rusland en Oekraïne escaleert: Russen beschieten Oekraïense schepen en nemen ze in beslag, drie matrozen gewond
• De Standaard:  Rusland heropent Straat van Kertsj voor scheepvaart
• De Standaard: Incident met Belgisch marineschip stelt relatie met Rusland op scherp
• VTM: Conflict Rusland en Oekraïne laait opnieuw op: “Russen beschieten Oekraïens schip”