Ik wil mijn toekomst in eigen handen nemen: vrouwen op de vlucht in Griekenland laten hun stem horen, brengt de hachelijke reizen die vrouwen en meisjes maken, en de verschrikkelijke omstandigheden en gevaren waarmee ze te maken krijgen op de Griekse eilanden en het vasteland, onder de aandacht. Maar het rapport benadrukt ook de onvoorstelbare kracht en weerbaarheid van vrouwen om die beproevingen te boven te komen.

“Het falen van Europese regeringen om veilige en legale routes te voorzien voor mensen op de vlucht voor vervolging, oorlog en geweld, stelt vrouwen en meisjes in toenemende mate bloot aan schokkend misbruik,” zegt Kumi Naidoo, Secretaris-Generaal van Amnesty International.

“Maar ondanks alle uitdagingen, en tegen alle verwachtingen in, vinden deze vrouwen de kracht om zich uit te spreken. Machthebbers moeten luisteren naar wat zij te zeggen hebben, en hun woorden ter harte nemen. In tijden van #MeToo en #TimesUp, zijn wij trots deze vrouwen te steunen, en te kunnen zeggen: ‘Wij zien jullie, wij horen jullie, wij geloven jullie, en wij zullen samen met jullie strijden’.”

Meerderheid nieuwkomers vrouwen

Ondanks de heersende perceptie, zijn de meerderheid van de vluchtelingen en migranten die in Griekenland aankomen vandaag vrouwen en kinderen. Zij vormen iets meer dan 60 procent van de nieuwkomers dit jaar. Maar door de migratiedeal tussen de EU en Turkije van maart 2016, zit wie aankomt op de Griekse eilanden vast in verschrikkelijke omstandigheden, in smerige, door de EU-betaalde kampen. Zij komen na hun beproevingen op de vlucht, en vaak na fysiek, verbaal of seksueel misbruik door smokkelaars, van de regen in de drop terecht.

Sinds maart 2017 heeft Amnesty gesproken met meer dan 100 vrouwen en meisjes die verblijven in kampen en in andere opvanginrichtingen in en buiten Athene, en op de Griekse eilanden. Op basis van hun ervaringen, formuleert dit rapport 10 duidelijke eisen om de mensenrechtenschendingen die vrouwen ondergaan, aan te pakken.

Kritieke overbevolking

De overbevolking van de kampen heef een kritiek punt bereikt, en meer dan 15.500 mensen worden nu opgevangen op 5 eilandenkampen – kampen die ontworpen werden voor slechts 6.400 mensen. Duizenden mensen, waaronder velen – zoals andersvaliden en kinderen – met specifieke noden, slapen daarom in tenten rondom de hoofdkampen. Een gebrek aan sanitair, te weinig proper drinkwater, stromen vuil rioolwater en ratten- en muizenplagen zijn voor hen dagelijkse kost.

“Het wordt elke dag erger … het kamp is veel te krap,” zegt een vrouw in Moria (een kamp) op Lesbos, dat momenteel meer dan tweeënhalve keer zijn capaciteit van 3.100 mensen opvangt.

Gevaar voor vrouwen en meisjes

Hoewel alle vluchtelingen en migranten onder deze omstandigheden leiden, krijgen vrouwen en meisjes te maken met specifieke gevaren. Verschillende zwangere vrouwen vertelden Amnesty International hoe ze op de grond moesten slapen en weinig of geen toegang hadden tot prenatale zorg. Vorige maand moest een vrouw naar verluidt bevallen in een tent in Moria, zonder enige medische hulp.

Bovendien hebben wc-deuren in de kampen geen sloten, en is er te weinig verlichting. Dat maakt van alledaagse handelingen zoals naar de wc gaan, een douche nemen, of zelfs gewoon in het donker wandelen, een hachelijke onderneming voor vrouwen en meisjes.

Een vrouw in Vathy (een kamp) op Samos, vertelde Amnesty International: “Er zijn geen sloten op de deuren van douches. Mannen wandelen zomaar binnen. Er zijn geen lichten op de wc’s. ’s Nachts ga ik soms naar de wc met mijn zus, of plas ik in een emmer.”

Geen beterschap op vasteland

Op het Griekse vasteland zijn er ongeveer 45.500 vluchtelingen en migranten die tijdelijk onderdak krijgen in stedelijke gebieden, of in kampen. Ook de omstandigheden in kampen op het vasteland blijven slecht, en dit jaar werden drie kampen die eerder gesloten werden omdat ze onbewoonbaar waren, heropend door een tekort aan opvang, zonder een substantiële verbetering van de omstandigheden.

Een Yezidi-vrouw uit Irak die in Skaramagas, dicht bij Athene, verblijft, vertelde Amnesty International: “We voelen ons totaal vergeten. Sommigen van ons verblijven al twee jaar in dit kamp, en er verandert niets … Het is zelfs moeilijk om gewoon over mijn problemen te praten, want niemand spreekt onze taal.”

Of ze nu in kampen leven, of in flats in stedelijk gebied, het gebrek aan gepaste informatie en aan vrouwelijke vertalers zorgt ervoor dat vrouwen geen toegang hebben tot essentiële diensten, zoals seksuele en reproductieve gezondheidszorg, en juridische bijstand.

Heft in eigen handen

Maar ondanks deze kolossale uitdagingen, werken vrouwelijke vluchtelingen in Griekenland aan een betere situatie. Vrouwen komen samen om cruciale initiatieven vorm te geven, zoals vrouwvriendelijke ontmoetingsplaatsen in steden waar vrouwen en meisjes samenkomen en toegang hebben tot diensten, opnieuw een netwerk uitbouwen, en de kennis en vaardigheden verwerven die ze nodig hebben om een beter leven op te bouwen voor zichzelf en hun families.

“Samengebracht door wrede spelingen van het lot, vinden vrouwen die gevaarlijke plaatsen op de wereld ontvlucht zijn, moed, verbondenheid, en een opmerkelijke weerbaarheid bij elkaar,” zegt Kumi Naidoo.

“Deze vrouwen nemen het heft in eigen handen, maar nu de situatie op de eilanden een kritiek punt bereikt, roepen ze de Griekse autoriteiten op geen mensen meer op de eilanden vast te houden. De opvangomstandigheden op het vasteland moeten verbeterd worden, en Europese regeringen moeten vrouwelijke vluchtelingen de dringende steun en bescherming geven waarop ze recht hebben, en hen verwelkomen zoals ze verdienen”.