De manier waarop met abortus wordt omgegaan is een indicator van de sterkte van de vrouwenrechten in een land. Dankzij een tal van mensenrechtenorganisaties, sterke vrouwelijke leiders en sociale bewegingen is Europa één van de meest progressieve gebieden ter wereld wat betreft abortuswetten.

Ierland was tot dit weekend één van de slechtste van de klas, maar ook andere Europese landen maken het vrouwen moeilijk om van hun recht gebruik te maken. In onder andere Polen en Malta strijden vrouwenrechtenactivisten nog dagelijks om van moederschap een beslissing over eigen buik te maken.

Geen misdrijf, wel een recht

In dit artikel staat met opzet geen enkele keer “een abortus plegen”. Want een abortus pleeg je niet, zoals je een moord, inbraak of overval pleegt. Je ondergaat een abortus omdat je radeloos bent. Omdat je gezondheid in gevaar is. Omdat de foetus niet levensvatbaar is. Of om eender welke andere legitieme reden waarom een vrouw beslist over wat er zich in haar eigen buik afspeelt.

De grote meerderheid van de Europese lidstaten volgen deze redenering en hebben abortus gelegaliseerd. Toch haalden ze de wet niet uit hun strafwetboek. Ook België niet. Sinds 1990 is abortus in de Belgische wet gedeeltelijk gedepenaliseerd. Dat betekent dat de procedure legaal is, maar wel nog altijd geclassificeerd wordt als een misdrijf. De eis om abortus volledig uit het strafrecht te halen, lijkt sindsdien vergeten te zijn. Het zou misschien maar een symbolische aanpassing zijn, maar wel eentje die het vrouwenrecht eindelijk erkent als een recht.

Ierland stemt, the North is next

Het wegstemmen van het achtste amendement uit de Ierse grondwet betekent dat voortaan de wettelijke status van een foetus niet meer gelijk staat aan die van de vrouw die het draagt. Ierland had één van de strengste abortuswetten van de EU-lidstaten, maar niet dé strengste. In 2013 maakte de Ierse grondwet namelijk een toegeving: aborteren was legaal indien de zwangerschap de gezondheid van de moeder in gevaar brengt. Deze verandering werd ingevoerd toen de jonge Savita Halappanavar stierf door een miskraam, omdat de wet haar verbood een abortus te ondergaan.

Ook in Noord-Ierland staan ze te trappelen voor een abortuswet dat past in de 21ste eeuw. Hoewel het deel uitmaakt van het Verenigd Koninkrijk, geldt in Noord-Ierland toch nog  een strengere abortuswet, overgenomen uit de Ierse grondwet. Met als tragisch gevolg dat enkel die vrouwen die zich een reis naar het vaste land kunnen veroorloven, de procedure ook kunnen ondergaan. Na het succes van het ‘pro-choice’-kamp dit weekend, rijst de vraag naar een eigen referendum. Een interessante test om te zien hoe feministisch de Britse premier Theresa May is.

Malta doet het nog slechter

Wie bovenaan op de zwarte lijst staat wat betreft de schending van de vrouwenrechten, is Malta. Dit is het enige lid van de EU waar nog een volledig verbod op abortus geldt. Wat een chirurgische ingreep is, wordt hier gezien als een misdrijf waar je drie jaar gevangenisstraf voor riskeert. Ook de dokter die de ingreep uitvoert is medeplichtig aan de misdaad.

Malta is een hardnekkig katholiek land en toch is de instandhouding van de abortuswet een paradox. Sinds 2011 heeft de kerk namelijk heel wat toegevingen gedaan, waardoor Malta ondertussen een baken is voor homorechten in Europa. Op een korte tijd legaliseerde het land scheiden en homohuwelijken én ontving het de titel van beste Europese lidstaat voor LGBT-rechten. Een einde maken aan het abortusverbod is echter voor de kerk – en voor vele inwoners – nog een brug te ver. Het eiland, ver weg van Ierland, verwacht niet veel gevolgen te ondervinden van het Ierse referendum.

Polen protesteert

Niet even streng, maar minstens even meedogenloos is de Poolse abortuswet. De procedure is enkel toegestaan indien: de zwangerschap veroorzaakt is door een verkrachting of incest, het leven van de vrouw in gevaar is of als er sprake is van foetale schade. Deze laatste uitzondering wil de conservatieve regering sinds maart dit jaar uit de Poolse abortuswet schrappen. Aangezien 95 procent van de wettelijke beëindigingen in Polen uitgevoerd wordt onder de foetale schade regel, zou deze aanpassing een volledig verbod op abortus betekenen.

De Poolse bevolking beseft goed wat de gevolgen van zo’n wetsaanpassing zijn en protesteren massaal met onder andere de slogan “Mijn baarmoeder is niet jouw kapel.” De wetswijziging is nog niet rond, maar de politieke machteloosheid tegenover de druk van de katholieke kerk voorspelt niets goeds. Terwijl in Ierland vrouwenrechten eindelijk legitimiteit krijgen, neemt Polen dus met de dag een stap achteruit. Laten we hopen dat de progressieve wind van het Ierse referendum tot in Polen waait.