Door de bijkluswet kan wie minstens vier vijfde werkt of op pensioen is, 6.130 euro per jaar of 510,83 euro per maand onbelast bijverdienen. Grete Remen (N-VA) had vorige week kritiek op de nieuwe wet: oneerlijke concurrentie voor zelfstandigen, stelt ze, waardoor ook 109 miljoen euro aan sociale bijdragen verdwijnt (DS 18/08).[1]
Inderdaad, zelfstandigen in bijberoep zullen misschien overstappen op bijklussen. Dat komt neer op jobverlies, zegt Remen, toch een prioriteit van deze regering. Maar ze vindt zelfstandigen in bijberoep ook oneerlijke concurrentie voor de ‘échte zelfstandigen’ en pleit voor een limitering van hun statuut op een termijn van twee jaar. Dat is toch ook jobvernietiging? Bovendien vermeldt de website www.bijklussen.be dat voltijdse zelfstandigen evengoed in aanmerking komen.
Remen pleit voor een premie voor de zelfstandigen in bijberoep die willen overstappen naar het statuut van voltijds zelfstandige en natuurlijk ook voor meer belastingvrijstellingen voor ondernemers. Toch ook publieke middelen die verdwijnen voor private doeleinden? Consistent is haar kritiek niet.
Wie het creatief aanpakt, kan een heel cultuurcentrum laten draaien op bijklussers
Remen vergeet te vermelden dat de bijkluswet oneerlijke concurrentie is voor de werknemers en voor freelancers die minder dan vier vijfde werken. Die freelancers zullen hun precaire situatie zien toenemen en voor de werknemers zijn nieuwe wantoestanden voorspelbaar. Bij de nieuwe regelgeving voor horeca zagen we dat eigenaars van meerdere zaken hun personeel gewoon op vier vijfde terugbrachten en ze dan voor het laatste vijfde in een andere zaak aan het werk zetten. Probeer dat allemaal maar eens te controleren met een sociale inspectie die steeds minder middelen krijgt.
Kafka in flexiland
Ook de werkzoekenden, toch de meest kwetsbare groep, mogen niet bijklussen om hun armoede wat te verlichten. Oneerlijk? Maar voor zogeheten deeleconomieplatformen maakt de wet dan weer wel een uitzondering. Werkzoekenden die voor Deliveroo willen fietsen, een bedrijf dat op het vlak van sociale dumping in de kop van het peloton zit? Gewoon doen! Je moet ondertussen wel beschikbaar blijven voor de arbeidsmarkt en je loon kan afgetrokken worden van je uitkering. De ‘nieuwe vrijheid’, zoals Open Vld het enthousiast noemt?
Minstens even problematisch is de vaagheid van de criteria om als bijklusser in aanmerking te komen. In het allegaartje van de lange lijst vinden we ook omschrijvingen die als joker kunnen dienen, zoals ‘persoon die actief is in culturele en artistieke organisaties’.[2] Wie het creatief aanpakt, kan een heel cultuurcentrum laten draaien op bijklussers. De criteria zijn zo breed dat de aanvrager er alle kanten mee op kan.
De Franstalige lijst hanteert bovendien andere terminologie, zodat je daar ook mee aan de slag kan. En de officiële lijst komt niet overeen met wat we op de sites van de ministers Kris Peeters (CD&V) en Philippe Muyters (N-VA) terugvinden. Nog meer creatieve marge voor de aanvragers. Beide ministers vermelden bovendien andere bedragen (max. 6.000 euro, max. 5.000 euro, terwijl de officiële site een maximum van 6.130 euro aangeeft). Kafka heeft er als bijklusser in flexiland een kluif aan.
Als deze regering met de wet de intentie heeft om bijvoorbeeld de kunstensector tegemoet te komen, waarom die miljoenen euro’s dan niet gebruiken voor de noodzakelijke verhoging van de projectsubsidies? De onzekerheid van cultuurwerkers verhelp je niet met flexi-jobs, integendeel. Omdat er geen arbeidscontract moet worden opgesteld, komt de sociale bescherming inzake veiligheid, belangenverdediging, beschikbaarheid en uurroosters, zondag- en nachtwerk, ziekte, kindergeld, enzovoort, in een grijze zone terecht. Het gaat dus niet alleen om een mini-inkomen maar ook om een maxi-flexibiliteit op conto van de klusser.
Toevallig geklungel?
Door het opvallende geklungel en het electorale gekissebis begin je bijna te vermoeden dat er een afbraakstrategie achter zit. De N-VA opende een debat over de bijkluswet, maar dan niet om die af te schaffen. Want het zoveelste nieuwe statuut past prima in de aanpak van een beleid om werkende mensen onderling te verdelen. Daardoor wordt het veel moeilijker om ze syndicaal te verenigen en collectieve onderhandelingen te voeren, bijvoorbeeld voor de loonsverhoging die we in deze tijden van economische groei mogen verwachten.
Beoogt de N-VA een publiek debat waarbij verschillende groepen onderling in discussie gaan over de onrechtvaardigheid van de wet, zodat beleidsmakers vervolgens als reddende engel op het podium kunnen komen? Met voorspelbare verklaringen: dat ze slechts een legalisering van het zwartwerk beoogden en ‘de zachte sector’ wilden helpen, maar nu op ‘onbedoelde’ gevolgen botsen. En zoals dat gaat in een democratie, zullen ze de situatie rechttrekken door de flexwet uit te breiden, om sectoren die nu ‘uitgesloten’ zijn, tegemoet te komen en de regelgeving ‘eerlijker’ te maken. Dat zal het witwerk pas op grote schaal wurgen (inclusief minder draagvlak voor collectieve onderhandelingen) en nog meer voordelen voor de werkgevers creëren (wat alweer een flinke hap uit de sociale zekerheid betekent).
Een volgende regering zit dan met een nog groter gat in de begroting, waardoor zich weer een sanering in de sociale zekerheid opdringt. Zo blijkt die onschuldige bijkluswet, met dat aura van goede bedoelingen om ook de gepensioneerden te helpen na de kaalslag op hun pensioen, heel wat werk te verzetten als neoliberale hefboom. Als we die niet afschaffen, dan zal die als een houtworm onze sociale zekerheid als collectief vangnet steeds verder uitvreten.
Tot we bij Amerikaanse toestanden belanden: ieder voor zich en de markt voor ons allen. De rijken worden rijker, die durven we niet te belasten. De rest heeft pech en mag de schuld bij zichzelf zoeken. Zij moeten meerdere flutjobs combineren om rond te komen. En zo gaan de lonen in de VS zelfs achteruit in tijden van economische groei. Dat zal dan mogelijks weer de schuld van de oorlogsvluchtelingen zijn die onze arbeidsmarkt overspoelen?
Jan-Piet Bauwens is Federaal secretaris social-profit (BBTK).
Robrecht Vanderbeeken is vakbondsverantwoordelijke voor ACOD Cultuur.
[1] Reken bij de kost van de fiscale vrijstelling ook nog de administratieve kost voor het aangeven, toekennen en controleren van de bijklussers. Meer werk voor de ambtenaren, ondanks de besparingen die ze al moeten slikken.
[2] Een bloemlezing uit de officiële criterialijst: ‘Jurylid; Steward; Terreinverzorger-materiaalmeester; Conciërge; Artistieke of kunsttechnische begeleider; Persoon die actief is culturele en artistieke organisaties; Hulp en ondersteuning bieden op occasionele en kleinschalige basis op het vlak van het administratief beheer, het bestuur, het ordenen van archieven of de praktische organisatie van activiteiten van organisaties actief in de volgende sectoren: onroerend en cultureel erfgoed, jeugd, sport, inrichter van onderwijs, ontwikkelingssamenwerking, natuurbescherming, sociaalcultureel volwassenwerk, cultuureducatie en kunst; Hulp bieden op occasionele en kleinschalige basis bij het opstellen van nieuwsbrieven en andere publicaties evenals websites met het oog op informeren, sensibiliseren of regelmatige educatie van een groot publiek voor sportverenigingen, natuurorganisaties, organisaties ter bescherming van het cultureel en historisch erfgoed, inrichter van onderwijs, jeugdorganisaties, organisaties voor ontwikkelingssamenwerking, musea, verenigingen ter bevordering van plastische en literaire kunst, theaterhuizen en -gezelschappen, muziekensembles, zanggezelschappen, dansgezelschappen en circusgroepen; Verstrekker van opleidingen, lezingen, presentaties en voorstellingen over culturele, artistieke en maatschappelijke thema’s evenals thema’s met betrekking tot het leefmilieu, bij sportverenigingen, natuurorganisaties, organisaties ter bescherming van het cultureel en historisch erfgoed, jeugdorganisaties, organisaties voor ontwikkelingssamenwerking, musea, verenigingen ter bevordering van plastische en literaire kunst, theaterhuizen en -gezelschappen, muziekensembles, zanggezelschappen, dansgezelschappen en circusgroepen en bibliotheken, en zo gaat dat nog even door.
