Bron: Vluchtelingenwerk Vlaanderen
Opinie -

Mensen zonder papieren verdienen niet te worden opgesloten

In een repatriëringscentrum in Steenokkerzeel worden sinds kort ook kinderen opgesloten, samen met hun ouders. Dit trieste feit veroorzaakt heel wat beroering bij de bevolking. Sommigen vinden dat het beleid niet streng genoeg kan zijn. "Ze hebben het aan zichzelf te wijten." Anderen vinden de huidige aanpak een toonbeeld van onmenselijkheid, wansmaak en onrechtvaardigheid. Los van deze nieuwe stap in de hardvochtigheid is er het centrale vraagstuk: de situatie van vele duizenden mensen zonder papieren in België, en hoe daarmee om te gaan?

vrijdag 17 augustus 2018 10:40
Spread the love

Voor sociaal bewogen burgers en verdedigers van de mensenrechten is het zeer verontrustend dat nu ook kinderen zonder papieren kunnen worden opgesloten. Het is natuurlijk ook heel erg dat vele onschuldige volwassenen zonder papieren, als ze pech hebben, tegen de lamp lopen en worden opgesloten in gesloten centra. Al dan niet bij politiecontroles op trein, tram, bus. Hebben ze een beetje geluk, dan worden ze daarna weer vrijgelaten. Hebben ze blijvende pech, dan worden ze genadeloos teruggestuurd naar het land van herkomst of naar een land waar ze eerder asiel aanvroegen.

“De wet is de wet”. “Streng maar rechtvaardig”. “We zijn hier niet het OCMW van de wereld.” “Theo Francken doet gewoon zijn plicht.” “En wat als er nog vele miljoenen Afrikanen of anderen naar hier komen?” Ziedaar een bloemlezing uit de argumenten van al diegenen die de huidige politiek rond asiel en migratie prima vinden en soms zelfs nog niet hard genoeg achten. We gaan dan nog voorbij aan de oeverloze scheldpartijen die ‘Gutmenschen’ – oprechte christenen, humanisten en burgers met uiteenlopende overtuigingen – over zich afroepen wanneer ze de euvele moed hebben om op te komen voor mensen in nood. Want dat zijn mensen zonder papieren namelijk: medemensen in een zeer lastige leefsituatie die dag na dag hard moeten knokken om het vol te houden en niet helemaal kopje onder te gaan in dit soms weinig gastvrije land.

Er is een alternatief

Is er geen alternatief voor de huidige politiek op het vlak asiel en migratie? Ik meen van wel. Is dat praat van Gutmenschen? Het zij zo. Het is nobel en juist wanneer mensen naar hun hart en geweten luisteren en als ze, op grond van menselijke waarden en normen, pleiten voor een menswaardig alternatief dat personen in nood uit de shit optilt en niet verder in de miserie duwt. De wet is de wet. Maar in een democratie hebben burgers ook het recht om het niet eens te zijn met regels wanneer ze die niet legitiem, niet menswaardig, niet rechtvaardig vinden. Ook zij hebben vrijheid van meningsuiting, en niet alleen de adepten van een plat populisme dat xenofobe reflexen niet schuwt.

Akkoord, het klopt dat veel vluchtelingen naar hier komen op basis van economische motieven, en niet op grond van redenen die vallen onder de Conventie van Genève. Velen zien zich genoodzaakt om een goed verhaal te bedenken en op te dissen in de hoop zo asiel te krijgen. Waarom doen ze dat dan? Omdat er gewoon bitter weinig mogelijkheden zijn om aan economische migratie te doen. Zolang dat niet verandert, zal de situatie op dit vlak niet veel veranderen. Mensen die uit armoede en uitzichtloosheid komen, zijn nu eenmaal vindingrijk. Zoals velen hier dit ook zouden zijn of worden, in gelijkaardige omstandigheden. Wie zijn wij eigenlijk om van anderen te verlangen dat ze hun hele leven in armoede blijven slijten, puur en alleen omdat dit ons beter uitkomt? Waaraan ontlenen wij het goddelijke recht om dit te verlangen?

Sommige ‘bewindslieden’ hier en elders in Europa pleiten stevig voor een veel strengere bewaking van onze grenzen. En voor ‘pushbacks’, als het even kan. Ngo’s en burgerrechtenactivisten krijgen de wind van voren, zij worden als halve criminelen afgeschilderd. Beschamend. Terwijl zij in wezen op de bres staan voor onze Europese normen en waarden, onze vrijheden, onze vaak bejubelde grote principes. Al te vaak verdrinken onze normen en waarden op de Middellandse Zee, omdat het officiële Europa weg kijkt. En nu ook omdat diverse landen weigeren hun havens open te stellen voor vluchtelingen en migranten die werden opgepikt op zee.

Terug naar de mensen zonder papieren in België. Dat zijn er zeker vele tienduizenden. Sommigen spreken zelfs van 100.000 of meer personen zonder papieren. Een deel van onze politiek acht het wellicht haalbaar om al die mensen op te jagen en op te pakken om ze daarna op het vliegtuig te zetten. Maar echt realistisch is dat niet.

Commissie die kan regulariseren

Veel beter is het om werk te maken van een degelijke, gemotiveerde commissie die op een professionele manier personen en gezinnen zonder papieren kan en mag regulariseren. Dit kan gebeuren aan de hand van billijke, faire, rechtvaardige criteria. Wat kunnen die criteria zijn? Allerlei elementen zijn mogelijk: een voldoende lange verblijfsduur in België, hebben gewerkt of bijgedragen in het verleden, opleidingen hebben gevolgd, werkbereidheid, schoolgaande kinderen, een duidelijke integratie in onze samenleving, bepaalde talenten en vaardigheden, bereidheid om een knelpuntberoep te leren, gezondheidsmotieven, humanitaire overwegingen, een relatie of huwelijk. Met deze manier van werken kunnen heel wat mensen zonder papieren alsnog een wettig verblijf krijgen. Goed voor hen, goed voor de maatschappij, zelfs goed voor de economie. De overgrote meerderheid wil wat graag – officieel – werken, een waardig bestaan uitbouwen en zo bijdragen tot onze sociale zekerheid.

Belonen we zo mensen die na een mislukte asielprocedure toch maar hier zijn gebleven? In zekere zin wel, akkoord. Maar de voordelen wegen op tegen de nadelen. Vanuit humanitair oogpunt is deze aanpak veruit te verkiezen boven angst aanjagen, opjagen, oppakken, opsluiten, terugsturen. Een democratie die het echt meent, moet inspanningen doen om deftige normen en waarden te verdedigen. Zoals pastoor Fernand Maréchal bijvoorbeeld doet met de ‘transmigranten’ – vreselijk woord – in Zeebrugge. Knap van hem. Of zoals vrijwilligers doen in de kampen in Noord-Frankrijk en in tal van werkingen ten bate van vluchtelingen.

Ja maar, mensen zonder papieren zijn toch criminelen? Volgens een bepaald politiek discours is dat zo. Dit discours wordt keer op keer, als een heilige mantra en een onwrikbaar dogma, op de bevolking losgelaten en herhaald. Maar de werkelijkheid is ànders: de meeste mensen zonder papieren zijn géén criminelen. Tenzij men het hebben van geen papieren als een zware misdaad ziet. Dat lijkt me niet nodig of terecht. Geen papieren hebben is een zeer lastige leefsituatie, maar géén misdaad in de ware betekenis van het woord. De minderheid aan criminelen, die kan men aanpakken, vervolgen en berechten. Maar zij staan niet voor de meeste personen zonder papieren.

‘Aanzuigeffect’

Stel dat we opnieuw op grotere schaal mensen zonder papieren een wettig verblijf geven, krijgen we dan geen “aanzuigeffect”?! Het hoge woord is eruit. Het zou inderdaad kunnen dat dit anderen aanmoedigt om ook hun geluk te beproeven. Daarom moeten we op het vlak van asiel en migratie anders gaan denken en ook de mogelijkheden voor economische migratie opentrekken en verruimen. En neen, niet alleen voor Indiase IT’ers of hooggeschoolden uit het Zuiden. Ook anderen moeten voldoende kansen (mogen) krijgen. Zal het hele Afrikaanse continent dan massaal naar hier willen verhuizen? Neen. Wie dat beweert, doet aan nodeloze bangmakerij en stemmingmakerij. Vooraleer mensen hun huis en hun dorp of stad willen verlaten, denken ze serieus na. Lang niet iedereen wil die grote stap zetten.

“Wacht, we kunnen het veel beter dààr gaan oplossen”, zullen sommigen uitroepen. In theorie hebben ze zelfs gelijk. Alleen zijn Europa en het Westen al vele tientallen jaren bezig om andere delen van de wereld er bovenop te helpen en zijn de resultaten daarvan al bij al niet vreselijk schitterend of overtuigend. Ze volstaan zeker niet om de massale armoede en uitzichtloosheid om te buigen en om samenlevingen te creëren waarin mensen een perspectief op beterschap krijgen. Stel dat je dat wil bewerkstelligen in Afrika of in landen als Afghanistan, Irak of Syrië, dan nog vergt dit een werk van zeer lange adem. In heel wat gevallen kan dit zelfs niet binnen één generatie.

Europa en het Westen moeten dan ook nadenken over andere methodes en praktijken, die de rechten van de mens respecteren en die personen in nood de kans geven om op een veilige manier te migreren. In een verouderend continent als Europa kan de komst van vele nieuwkomers ook voor nieuwe impulsen, een nieuw elan, een nieuwe dynamiek zorgen. Het kan ook positief uitwerken op de economie en leiden tot bijkomende behoeftes en jobcreatie. Is zo’n benadering niet veel hoopvoller? Trouwens, kijk hoeveel vluchtelingen Duitsland heeft opgenomen in het recente verleden. Ligt Duitsland op apegapen? Totààl niet. Het is nog altijd een zeer welvarend en toonaangevend land in Europa.

Is het ook een kwestie van voluntarisme? Ja, eigenlijk wel, dat ook. ‘We’ kunnen ervoor kiezen om de huidige, zeer hardvochtige weg te blijven bewandelen. Met methodes die een deel van de Belgen niet fatsoenlijk of wenselijk acht. ‘We’ kunnen ook met een positievere bril naar de migratie (willen) kijken; die is trouwens van alle tijden, voor wie de geschiedenis van de mensheid kent. Europa kan veel winnen door veel constructiever om te gaan met het gegeven van de migratie. Respect bijvoorbeeld voor de waarden en normen die we hier – in principe – wel hebben maar niet altijd toepassen of naleven.

Denis Bouwen
Vakbondsman, sociaal geëngageerde burger, verdediger van de mensenrechten.Hij schrijft dit stuk in eigen naam.

take down
the paywall
steun ons nu!