De regering in Tripoli riep zondag de noodtoestand uit en het enige vliegveld in de stad werd vrijdag al om veiligheidsredenen gesloten. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft burgers opgeroepen weg te blijven uit de gevechtszone. Bewoners vertelden persbureau Reuters op maandag dat Facebook was geblokkeerd in de stad, om onduidelijke redenen.

Opmars Kani Brigade

Centraal in de gevechten staat een confrontatie tussen de zogenoemde Kani Brigade uit een nabijgelegen stad, en een coalitie milities met onder andere de Tripoli Revolutionaire Brigade, naar verluidt de sterkste militie in de hoofdstad. Beide groepen zijn in naam loyaal aan de centrale regering in Tripoli, maar die loyaliteit blijkt in de praktijk weinig waard.

“Verschillende milities en gewapende groepen proberen controle te krijgen over de Libische hoofdstad. Meestal beweren ze gelieerd te zijn aan de regering, maar die heeft in werkelijkheid geen autoriteit over de milities,” zegt Al-Hamzeh Al-Shadeedi, onderzoeker aan het Clingendael Instituut voor Internationale Betrekkingen.

De Kani Brigade kondigde dinsdag aan volledige controle te hebben verkregen over een belangrijke transportader in de stad. De regering heeft gewapende groepen uit andere delen van land naar Tripoli geroepen om de opmars van de Kani Brigade een halt toe te roepen.

Fragiel bestand

Verschillende internationale partijen hebben opgeroepen het geweld te staken. “Alleen een politiek proces kan een volledige, stabiele en duurzame oplossing bieden voor de crisis in Libië,” zei EU vertegenwoordiger Federica Morgherini. Buurland Egypte benadrukte in een verklaring het belang Libië uit de “chaos van milities” te houden.

Onder het afgesloten akkoord zouden alle vijandelijkheden worden gestaakt en het vliegveld heropend. VN-gezant voor Libië Ghassan Salame zei dat het “niet tot doel heeft alle veiligheidsproblemen in de Libische hoofdstad op te lossen, maar wel een breder kader wil bieden om te beginnen met het oplossen van deze problemen”. In de loop van vandaag en morgen moet blijken of het bestand stand gaat houden.

Rivaliserende regeringen

Na de NAVO-interventie in Libië en de omverwerping van oud-dictator Muammar Khadafi in 2011 is een machtsvacuüm ontstaan waarin talloze gewapende groepen elkaar bestrijden, waaronder ook Al-Qaeda en de Islamitische Staat.

De twee belangrijkste machtscentra in de huidige situatie zijn de regering in Tripoli en een tegenregering in de oostelijke stad Tobruk. Allebei claimen ze het legitieme gezag in het land te zijn. De Tripoli-regering is tot stand gekomen na bemiddeling van de VN en wordt gesteund door de Europese Unie en de Verenigde Staten. Het gezag van de Tobruk-regering stoelt voor een groot deel op de macht van legerleider en sterke man Khalifa Haftar.

Rusland, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten hebben nauwe banden met Haftar en de Tobruk-regering. Pogingen om beide kampen nader tot elkaar te brengen verlopen uitermate stroef.

Milities maken de dienst uit

De gevechten in Tripoli maken duidelijk dat het gezag van de regering uiterst fragiel is, en de stabiliteit afhangt van de loyaliteit van milities aan de regering.

Volgens Al-Shadeedi gaat de strijd tussen de milities om geld, en spelen ideologische tegenstellingen geen rol. “De regering is afhankelijk van de milities om te overleven, en betaalt ze”, zegt Al-Shadeedi. “Sommigen milities krijgen meer geld dan andere, en daarom hebben kleinere milities een cirkel van geweld op gang gebracht in de hoop daar economisch gewin uit te halen.”

Ook in de door Haftar gecontroleerde gebieden blijft het onrustig. De oude stad van Derna, waar Haftar in mei een groot offensief begon, is nog in handen van extremistische groepen, schreef journalist-ter-plekke Harald Doornbos op Twitter. Afgelopen zaterdag vielen daar nog elf doden in gevechten tussen Haftars leger en milities, berichtten lokale media.