Als je alle aandelen van Apple vermenigvuldigt met de koers kom je aan een bedrag boven de 1.000 miljard dollar. Nooit eerder was een bedrijf zoveel waard. IBM was 31 jaar geleden het eerste bedrijf dat de grens van 100 miljard overschreed.

De huidige top vijf wordt trouwens volgemaakt door bedrijven uit gelijkaardige sectoren: Amazon, Google-moederbedrijf Alphabet Inc, Microsoft en Facebook.

1.000 miljard, een miljoen keer miljoen, is een enorm bedrag. Als je de beurswaarde van Apple vergelijkt met een BNP dan zou het bedrijf de zestiende grootste economie van de wereld zijn, groter dan Turkije, Indonesië en Nederland.

Apple heeft alleszins meer spaargeld dan de meeste landen. Het bedrijf zit op een berg cash van 285 miljard dollar, een berg die door een jaarwinst van 50 miljard dollar almaar groter wordt.

Als we het over de methodes hebben waarmee Apple uitgroeide tot het grootste bedrijf te wereld, zouden we kunnen uitweiden over hun stroomsnoeren die de onhebbelijke gewoonte hebben om af te breken of over de gruwelijke omstandigheden waarin ze hun arbeiders laten werken (of liever de arbeiders van hun onderaannemers: Apple telt 116.000 werknemers, maar heeft onrechtstreeks 1,6 miljoen mensen in dienst).

Creativiteit

Maar dit artikel gaat over de onbegrensde creativiteit van de fiscalisten van Apple die er voor zorgen dat één van de meest winstgevende bedrijven ter wereld zo goed als geen belastingen betaalt.

Attac Frankrijk schreef er eind vorig jaar nog een rapport over. Tussen 2007 en 2016, zo onderzocht deze Franse organisatie, betaalde Apple 4,5 procent belastingen op de monsterwinsten die buiten de VS geboekt werden. Zo goed als alle winst buiten de VS is voor rekening van drie filialen die gevestigd zijn in Ierland. Het is dus dankzij die Ierse constructie dat Apple ver onder de toen nog normale belastingvoet van 35 procent in de VS uitkwam.

De belastingontwijking liep zo de spuigaten uit dat de Europese Commissie er zich ging mee moeien. Het onderzoek bracht aan het licht dat Apple gebruikmaakte van een bijzonderheid van de Ierse wetgeving. De drie filialen waren dan wel gevestigd in Ierland, maar ze hadden er geen fiscale verplichtingen.

Volgens de Ierse wet worden bedrijven waarvan de strategische beslissingen elders worden genomen niet als fiscale resident gezien in Ierland. Maar de filialen waren ook niet belastingplichtig in de VS. Ze waren dus als het ware fiscaal dakloos.

Omdat de drie Ierse filialen van Apple toch enkele activiteiten hadden in Ierland, sloot de Ierse fiscus een geheim akkoord met Apple – een zogenaamde tax ruling, die er voor moest zorgen dat de technologiegigant toch een beetje belastingen betaalde.

0,005 procent

Zelfs bij de toch niet meteen bedrijfsonvriendelijke Europese Commissie krabden ze zich even in de haren toen ze de belastingvoet zagen die de Ierse overheid aan Apple oplegde. In 2003 bedroeg die nog net 1 procent. In 2014 was die al gezakt tot 0,005 procent.

In 2016 besloot de Europese Commissie dat de Ierse overheid 13 miljard euro achterstallige belastingen moest eisen van Apple. Een belachelijk laag bedrag want de EC ging maar zes jaar terug in de tijd, terwijl de eerste belastingakkoorden tussen Apple en Ierland al dateren van 1991. Maar zelfs tegen dat bedrag ging Apple in beroep en volgens de laatste berichten zou het ondertussen nog maar twee derde daarvan betaald hebben.

Toen Ierland zich in de nasleep van dat schandaal verplicht zag om van multinationals op haar grondgebied te eisen dat ze ook een fiscale residentie opgeven, liet Apple de drie filialen op het belastingparadijs Jersey registreren zonder er ook maar één euro belastingen te betalen.

Trukendoos

Maar hoe slaagt Apple er in om de grote meerderheid van haar winsten in drie onooglijke filiaaltjes onder te brengen? De verkoopafdelingen in pakweg Frankrijk of Duitsland moeten toch veel meer winst opleveren? Ook daar bestaan handige truukjes voor.

Apple brengt bijvoorbeeld de auteursrechten onder in die filialen. Het goochelt ook met de aankoopprijzen. De afdelingen in andere landen betalen veel te veel voor de producten aan de Ierse filialen. De gemiddelde marge bij de verkoop is bij Apple Retail in Europa 25 procent terwijl dat op het niveau van de hele groep 40 procent is. De verkoopafdelingen van Apple in Europa staan dus een groot deel van hun marge af aan de Ierse filialen.

Ierland is al een tijdje de favoriete fiscale speeltuin van Amerikaanse multinationals, zo blijkt uit een nieuwe paper van de fiscale expert Gabriel Zucman (professor aan UC Berkeley). Maar liefst 18 procent van alle winst van Amerikaanse multinationals wordt daar geboekt. Bermuda en Zwitserland volgen met respectievelijk 9 en 8 procent.

Zucman legt uit dat de Amerikaanse wetgever vanaf de jaren 90 multinationals aanmoedigt om te kiezen voor fiscale paradijzen en zo weinig mogelijk belastingen te betalen in landen met een hoge belastingvoet.

De redenering daarachter is dat de VS dan zelf meer belastingen kan afromen als die winsten uiteindelijk terugvloeien naar de VS. Dat gebeurde echter niet omdat die bedrijven hun geld liever in die paradijzen op rekeningen laten staan dan het te repatriëren. Het is een verklaring voor de geldberg waar Apple op zit.

Trump

Om daar een mouw aan te passen besliste het Congres op voorstel van president Trump dat Amerikaanse bedrijven die hun winst naar huis meenemen daar nog 8 tot 15,5 procent belastingen zouden moeten op betalen, in plaats van 35 procent die gold tot 2017. Het is een geweldig cadeau voor Amerikaanse multinationals na decennia van inciviek gedrag.

De kost van die fiscale trukendoos is enorm. Zo’n 40 procent van alle winst (of 600 miljard dollar) wordt elk jaar versluisd naar belastingparadijzen. Die winnen daar wel iets aan want 2 of 3 procent belasting op 600 miljard is voor dergelijke ministaatjes mooi meegenomen. Maar de rest van de wereld verliest. Voor de EU komt dat verlies neer op 20 procent van alle belastingen uit winst.

Er is een oplossing

Is daar dan geen kruid tegen gewassen? Zijn de belastingparadijzen en de bijhorende ontwijkingstechnieken een onvermijdelijk neveneffect van de globalisering?

Nee. Zucman schreef eerder al in zijn boek The Hidden Wealth of Nations: The Scourge of Tax Havens hoe je met een klein handelsoorlogje zelfs het meest recalcitrante belastingparadijs op de knieën kan dwingen. Als Trump het met hoge invoerheffingen meent te kunnen opnemen tegen een gigant als China, wat zou de Europese Unie dan moeten bang zijn van een dwergland als Zwitserland?

Attac meent ook een oplossing te hebben voor de goocheltruken van Apple. Beschouw elke multinational als één geheel. Bereken hoeveel hun winst is en verdeel die winst dan op basis van objectieve criteria als verkoop en aantal werknemers over de landen waar het bedrijf actief is. Op dat stuk winst kan elk land dan naar believen belastingen heffen.

Het zou landen vele broodnodige miljarden opleveren om de sociale zekerheid te versterken of om consequente maatregelen te nemen in de strijd tegen de klimaatverandering. Dat dat niet gebeurt, ligt volledig aan de huidige generatie politici.

De enige slachtoffers zullen de miljardairs zijn. Zij zullen hun fortuin wat minder snel zien stijgen. Al hoeven we daar ook niet wakker van te liggen. Jeff Bezos, de CEO van Amazon en met 130 miljard de rijkste man ter wereld, verzuchtte eerder dit jaar dat zoveel geld hebben veel moeilijker is dan soms gedacht wordt. “Je kan moeilijk een tweede keer dineren”, zei hij. De enige optie die hij nog zag was miljarden aangooien tegen een poging om andere rijke mensen de ruimte in te krijgen. “The only way that I can see to deploy this much financial resource is by converting my Amazon winnings into space travel. That is basically it.”, aldus Bezos. Of eerlijke belastingen betalen, of zijn personeel voldoende vergoeden, natuurlijk.