DE VS proberen al geruime tijd links president Obrador van Mexico af te zetten. Hij weigert zich aan te sluiten bij de sancties tegen Rusland. Bron: Wikimedia Commons
Interview, Nieuws, Economie, Politiek -

Kan nieuwe president Mexico iets veranderen aan corruptie, war on drugs en Trumps migratiebeleid?

Mexico heeft een nieuwe president. Er komt met Andrés Manuel López Obrador niet enkel een nieuw persoon aan de macht, maar met hem gaat een geheel nieuwe politieke richting de tweede grootste economie van Latijns-Amerika regeren. De “Bernie Sanders” van Mexico, wordt hij genoemd. En: “een progressieve anti-Trump-kandidaat”, een “overwinning” en “hoop” niet alleen voor Mexico, maar “voor de hele regio”. Maar wat gaat hij kunnen (en willen) veranderen? We spraken met de Nederlandse journalist Jan-Albert Hootsen die al jaren in Mexico woont.

woensdag 11 juli 2018 11:34
Spread the love

“De terugkeer van een progressieve wind door Latijns-Amerika”, schrijft de Britse krant The Guardian in de nacht van maandag 2 juli. De 65-jarige López Obrador heeft dan net de presidentsverkiezingen gewonnen. Voor het eerst sinds 1929 staat een zogenoemde linkse leider aan het roer van Mexico. 71 jaar lang zat de Institutioneel Revolutionaire Partij (PRI) er onafgebroken op de regeringsstoel en van 2000 tot nu wisselde die partij de macht met de christelijke conservatieve Nationale Actiepartij (PAN).

Volgens de Amerikaanse krant The New York Times vertegenwoordigt deze uitslag een duidelijke afwijzing van de huidige status quo in het land. Deze werd het laatste kwarteeuw dus bepaald door de centrumpartijen PRI en PAN die de globalisering omarmden. Vele Mexicanen hebben niet het gevoel dat dit beleid hen diende.

Links of rechts?

López Obrador kan daar volgens 53 procent van de stemmen grote verandering in brengen. John Feffer van de Amerikaanse nieuwssite Common Dreams noemt hem de “Bernie Sanders van Mexico”. Beiden waren eerst burgemeester van een stad – al is Mexico City met bijna 9 miljoen inwoners toch iets groter dan Burlington, Vermont met 42.000 inwoners. “En beiden regeerden op dezelfde pragmatische manier”, vindt Feffer.

Een vergelijking met buitenlandse politici is volgens Jan-Albert Hootsen (36), die al 11 jaar in Mexico woont en als journalist werkt, echter niet te maken. “López Obrador is links en progressief op sociaal-economisch gebied maar niet op vlak van ethische kwesties. Homoseksualiteit, abortus, gelijke genderrechten, over al deze onderwerpen spreekt hij zich niet uit. Hij is heel gelovig en heeft altijd sterke banden gehad met het ultra-conservatieve deel van de katholieke kerk in Mexico City”, vertelt Hootsen. “López Obrador kan alleen beschreven worden vanuit de Mexicaanse politiek. We moeten hem zien als een door en door typisch Mexicaanse populist.”

Wat houdt dat dan in? Hoe staat hij tegenover corruptie, war on drugs en migratie? “López Obrador heeft meer weg van een klassieke PRI-leider die het kapitalisme inschakelde om de welvaart in het land te vergroten”, zegt Hootsen. Sommigen noemen hem een marxist, maar dat is hij “in de verste verte niet”. Hootsen verklaart: “Hij heeft zich uitgesproken vóór NAFTA, het handelsverdrag met de VS en Canada. Dat is volgens hem juist belangrijk voor meer welvaart in Mexico.”

López Obradors politieke verhaal komt ook totaal niet overeen met die van andere progressieve Latijns-Amerikaanse leiders. Integendeel, stellen Nicola Morfini en Oscar Sandoval-Saenz in een opiniestuk op de nieuwssite Al Jazeera. Als burgemeester van Mexico City werkte López Obrador samen met de lokale private sector.

Om te begrijpen waarom hij toch door velen gezien wordt als een socialist, moeten we volgens de twee auteurs teruggaan naar 2006. López Obrador streed toen ook voor het presidentschap en moest het opnemen tegen Felipe Calderón van de PAN. Die framede López Obrador in zijn tegencampagne tot een populist, een vijand van de private sector en de rijken. Die framing hielp Calderón toen de verkiezingen zeer nipt te winnen, maar is in de loop der jaren veranderd in López Obradors sterkste strategisch voordeel. Dat vermeende linkse imago heeft ervoor gezorgd dat de lagere klassen hem nu massaal steunen.

De Mexicaanse private sector daarentegen, uit zijn angst dat López Obrador een nationaliseringsgolf zal starten, maar nationalisering behoort niet tot López Obradors speerpunten, zeggen Morfini en Sandoval-Saenz. Hij spreekt juist nadrukkelijk over incentives om concurrentie te vergroten.

Corruptie oorzaak van alle problemen

Wel is het tegengaan van corruptie dé kern van López Obradors betoog. Hootsen: “Alle problemen in het land, armoede, geweld, ongelijkheid, zijn volgens hem te herleiden tot corruptie. Dus dat zegt hij te gaan bestrijden. Hoe hij dat precies wil gaan doen? Daarover heeft hij niet veel details losgelaten.”

Een voorstel van hem is om controles op publieke uitgaven in te voeren en die controles te centraliseren. Het zo teruggewonnen geld wil hij vervolgens investeren in sociale programma’s. Deze aanpak zou echter enkel de high-level corruptie tegengaan, menen Morfini en Sandoval-Saenz, en niet de systemische corruptie in alle overheidsinstellingen. Terwijl die corruptie bij politie, universiteiten, ziekenhuizen, gemeentehuizen, enz., mogelijk de meest belangrijke last voor de binnenlandse economie is.

Al belooft López Obrador ook achter corrupte politici aan te willen gaan, zegt Hootsen. “Hij stelt voor om politici die bereid zijn om hun corrupte streken achter zich te laten amnestie te geven. Welke anti-corruptiewetgeving hij daarvoor zou willen invoeren is echter onbekend.” De enige manier om corruptie in Mexico tegen te gaan, is door het rechtssysteem aan te pakken, maar dat lijkt niet in zijn regeringsplannen te staan, zeggen ook Morfini en Sandoval-Saenz.

López Obrador spreekt wel over het onafhankelijk maken van de federale procureur-generaal1, de hoogste magistraat van het land en leider van het volledige justitieapparaat. “Dat is de belangrijkste stap, daar begint het mee”, verklaart Hootsen. De federale openbare aanklager, de persoon die gerechtelijke onderzoeken moet leiden tegen de personen die hij in beschuldiging stelt, valt namelijk rechtstreeks onder het gezag van deze magistraat. Tot nu toe werd de persoon voor deze functie altijd gekozen door de zetelende president en werden via hem gerechtelijke onderzoeken die politici en rijke Mexicanen bedreigden systematisch afgeblokt.

Met de botte bijl erop in hakken

Sinds de war on drugs in 2006 officieel begon, is de corruptie alleen maar groter geworden. We zijn 12 jaar, meer dan 250.000 doden en meer dan 30.000 vermisten verder. In het kader van die oorlog nam het leger verregaande bevoegdheden op vlak van binnenlandse veiligheid over van de politie. Sindsdien zie je overal in het land het leger op straat. “Twaalf jaar lang is het beleid geweest: met de botte bijl erop in hakken. Het heeft de situatie alleen maar verergerd”, vertelt Hootsen. “López Obrador stelt nu voor om amnestie te verlenen aan de lagere medewerkers binnen de drugshandel en aan de boeren die voor de maffia papaver, coca en cannabis verbouwen.”

“Het beleidsplan voor deze andere aanpak is echter niet uitgewerkt”, vertelt Hootsen. “’We gaan het eerst onderzoeken’, klinkt het. Het voornaamste tegenargument luidt dat alle andere beleidskeuzes tot nu toe ook niet hebben gewerkt.” Olga Sánchez Cordero, eerste vrouwelijke rechter in het federale Hooggerechtshof van Mexico en nu de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, heeft wel al voorgesteld om het gebruik van soft drugs te legaliseren.

López Obrador wil ook de wet over de aanwezigheid van het leger op straat herzien, ofwel op een andere manier naar de inzet van het leger kijken. “Pacificeren in plaats van oorlogvoeren”, wil López Obrador. Deze verkiezingsbelofte heeft zeker ook goed bijgedragen aan zijn verkiezingsoverwinning. Progressieve kiezers kijken immers nog meer naar de situatie op vlak van mensenrechten dan naar de sociaal-economische toestand. Zij menen immers dat de gruwel van 250.000 gedode mensen sinds 2006 gewoon moet stoppen.

Trumps migratiebeleid moet stoppen

Hetzelfde geldt voor het migratiebeleid van president Trump, de grote buur in het noorden. Dat moet gewoon stoppen. “Daarom reist López Obrador tussen nu en september af naar de VS. Hij wil tot een nieuw en ander migratie-akkoord komen”, zegt Hootsen. Oye, Trump (Luister, Trump) heet zijn boek van juni 2017 waarin hij Trumps migratiebeleid scherp bekritiseert. “Discriminerend, weinig intelligent, oud en arrogant” zijn de woorden waarmee hij de Amerikaanse president omschrijft. De muur noemt hij een “historische vergissing”. Hootsen: “In dat nieuwe akkoord wil hij dan ook hebben dat de VS geen muur bouwen, geen ouders van kinderen scheiden en Mexicanen die al jaren in de VS wonen niet massaal deporteren.”

“Over hoe het migratiebeleid aan de zuidelijke grens van Mexico eruit zal zien is López Obrador een stuk minder duidelijk”, vertelt Hootsen. Nog in de tijd van president Obama werd Mexico onder druk gezet om zijn zuidelijke grens met Guatemala en de rest van Latijns-Amerika veel sterker te gaan bewaken. Het gevolg is sindsdien: militaire patrouilles in het volledige grensgebied, checkpoints op alle wegen, zware repressie, folterpraktijken, standrechtelijke executies, brutale corruptie en massale deportaties. “Dat hangt Mexico echter liever niet aan de grote klok”, zegt Hootsen. “López Obrador meent wel over het algemeen een milder beleid te willen voeren en is minder bereid daarover concessies te doen aan de VS.”

“Veel Mexicanen hielden zich tijdens de verkiezingen echter helemaal niet bezig met Trump, maar met slechte werkgelegenheid en armoede”, merkt Hootsen op. “Mexico zit in de vrij unieke situatie dat het een vrij sterke economie heeft, maar een nog grotere corruptie. Het corruptieniveau in Mexico is gelijk aan de corruptie die je vooral binnen autoritaire staatsvormen ziet. Dat heeft onder andere te maken met de PRI die nu uit het zadel is gewipt. Die partij heeft in de 20ste eeuw Mexico op vrij dictatoriale wijze als een soort éénpartijstaat geregeerd. De partij was zijn eigen rechter, uitvoerder en controleur, waardoor corruptie zeven decennia lang ongeremd kon dooretteren.”

Geen presidentieel vliegtuig of huis

López Obrador plaatste zich lijnrecht tegen deze situatie tijdens zijn campagne en benadrukte dat er zwaar bespaard moet worden binnen het logge en door en door corrupte overheidsapparaat. “Net daarin wil hij zelf het goede voorbeeld geven”, vertelt Hootsen. “Onder het motto: ‘Als de president zich goed gedraagt, gaat de rest zich ook goed gedragen.’ Geen eigen presidentieel vliegtuig meer voor hem, hij gaat de enorme presidentiële residentie niet gebruiken en hij wil zijn eigen salaris, net als dat van alle ambtenaren, verlagen. Snoeien in de kosten van de federale overheidsinstellingen en de regering.”

Of dat echt zal werken, valt te bediscussiëren, maar we moeten er voor een belangrijk gedeelte symbolisme in zien, legt Hootsen uit. “Officiële cijfers tonen dat 70 procent van de Mexicanen in armoede leeft. In de praktijk ligt dat cijfer nog hoger. (Op het platteland loopt de armoede op tot 90 procent van de bevolking). Zij lijden al jarenlang onder een Mexicaanse elite die massaal steelt, hen uitbuit en in enorme weelde leeft, terwijl bij hen de klappen vallen. Daarom dat zijn betoog bij de gewone burgers zo overtuigend overkwam.”

Bovenal heeft Mexico een functionerende democratie nodig. “Dat is de enige manier om het land verder te verbeteren”, stelt Hootsen. López Obrador heeft een klinkende democratische overwinning behaald, die bovendien op een heel correcte, ordelijke manier is verlopen. “Dat is al een heel positieve ontwikkeling voor Mexico.”

Of López Obrador een democraat is in hart en nieren, daarover kan je discussiëren. Herstellen van de persvrijheid, eveneens een groot probleem in het land, daar heeft hij alsnog geen programma voor. Voor mensenrechten al evenmin. Hootsen: “Mexico zit in een gigantische mensenrechtencrisis. Het is een gemiste kans als ze daar nu niks aan doen. Bovendien is Mexico ontzettend gepolariseerd. Hoe gaat López Obrador zich gedragen bij zware politieke tegenstand? Daar zullen we heel scherp op moeten gaan letten.”

 

?Notes:

1De officiële naam van Mexico is ‘Verenigde Staten van Mexico’. Het land heeft zoals de VS een nationale ‘federale’ regering, een federaal parlement en federale overheidsinstellingen (zoals justitie) boven de deelstaten met een gouverneur, eigen deelstaatparlementen en eigen bevoegdheden. De hoofdstad Mexico City is net als Washington, DC een apart federaal district.

 

Bronnen:

https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/mexico-amlo-chavista-180627074650133.html

https://www.commondreams.org/news/2018/07/01/mexicos-bernie-sanders-wins-huge-historic-landslide-mandate-reshape-nation 

take down
the paywall
steun ons nu!