Hoe de wereld in deze situatie aanbelandde, heeft in de eerste plaats te maken met ideologie, politieke vriendschappen en geld. Veel geld! Dat de dubieuze situatie en passant op verschillende manieren de mensenrechten schendt, lijkt de betrokken politici (zijn ze niet allemaal betrokken?) niet te deren. Enkele dagen geleden sprak ik over deze hallucinante kwestie met de Amerikaanse arts, dr. Sunil Aggarwal.

Terwijl Sunil Aggarwal de artsenopleiding aan de University of Washington State volgde, kreeg hij de kans om aan een doctoraatsschrift als medisch geograaf te werken. Bedoeling van de studie was om de relatie tussen het ons omringende milieu en onze gezondheid te onderzoeken. In het verleden had een van de grondleggers van de westerse geneeskunde, Hippocrates, hem dit voor gedaan. Dr. Aggarwal zijn interesse gaat onder andere uit naar de relatie die samenlevingen met de hun omgevende medicinale planten hebben. Mogelijke onderzoeksvragen voor een medisch geograaf zijn bijvoorbeeld: In hoeverre staat een samenleving open, of niet, voor het gebruik van medicinale planten? Worden er planten door de politieke klasse van een gegeven samenleving verbannen?

Voorts heeft de arts belangstelling voor palliatieve zorg, pijnbeheersing en rehabilitatietechnieken. Vandaag is hij als professor aangesloten aan zijn mater alma. Dat betekent dat hij mee onderzoek doet, studenten als mentor bij hun proefschrift begeleidt en af en toe een cursus geeft. Daarnaast is hij zijn eigen medische praktijk aan het uitbouwen.

Oorspronkelijk komt hij uit Oklahoma. Een zeer conservatieve staat ten noorden van Texas. Toch zal enkele dagen na ons gesprek Oklahoma de eenendertigste Amerikaanse staat worden die cannabis voor medicinale doeleinden legaliseert.

Dat medicinale cannabis therapeutische eigenschappen heeft, staat binnen de onderzoekswereld ondertussen buiten kijf. Dat wil niet zeggen dat men geen artsen meer vindt, die het tegendeel beweren. Alleen is het voor hen een onbegonnen zaak om hun pleidooi te blijven verdedigen tegenover de groeiende bewijslast, die de therapeutische eigenschappen van medicinale cannabis onderbouwen.

Het is interessant om naast de puur medische kwestie, de economische begeestering waarmee de ontwikkeling van medicinale cannabis gepaard gaat, te observeren.

Een grote economische speler bij medicinale cannabis is ongetwijfeld GW Pharmaceuticals (GWP). Het farmaceutisch bedrijf zet vooral in op de commodificatie van MC. De CEO van het bedrijf, dr. Geoffrey Guy, hield er bij het ontstaan van het bedrijf, in 1998, een opvallende vriendschappelijke relatie op na met toenmalig Brits premier, John Major. Door de relatie kreeg GWP onder andere een vergunning, om op een geheime plek in het zuiden van het Verenigd Koninkrijk, medicinale cannabis te telen. 

Terloops patenteerde GWP het extractieproces, of de manier waarop ze de cannabinoïden van de rest van het cannabisplantenmateriaal scheidt. Een buitengewone prestatie van GWP, daar het toegepaste extractieproces hun in de negentiende eeuw reeds, door Baron Cagniard de la Tour, werd voorgedaan. Vanzelfsprekend gebruikt GWP meer gesofistikeerde technieken en zijn hun instrumenten eveneens moderner, maar in essentie is er niet zoveel veranderd. Het resultaat van de extractie is dan ook dezelfde, hasjolie.

Tenminste de gemiddelde onderzoeker zou het resultaat hasjolie noemen. GWP noemt het daarentegen Nabiximols of in Europa Sativex. En GWP staat erop dat men dit onderscheid zeer duidelijk maakt. In 2005 schrijft Alice Mead, raadsvrouw inzake medische belangen bij GWP, naar het Amerikaanse Department of Health and Human Services[2]. In haar schrijven laat mevrouw Mead weten dat het departement de klinische onderzoeken dat in de VS met Nabiximols (Sativex) gebeurden, niet mag verwarren met een ordinaire cannabissoort. “Sativex is quite different from herbal cannabis”, stelt ze. Volgens haar is het GWP product van een heel andere kwaliteit, omdat het gemaakt werd van speciaal geselecteerde cannabisvariëteiten.

Daarenboven betreft het gestandaardiseerde, waarbij de cannabinoïden verhouding steeds dezelfde is, producten. Vandaar dat men de onderzoeksresultaten met Sativex niet mag extrapoleren naar herbal cannabis. Volgens GWP zou men dit laatste trouwens niet als een voorgeschreven medicijn aan het grote publiek mogen aanbieden. “The company believes that positive clinical trials results with the pharmaceutically formulated sativex do not support the contention that herbal cannabis should be made directly available as a prescription medicine.”

Het klopt natuurlijk dat een gestandaardiseerd product niet hetzelfde is als een toevallig geselecteerde cannabisvariëteit. Maar het malafide van het citaat hierboven ligt in de misleiding. GWP lijkt te insinueren dat zij alleen een bepaalde gestandaardiseerde soort hasjolie kunnen extraheren. En dat klopt niet. Iemand met de nodige lab-instrumenten kan Sativex probleemloos namaken[3]. Men hoeft alleen dezelfde cannabinoïden, in dezelfde verhouding, te extraheren uit het extractiemateriaal van cannabis. Nadien moet men dit nog slechts in ethanol oplossen. Of men kan stekken nemen van gestandaardiseerde moederplanten om gestandaardiseerde MC (zelf) te telen.

Maar met een Orwelliaanse betekenisverschuiving categoriseert GWP twee casu identieke producten als enerzijds een hoog kwaliteitsproduct met medische eigenschappen wanneer de producent een farmaceutisch bedrijf is. En anderzijds als supergevaarlijk en zonder medische waarde als de oorsprong niet bij een farmaceutisch bedrijf ligt.

Een moeilijk te begrijpen feit, indien men een eerlijke presentatie van de feiten verwacht. Is dit in de Amerikaanse context het geval? “You have to follow the money on it!“, stelt dr. Aggarwal. In de VS is, volgens de arts, de lobby van de farmaceutische industrie een gewiekste politieke manipulator die haar belangen zonder scrupules verdedigt.

De door hun gekozen modus operandi is niet ingegeven door patiëntenwelzijn maar vertrekt uit winstbejag. Tegelijkertijd is de Amerikaanse overheid, wat de inherente medische waarde van cannabis betreft, niet eerlijk tegenover haar bevolking. Volgens dr. Aggarwal schendt ze daardoor, net als de VN, de mensenrechten. En dit omdat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) stelt dat eenieder recht heeft op toegang tot juiste wetenschappelijke informatie[4]. Daarnaast hebben mensen, nog steeds volgens het UVRM, het recht op de hoogst mogelijke gezondheidsstandaard. Wanneer men bepaalde medicijnen, in casu cannabis, uitsluit om deze standaard te bereiken, zoals de Internationale Drugsverdragen van de VN en de Substance Controlled Act in de VS doen, is dit opnieuw een mensenrechtenschending. De mensenrechten worden een derde keer geschonden omdat traditionele culturen, die van oudsher cannabis als medicijn gebruiken, dit niet langer ongestraft mogen doen.

De wijze waarop de VS en de VN cannabis benaderen, zorgt ervoor dat een plant, dat de mensheid al duizenden jaren voor verschillende, waaronder medicinale, doeleinden gebruikt, vandaag alleen nog door beursgenoteerde bedrijven geproduceerd en verkocht mag worden. Voor dr. Aggarwal is het duidelijk dat deze ontwikkeling een enorm cadeau van de overheden aan de farmaceutische bedrijven is.

Vanuit zijn interesse voor de sociale geneeskunde vindt de arts het vitaal dat patiënten hun eigen medicijnen, zouden, kunnen telen. De psychiatrie en andere medische domeinen onderkennen al langer het belang om patiënten in relatie te brengen met tuinactiviteiten, met het doel om therapeutische effecten te genereren. Het werken in de tuin, en zijn arbeidsvrucht in de groei van groenten en planten weerspiegeld zien, werkt therapeutisch. Volgens dr. Aggarwal hebben patiënten er baat bij om naast de gebruikelijke groenten, vruchten en planten ook medicinale planten te kweken. Cannabis is hierbij een belangrijke plant, omdat het bij zoveel verschillende medische indicaties een verbetering kan brengen. 

Vanzelfsprekend moet men hierbij op een hygiënische en biologische manier te werk gaan om veilige cannabis te telen. Toch wil dat niet zeggen dat men de cannabisteelt aan de grote bedrijven moet overlaten. Ze zijn wellicht nodig om een groot deel van de afnemers (ziekenhuizen, apotheken, de meeste particulieren, …) te bereiken. Maar er blijft zeker ruimte over voor de thuisteelt van patiënten, kleinere bedrijfjes en Cannabis Social Clubs die hun leden van hoge kwaliteitscannabis willen voorzien.

In Washington, waar dr. Aggarwal gevestigd is en als arts werkt, kan een geïnformeerde patiënt voor een behandeling met medicinale cannabis kiezen. Wanneer een arts hem een aanbeveling schrijft kan de patiënt eventueel de cannabis zelf, of via een mantelzorger, kweken. De medische aanbeveling zorgt er eveneens voor dat de patiënt geen (ver)koopbelasting op MC producten moet betalen, en grotere hoeveelheden medicinale cannabis bij de apotheek kan aankopen. Sommige staten eisen van artsen, die MC aanbevelen, dat ze een speciale cursus volgen om het endocannabinoïden systeem (ECS), en de inwerking van MC erop, te bestuderen. In Washington is zo’n cursus aanbevolen maar niet verplicht.

Nochtans ontberen artsen meestal elementaire kennis omtrent het ECS en MC. Ook in Washington, en in weerwil van dr. Aggarwal die geregeld cursussen organiseert om artsen of studenten geneeskunde in dit medisch domein in te leiden, is dit het geval. Indien een minder goed opgeleide arts een patiënt doorstuurt naar een MC-apotheek, is deze laatste bij zijn keuze van cannabisvariëteit aangewezen op de kennis van de apotheekconsultanten ter plaatse. Zij hebben een cursus gevolgd die hen in staat stelt om patiënten te helpen. Maar deze opleiding mag eveneens uitgebreider.

Dat er vooralsnog zo weinig onderricht op de universiteit, in de artsenopleiding, over het ECS en MC is, wijt dr. Aggarwal aan het feit dat er nog maar weinig farmaceutische bedrijven MC op de markt brengen. “Wanneer de bedrijven massaal MC zullen produceren zullen zij zeer zeker cursussen organiseren. Eerder deden ze dit met andere medicijnen.”

Artsen worden in universiteiten klaargestoomd om nadien hun helende taak uit te voeren. Opvallend hierbij is dat de opleiding van de huidige geneeskundestudent zeer eenduidig is. Het is de visie waarbij de zieke een gezondheidsverbetering bereikt door middel van een medicijn, dat farmaceutische bedrijven leveren. Bij onze westers opgevatte geneeskunde is er, net zoals in de westerse politiek, blijkbaar geen plaats voor alternatieven. Nochtans zijn zeer veel medicijnen die goedgekeurd werden door de toezichthouders, bijzonder toxisch en veroorzaken ze jaarlijks heel wat dodelijke slachtoffers.

Vandaar dat dr. Aggarwal pleit voor een heraansluiting bij de traditionele geneeskunde en haar grondwaarden. Hiervoor moet er terug meer aandacht komen voor de zieke en de omgevingsfactoren die hem ziek maken. Volgens hem ligt hierin de toekomst van de geneeskunde, en dit voor de volgende redenen; men herstelt beter, het is veel minder toxisch en bovendien kost deze aanpak veel minder. Hij hoopt dat de ontdekking van medicinale cannabis de interesse voor deze andere geneeskunden vergemakkelijkt.

Volgens dr. Aggarwal was de medicinale cannabislegalisering in veel staten, zoals pas in Oklahoma, mogelijk omdat mensen zich via referenda organiseerden om deze verandering af te dwingen. “Het is het geïnformeerde publiek dat de artsen het vuur aan de schenen legt. Het veranderingsproces kent een bottom-up dynamiek.” Dit proces is in de VS al vanaf de jaren 1970 bezig. Zelfs wanneer Californië in 1996 als eerste staat medicinale cannabis legaliseerde, waren Amerikaanse patiënten al een paar decennia bezig met petities insturen voor een beleidsverandering, of overheden voor de rechtbank dagen. Het was een werk van lange adem om MC op statelijk niveau te legaliseren. Waarbij men vaak niet op het medeleven van de overheden moest rekenen om dit gedaan te krijgen. Vandaag stelt dr. Aggarwal droef vast dat multinationals, zoals GWP, hun lobbies veel makkelijker een gewillig oor bij de Amerikaanse overheden vinden om hun soort cannabis te legaliseren.

De auteur van dit artikel werkt momenteel aan een boek met als werktitel ‘Medicinale Cannabis, meer dan een medische kwestie’. Het zal in september 2018 bij uitgeverij Garant in België en Nederland verschijnen.

[1] https://leftfootforward.org/2018/06/interview-with-professor-david-nutt-people-will-die-unless-medical-cannabis-is-legalised/

[2] U kan haar schrijven via deze link vanaf p.16 lezen https://www.oregon.gov/Pharmacy/Imports/Marijuana/StaffReview/NABP2009Symposium.pdf#page=16

[3] https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2018/05/22/hoe-deze-fries-in-nederland-een-vereniging-als-alternatief-voor-dure-medicinale-cannabis-opricht

[4] Stellen, zoals het FDA en de VN, dat cannabis geen medische waarde heeft is onjuist.