Het Australisch model een systeem waarbij asielzoekers die op irreguliere wijze Europa trachten te bereiken naar centra in het buitenland worden gebracht om hun asielaanvragen te verwerken. Dat idee is niet nieuw. In 2003 en 2005 kwamen de Britten en de Duitsers er mee op de proppen en Macron verkondigde het nog op een informele Europese top vorige zomer. De grootste verdediger hiervan is natuurlijk de Hongaarse Premier Viktor Orbán.
Het verwondert dat weinigen in dit debat onze leiders hebben uitgelegd dat zo’n systeem niet mogelijk is, tenzij we de Schengenzone volledig willen ontmantelen. Maar misschien heeft Francken hier wel al over nagedacht. Daarom stel ik hem graag de volgende vragen.
1. Wie gaat die externe centra uitbaten?
België kan niet zomaar in het buitenland gaan bepalen wie wel of niet de Schengenzone binnen mag. Er zijn immers geen binnengrenzen in Europa, wat de Europese burgers (en de economie) heel wat voordelen oplevert. Een mogelijkheid zou zijn dat het Europees Asielagentschap centra in Noord-Afrika gaat beheren, maar het is onwaarschijnlijk dat lidstaten een extern agentschap zullen laten bepalen wie wel of niet hun grondgebied mag betreden. Het is nog onwaarschijnlijker dat landen zoals Tunesië en Marokko een Europees ‘protectoraat’ zullen gedogen op hun grondgebied.
2. Waar komen erkende vluchtelingen dan terecht?
De Europese Unie is ei zo na uiteengevallen omdat men het niet eens raakte over de interne herverdeling van asielzoekers. Zal er dan een nieuw systeem van herverdeling op poten gezet worden voor de lucky few wiens asielaanvraag wordt ingewilligd? Zullen lidstaten meer hervestigingsplaatsen voorzien?
3. Op basis van welk recht zullen asielaanvragen verwerkt worden?
Terwijl de asielwetgeving op Europees niveau bepaald wordt, passen de lidstaten ze op heel verschillende wijze toe. Zo heeft een asielzoeker uit Afghanistan drie keer meer kans om erkend te worden als vluchteling in Frankrijk dan in Hongarije. Een asielcentrum in Nederland valt ook niet te vergelijken met een centrum in Bulgarije, terwijl ze in principe aan dezelfde eisen moeten voldoen. Men kan dus niet echt spreken over een eengemaakt en uniform asielbeleid. Wie gaat dan de wetgeving interpreteren in naam van alle Europese lidstaten? Of zal de asielwetgeving van de landen waar die centra zich bevinden toegepast worden? De kans op een juridisch vacuüm is groot.
4. Wat gaat dat kosten?
Het extern verwerken van asielaanvragen vergt veelal dat mensen voor lange tijd opgesloten worden. Op de Griekse eilanden duurt het gemakkelijk een jaar voor mensen een antwoord krijgen op hun asielaanvraag en nog een pak langer voor ze, in geval van weigering, terug kunnen naar hun land van herkomst. Wat is het kostplaatje hiervan? Save the Children werkte in Nauru, waar de Australische overheid asielzoekers opsloot, en berekende dat het extern verwerken van asielaanvragen 400.000 dollar (of ongeveer 252.000 euro) per persoon per jaar kostte.
5. Hoe beperken we het risico op refoulement?
Het Europese Mensenrechtenhof bepaalde in Hirsi v. Italië dat een Europese lidstaat verantwoordelijk blijft wanneer ze jurisdictie uitoefent over personen die recht hebben op internationale bescherming, ook al bevinden die zich buiten de Europese Unie. Dat wil zeggen dat we mensen niet kunnen terugsturen naar een land waar ze risico lopen op vervolging, ook al verwerken we hun asielaanvraag in pakweg Tunesië.
6. Waar zullen die centra gebouwd worden?
Heeft men al eens gesproken met de landen aan onze buitengrens? Op het eerste zicht lijken landen zoals Tunesië en Marokko niet erg happig op het feit dat Europa zomaar even grote detentiecentra zou neerplanten op hun grondgebied. Dat creëert voor hen immers ook een aanzuigeffect, waarbij meer migranten die de oversteek willen maken bij hen terecht komen. Tunesië weigert tot nu toe een volwaardig asielstelsel op poten te zetten omdat het niet als ‘veilig derde land’ bestempeld wil worden waar Europa asielzoekers gaat dumpen.
7. Kan het ook anders?
Het belangrijkste argument is natuurlijk de humanitaire ravage die zo een systeem aanricht. Save the Children werkte met kinderen op het eiland Nauru, waar Australië een detentiecentrum heeft. Uiteindelijk hebben we onze programma’s stopgezet omdat de psychologische en fysieke impact op kinderen niet te overzien was. In het rapport ‘At what cost’ beschrijven we in detail de gevolgen van het ‘Australische model’. Detentie van onbepaalde duur zonder zicht op een toekomst zorgde voor ernstige trauma’s die leidden tot angsten en zelfverwonding. In Griekenland observeerden we gelijkaardige gevolgen. Kinderen die zelfmoordpogingen ondernemen, kan dat misschien de grens zijn?
Als we migratiestromen beter willen beheren moeten we op gelijke voet samenwerken met landen van herkomst en transit. Een belangrijke reden voor het hoge aantal asielaanvragen in Europa is dat er bijna geen andere legale kanalen zijn om de oversteek te maken. Het aantal verblijfsvergunningen voor Afrikaanse burgers zakte met dertig procent in de laatste tien jaar. Voor veel landen van herkomst is migratie, en de inkomsten die migranten terug naar huis sturen, een belangrijke inkomensbron die telt voor 10 tot 20% van hun bruto binnenlands product. Zulke landen vallen niet om te kopen met een beetje ontwikkelingsgeld. Niet elke migrant moet naar Europa komen, maar dat doen ze ook niet. Het overgrote merendeel van migratie vindt plaats binnen het Afrikaanse continent. Een uitbreiding van legale kanalen, een eerlijk handelsbeleid en specifieke acties die gericht zijn op mensensmokkel- en handel kunnen allemaal bijdragen tot een efficiënter beheer van migratiestromen én van onze grenzen.
Migratie is eindeloos complex en kan niet opgelost worden in een tweet. Dat weet Francken ook. Het publiek debat is enkel gebaat bij een eerlijke en evenwichtige communicatie daarover.
Deze bijdrage verscheen eerder op deze blog
