Ik kom net terug uit oorlogsgebied. Op enkele dagen vielen er 300 gewonden, woningen worden er massaal vernietigd en de autoriteiten gebruiken zenuwgas[1] op hun burgers. Dit speelt zich niet af in het Midden-Oosten maar in Frankrijk. Niet in Parijs maar in de buurt van Nantes. Niet in de stad maar op het platteland. Het is geen mei ’68 maar april ’18. Het is precies 50 jaar later en Frankrijk lijkt opnieuw in brand te staan. Maar de situatie is anders. De inzet is veel belangrijker.

Er werd al ruim bericht in De Wereld Morgen over de ZAD in Nantes en de nieuwe poging van de Franse overheid om haar te ontruimen. Naast het brute geweld gebruikt de overheid nog een andere tactiek. Terwijl de gendarmerie alle bouwwerken op het terrein in de prak slaat, houdt de prefecte van de Loirestreek, Nicole Klein, de bezetters een ‘vereenvoudigde vergunningsaanvraag’ voor, die ze kunnen invullen om op het terrein te kunnen blijven. Slaan en zalven. Maar ze wil niet weten van een collectief voorstel, ze wil individuele aanvragen.

Daar zijn verschillende verklaringen voor te bedenken: wil de prefecte het collectief project breken door het te verdraaien naar een neoliberale visie van persoonlijk initiatief en privé-eigendom? Wil ze met het verzamelen van hun privégegevens de bezetters kunnen vervolgen? Of wil ze een wig drijven in de beweging door de mensen te verdelen?

Zij maakt er zelf geen geheim van dat ze de ‘welmenende boeren’ wil scheiden van de ‘oproerkraaiers’ en ‘illegalen’. Het kaf van het koren scheiden. Maar als dat verschil er al geweest zou zijn, dan is dat door het politiegeweld helemaal verdwenen.

Op een van de spandoeken in een protestmars stond ‘Nicole Klein nous a radicalisés’ (Nicole Klein heeft ons geradicaliseerd). Alle oudere boeren en andere mensen uit de streek die ik gesproken heb, zijn door het politiegeweld zo geschokt dat ze alle hulp bieden aan het verzet. Eén van de eerste gebouwen dat door de gendarmen werd platgegooid was ‘La Maison des 100 Noms’ (het huis van de 100 namen). Het was het collectieve project van 100 mensen die tot de meest gematigden behoorden, maar dat wel een van de meest ontwikkelde commons-projecten was, dat al lang een aanvraag tot legalisering had ingediend en elk moment hoopte een positief antwoord te krijgen. Waarom wil de overheid geen collectief voorstel aanvaarden? Hoe anders zou zij reageren mocht een groot bedrijf interesse tonen in het gebied? In dat geval kan ik me niet voorstellen dat eerst de identiteit van alle werknemers zou geëist worden.

En toch is er een kans dat de prefecte in haar opzet slaagt. De wekenlange charges van een brutale politieovermacht van 3.000 mensen, die de overheid naar verluid een 400.000 euro per dag kost, zijn erop gericht de bezetters uit te putten. Tot voor kort weigerden de zadisten om individuele aanvragen in te dienen maar dat hebben ze vorige week toch gedaan. De voorstellen werden wel zo opgesteld dat elk project afhankelijk is van de andere (de bakkerij heeft de boer nodig, enz.); losgekoppeld kunnen ze niet overleven. Het verdict valt af te wachten. Maar het valt te vrezen dat vooral de jongere generatie uit de boot zal vallen. Ik wil hier voor hen een lans breken.

De meeste jongeren die in 2009 besloten om te blijven, waren natuurlijk activisten uit de stad, veelal intellectuelen, studenten en pas afgestudeerden. Ondertussen zijn het dertigers geworden die zich het leven op het platteland hebben eigen gemaakt.

Het eerste wat hen interessant maakt is de omgekeerde demografische beweging die ze maken, van de stad naar het platteland. Alleen al daarom zou de overheid dit moeten toejuichen. En hun keuze is ook gemakkelijk te begrijpen. Hoe zou je zelf zijn? De huurprijzen in de stad zijn veel te hoog geworden om als pas afgestudeerde nog te kunnen betalen. Misschien kan je nog met Deliveroo of Uber Eat de huur bij elkaar fietsen voor een paar vierkante meter ergens in de banlieus.

De andere keuze is samen met 300 enthousiaste geestesverwanten op het platteland een experiment uitbouwen voor de toekomst. Waar zou jij voor kiezen? Jongeren trekken naar de stad om er elkaar te ontmoeten; maar nu lijkt het omgekeerde te gebeuren. Je ontmoet elkaar op het platteland.

Richard Florida’s gentrificatiefilosofie is een catastrofe voor de leefbaarheid van steden gebleken. Het draaide alleen positief uit voor wie al geld had. Daar heeft hij zich al voor verontschuldigd.[2] Voor jongeren wordt het te duur en daarom trekken ze weg.

Tot enkele jaren geleden was dat naar Berlijn, nu trekken ze naar steden nog verder in het oosten. Op termijn zal die tendens het leven in onze streken versuffen. Maar in Frankrijk krijg je nu dus een andere tendens.

Als je de ZAD in Nantes bezoekt, wordt je gegrepen door de energie die in de beweging broedt. Als de politie op de ene plek een blokhut neerhaalt, wordt dezelfde dag nog elders op het terrein een nieuwe opgetrokken. Als de politie de ene barricade opruimt, wordt er elders een andere opgetrokken. Wat een vreselijke verspilling van energie! Stel dat die mensen gerust gelaten werden, waar ze toe in staat zouden zijn.

In mei ’68 was er ook een strekking van de tegencultuur die op het platteland ging wonen. In Europa was die vrij klein maar niet in Amerika. We weten hoe de hippies vanuit New York samen met de schoolbus van de Merry Pranksters naar de baai van San Francisco trokken.

De Amerikaanse historicus Fred Turner beschrijft in zijn boek “From Counterculture to Cyberculture” (2010) hoe deze mensen de basis hebben gelegd van wat we vandaag kennen als Silicon Valley. Het boek zou een mooi gelegenheidsgeschenk zijn om aan de prefecte Nicole Klein cadeau te geven.

Wil ik daarmee suggereren dat de ZAD in Nantes de voedingsbodem kan zijn van een Europees innovatiepark? Voor wie denkt in termen van business-opportuniteiten is het niet onbelangrijk om daarbij stil te staan. Tenslotte is de ZAD een laboratorium van 300 toegewijde mensen die een groot experiment uitvoeren op sociaal en ecologisch vlak en door het intellectuele niveau van vele deelnemers, de motivatie en de collectieve samenwerking, zal dat zeker uitmonden in bijzondere resultaten.

Veel kan veranderen in de loop van de tijd. In California werd het oorspronkelijk motto van love, peace & happiness vervangen door de anarcho-kapitalistische filosofie van Ayn Rand en het oorspronkelijk streven naar vrijheid bracht ons uiteindelijk de platformeconomie die de wereld naar de pijpen van een paar software-ontwikkelaars laat dansen.

Hoe het motto van de zadisten zal evolueren is niet duidelijk. De beweging bestaat deels uit commonards en deels uit libertariërs, zoals de meeste nieuw-linkse bewegingen vandaag. In veel gevallen beseffen deze mensen niet van elkaar dat ze zich aan twee uitersten van het politieke spectrum bevinden, waarbij de ene solidariteit voorop stelt en de andere vrijheid. (Het is de reden waarom verschillende Piratenpartijen uit elkaar vallen.)

In de jaren 60 had je ook die twee strekkingen. Toen won de tweede groep. Maar vandaag is de situatie heel anders. De inzet vandaag is niet meer vrije seks maar het voortbestaan van de menselijke soort.

Er ligt 50 jaar tussen mei ’68 en april ’18. Mijn eigen leven past er precies in. Ik behoor tot de laatste generatie, de benjamins, van de babyboomers. Wij zijn de laatsten die nog zonder vrij veel problemen een lening konden krijgen voor een woning. Velen kochten nadien ook een opbrengsthuisje waarvan ze nu met veel voldoening kijken hoe de huurprijs naar omhoog mag gaan. Zo dobberen we mee op de lucratieve zijde van de speculatiegolf. Generaties Y en Z hebben heel andere vooruitzichten.

Als we de rapporten van de Club van Rome mogen geloven en haar 10-jaarlijkse updates, of de voorspellingen van klimatologen als Clive Hamilton, de recente Duitse studie over het ‘ecologische armageddon’ die de instorting van het insectenleven zal veroorzaken, of de voorspellingen rond werkloosheid door automatisering, dan weten we dat onze beschaving volledig ontwricht en uiteindelijk in elkaar zal storten binnen nu en 20-30 jaar. Tenzij, misschien, we heel hard het roer nog proberen om te draaien.

Het zijn de vorige generaties, de babyboomers, die ons met die problemen hebben opgezadeld. Maar de oplossingen schuiven we voor ons uit. “The American way of life is not up for negotiation”, zei George Bush senior in Rio in 1992 en van dat standpunt zijn we nog steeds niet afgeweken.

Maar voor de generaties Y en Z – en laat ons hopen dat die benaming louter toeval is – zal het menens worden. Voor hun overleving zullen ze werkelijk op zoek moeten gaan naar andere standaarden. En toch gunnen we het hen niet.

We gunnen het hen niet om radicaal te experimenteren. Want we willen dat zij onze pensioenen betalen, onze hoge huurprijzen en onze schulden aan de bankencrisis van 2008. We willen dat ze dat doen met minder mensen dan wij (want migranten willen we niet), aan lagere lonen in scharreljobs. We ontzeggen hen om te leven; we ontzeggen hen om de planeet te redden. Dat is de nieuwe generatiekloof die ik zie aankomen. En er zullen weinig redenen zijn voor de nieuwe generaties om mals te zijn met de oudere.

Generaties Y en Z zullen bijzonder veel fantasie en doortastendheid moeten zien te mobiliseren om een wereld vorm te geven die kan omschakelen naar een duurzaam model en tegelijk alle hypotheken verwerken waarmee vorige generaties de planeet en de bevolking hebben opgezadeld.

Experimenten als de ZAD in Nantes zijn daarom cruciaal en duizenden keren te verkiezen boven een generatie die wegkwijnt en op een negatieve manier radicaliseert in achterbuurten. We hebben duizend ZADs nodig. Daarom is het hemeltergend om te zien met welke koude obsessie dit initiatief de kop wordt ingedrukt.

Frankrijk eet haar kinderen op. En het zijn ook onze kinderen: een Belgische jongen van 22 jaar, die mee kwam demonstreren met 2 vrienden, werd door de politie gekidnapt (je kan dit moeilijk arresteren noemen) op een moment dat hij alleen rondliep op het terrein. Twee dagen later veroordeelde een snelrechter hem tot een gevangenisstraf van 8 maanden.

Notes:

[1] Een oranje gas dat onmiddellijke uitdroging veroorzaakt, diarree, braken, duizeligheid en mentale verwarring

[2] https://jacobinmag.com/2017/08/new-urban-crisis-review-richard-florida