Cat Hobbs speecht bij Labour
Interview -

‘Ergens hebben de Fransen wel gelijk: privatisering is de hel’

30 jaar na het begin van de privatiseringsgolf in het Verenigd Koninkrijk is het genoeg geweest. Dat vindt Cat Hobbs van de actiegroep We own it die ze oprichtte in 2013. Volgens haar zijn publieke diensten het mooiste en meest geciviliseerde dat mensen ooit hebben gecreëerd. Een interview.

maandag 23 april 2018 17:31
Spread the love

Een kwarteeuw na de privatisering van het Brits spoorwegsysteem klinkt de roep om het terug in publieke handen te plaatsen steeds luider. 76 % van de Britse bevolking is ondertussen voorstander.

Hoge ticketprijzen, afgeschafte treinen en vertragingen zorgden de afgelopen jaren voor veel ongenoegen en protest bij de Britse bevolking.

Een drijvende kracht achter dit protest is Cat Hobbs. In 2013 richtte zij We Own It op, een drukkingsgroep die de hernationalisering (zelf spreekt ze liever van public ownership) van belangrijke nutsbedrijven op de politieke agenda wil plaatsen. Vijf jaar later is de steun voor haar plan enkel toegenomen. Vorig jaar mocht ze dat plan tijdens de Labour conventie voor een publiek van 1.500 mensen komen voorstellen. Nu donderdag komt ze dit nog eens overdoen in de Vooruit tijdens het ‘We Own It’ symposium. Omdat ondergetekende dan aan het werk is (het symposium begint namelijk om half twee ’s middag), had ik alvast een gesprek met haar via skype.

In 2013 richtte u, alleen vanuit je kamer en met enkel een laptop, de drukkingsgroep We Own It op. Ondertussen bestaat het team uit 9 vaste medewerkers. Wat was jouw motivatie om deze organisatie op te richten?

‘Ik had sowieso een achtergrond in het voeren van campagne. Ik voerde campagne rond het verbeteren van het spoor – en busnetwerk en raakte daarbij meer en meer gefrustreerd over de impact die privatisering had op de passagiers. Privatisering van andere publieke diensten was op dat moment echter niet iets dat op de politieke agenda stond. Dat gebeurde pas toen de regering-Cameron, met de conservatieven en de Lib Dems, van start ging. Zij introduceerden wetten om de NHS (nationale gezondheidszorg) te privatiseren. Ze verkochten daarnaast ook The Royal Mail en ze maanden gemeentebesturen aan om hun diensten uit te besteden aan private bedrijven. Toen begon ik de puntjes aan elkaar te knopen en zag ik hoe telkens dezelfde patronen terugkwamen. Telkens wanneer een bepaalde dienst geprivatiseerd werd, ging de prijs omhoog en de tevredenheid omlaag. Dit patroon ging zo verder en dat is nu ondertussen al 30 jaar zo. Mijn motivatie was dus om iets toekomstgericht en positief op te bouwen dat nadacht over de alternatieven van privatisering. Iets dat pleitte voor publiek eigendom en alle bestaande campagnes over publiek eigendom met elkaar kon verbinden.’

Dus voor jou ging het niet enkel over de spoorwegen die terug in publieke handen moesten komen?

‘Nee, want we zagen dat overal dezelfde dingen gebeurden. Wanneer we private waterleveranciers hadden, steeg onze factuur, werden onze rivieren vervuild en werden de bestuurders enorm goed uitbetaald zonder de diensten te verlenen die ze eigenlijk zouden moeten verlenen. Geld verdienen staat voor hen namelijk voorop. En hetzelfde patroon zagen we terug bij de NHS, het welzijnswerk, enzoverder. Wij vinden dat die publieke diensten vitaal zijn voor het welzijn van iedereen en daarom hebben we een vorm van democratische controle erover nodig. Daarnaast zijn het ook vaak natuurlijke monopolies. Het hele idee van competitie tussen zoiets als spoorwegen of water houdt absoluut geen enkele steek.’

Beschouwen jullie gezondheidszorg ook als een natuurlijk monopolie?

‘Waarschijnlijk is dit geen natuurlijk monopolie zoals dat bij de spoorwegen of het water is, maar je gaat wel naar de dokter of het ziekenhuis uit jouw buurt. Net zoals jouw kind waarschijnlijk naar de school uit jouw buurt gaat. Diensten zijn vaak zeer lokaal en geografisch opgebouwd. Als je echte competitie wilt dan zou je diensten moeten dupliceren tot in het oneindige. Waarom zouden we dat willen?’

Op welke manier zouden die diensten, in het geval van public ownership, kunnen verbeteren?

‘Wel, je zou alvast de winst kunnen herinvesteren. Al het geld dat momenteel verloren gaat aan het uitbetalen van winsten aan aandeelhouders zou opnieuw geïnvesteerd kunnen worden in de dienst. Studies tonen aan dat het om ongeveer 1 miljard pond per jaar gaat (1,14 miljard euro, nvdr). De spoorwegen zouden dat geld kunnen gebruiken om ticketprijzen te verlagen, nieuwe stations te bouwen en extra diensten te verlenen. Je zou dat kunnen doen, maar je zou ook kunnen zeggen ‘ok, dit is winst, dit gaat terug in de begroting’. Dat is ook een mogelijkheid, maar momenteel drijft dit geld weg van het systeem en dat willen we niet. Daarnaast zou publiek eigendom ook de mogelijkheid kunnen geven om democratische controle uit te oefenen op de bedrijven. Het zou meer verantwoording kunnen afleggen voor hun beleidsbeslissingen dan nu het geval is. Idealiter zouden er buurtvergaderingen zijn en bestaat er een vorm van publieke consultatie door de werknemers en gebruikers ervan. Zij kunnen helpen om de diensten te verbeteren. Private bedrijven daarentegen leggen geen verantwoording af tegenover de gebruikers, maar enkel tegenover de aandeelhouders. Ik zeg niet dat de diensten die door de overheid gebeuren altijd perfect zijn, we moeten proberen om ze beter en toegankelijker te maken, maar dat is gemakkelijker om te doen in een context van publiek eigendom.’

U spreekt vaak over publiek eigendom in plaats van bijvoorbeeld staatseigendom. Wat bedoelt u precies met publiek eigendom?

‘We spreken inderdaad over publiek eigendom en wat we daarmee bedoelen is: worden de winsten effectief geherinvesteerd, is er democratische controle, enzoverder. Dit kan op verschillende niveaus gebeuren. Je kan lokaal publiek eigendom hebben door steden en gemeenten, regionaal publiek eigendom bijvoorbeeld bij de waterleveranciers, nationale publiek eigendom zoals bij de spoorwegen en zelf internationaal publiek eigendom. Wanneer we bijvoorbeeld denken aan monopolies op het internet dan zou er daar een vorm van internationale, publieke controle over moeten bestaan. Mensen praten vaak over nationalisering en hernationalisering, maar die termen vind ik niet bepaald nuttig. Het gaat namelijk niet enkel over het overnemen van diensten door de staat op een nationaal niveau. Het gaat om mensen in gemeenschappen die betekenisvolle controle willen uitoefenen op de diensten waar ze gebruik van maken, ongeacht het niveau waarop die diensten zich bevinden.’

Sommige politici, vaak op de rechterflank van Labour, pleiten voor een combinatie van private bedrijven en overheidsbedrijven, terwijl de overheid als waakhond toezicht houdt. Op die manier zou de kwaliteit van de dienstverlening in zijn geheel verbeteren. Wat vind je van deze suggestie?

Volgens mij is dat niet bepaald efficiënt, omdat zeer veel geld en energie verloren gaat aan het aanbesteden van private bedrijven. Je hebt verschillende contracten die door bedrijven onderling afgesloten worden waardoor alles zeer gefragmenteerd wordt. Het transportsysteem is in de praktijk één geheel dus zou het ook zo bestuurd moeten worden. Dat is één iets. Anderzijds is er ook niet echt eerlijke concurrentie, er gaat enorm veel lobbyen aan vooraf en de bedrijven zijn ook sterk gelinkt aan elkaar. De overheid zoekt vaak naar een goedkope deal met die bedrijven, terwijl er naast de prijs ook andere zaken van belang zijn. Dat blijft zeer problematisch, ook al heb je dan overheidsdiensten in die competitie. Het is meer een soort van ‘alsof competitie’, omdat er niet echt een markt voor is. Het zijn private monopolies, maar in plaats van er publieke monopolies van te maken, maken we er door de fragmentering een enorm juridisch kluwen van.’

Deze fragmentatie van openbare diensten wordt ook deels verwacht door de Europese unie. In België hebben we gezien hoe de NMBS in drie verschillende delen werd opgesplitst onder impuls van de E.U. Dit om zich open te stellen voor de komst van private bedrijven. Denkt u dat de Brexit de mogelijkheid schept om de dingen anders aan te pakken, los van de Europese unie?

‘Het is een vreemde situatie, omdat er in de E.U. bepaalde overheidsbedrijven zijn die het veel beter doen dan in het Verenigd Koninkrijk. Ook al zijn die bedrijven onderdeel van een competitief systeem, ze tonen wel aan dat overheidsbedrijven goed werk kunnen leveren. En wat Brexit betreft, ik denk dat er manieren waren om binnen de E.U. toch de spoorwegen onder publiek eigendom te laten functioneren. Maar nu de Brexit er zal komen denken we van ‘oké, dan beginnen we van nul, zonder die constante druk van de EU om de liberaliseren’. Ik hoop dat dit een opportuniteit is en zo is er toch één iets positief aan de Brexit.’

U sprak daarnet over het openen van nieuwe treinstations mocht het spoorwegnetwerk onder publiek eigendom vallen.

‘Op die manier garanderen we dat iedereen de optie heeft om de trein te nemen en dat op geregelde tijdstippen. Vaak zeggen de private bedrijven ‘oh, maar privatisering werkt zeer goed, kijk naar het aantal mensen die de trein nemen, dat cijfer gaat in stijgende lijn’. En dat klopt, meer mensen nemen de trein, maar we zien dat dit voornamelijk geconcentreerd is rond London. We zijn als land enorm afhankelijk van de hoofdstad en mensen moeten de trein hier naartoe kunnen nemen. Ze hebben niet echt een andere keuze. Maar we moeten ook kijken hoe we daarbuiten mensen uit de auto of uit het vliegtuig kunnen krijgen en in de trein. We zouden stations kunnen openen op plaatsen waar er momenteel geen zijn. Zo kunnen we ook de uitstoot van CO2 beperken.’

Het debat over toegankelijkheid is momenteel ook gaande in Frankrijk. Inwoners van regio’s als Bretagne en Limousine vrezen door de privatisering van het spoorwegverkeer steeds meer geïsoleerd te geraken van de grote steden. Was dit ook het geval in het Verenigd koninkrijk nadat de spoorwegen geprivatiseerd werden? Werden ook toen treinen en lijnen afgeschaft?

‘Dat gebeurde zeker op bepaalde plaatsen. Het is wel gecompliceerder dan dat. In de jaren 60 hadden we de Beeching cuts (een herstructurering op basis van het rapport van de ingenieur Richard Beeching, nvdr). Toen werd er ferm gesnoeid in het spoorwegnetwerk en dat gebeurde toen het nog publiek eigendom was. We hadden dus een regering die weinig ambitieus was in hun toekomstplannen rond spoorwegverkeer. Dat soort van politieke beslissingen werden ook toen gemaakt, dus het is zeker niet zo dat publiek eigendom alles zal oplossen. Men zal ook bereid moeten zijn om het spoorwegnetwerk voldoende te financieren. Onder publiek bezit, en dat vind ik wel een belangrijk argument, kan men aan kruissubsidie doen (waarbij men het verlies van één activiteit compenseert door een andere, meer winstgevende, activiteit, nvdr.). Op die manier kunnen we garanderen dat iedereen, waar ze zich ook bevinden, kan rekenen op een goede dienstverlening. Dat gebeurt nu al reeds door middel van franchise. In feite heb je drie verschillende systemen. Je hebt deregularisering, werken via franchise en je hebt volledig publiek eigendom. Het franchise-systeem is de optie waarbij je enige controle behoudt over het netwerk, maar de levering laat gebeuren door private bedrijven. Dat is wat we nu hebben op onze spoorweg.’

Het spoor zelf werd genationaliseerd begin 2000 (na de zogenaamde Paddington train crash, waarbij 31 mensen het leven lieten,nvdr).

‘Maar de franchise-bedrijven die verschillende delen van het vervoer regelen niet. Ik denk dat we daardoor veel diensten hebben kunnen behouden. De overheid specificeert namelijk in de contracten dat bepaalde voorwaarden nageleefd moeten worden. Zo legt de overheid op dat de bedrijven hun diensten moeten aanbieden op specifieke, meer afgelegen, plaatsen en aan een bepaalde frequentie. White Hall (het epicentrum van de Britse politiek, nvdr.) behoudt op die manier enige vorm van controle over de private bedrijven.’

De overheid bepaalt daarnaast ook de ticketprijzen.

‘Zij reguleert een groot deel van de prijzen. Deze gereguleerde prijzen worden ook jaarlijks, afhankelijk van het inflatieniveau, verhoogd. En wat betreft de ongereguleerde prijzen, bedrijven kunnen daarmee doen wat ze willen. Maar over het algemeen zien we dat de prijzen omhoog gaan sinds de privatisering. Maar aangezien de overheid de prijzen reguleert, strenge voorwaarden oplegt aan de franchisebedrijven, de infrastructuur bezit enzoverder, waarom laten we dan deze private bedrijven weglopen met de winst? We zien ook dat die private bedrijven niet de risico-ondernemende, moedige of innovatieve bedrijven zijn die ze verklaren te zijn. Wanneer de zaken verkeerd uitdraaien, laat de regering deze bedrijven gewoon vrijuit gaan. Dat is wat er gebeurde met de East Coast Line, de lijn tussen Londen en Edinburgh. Virgin Stage Coach had een driejarig contract in de wacht gesleept en beloofde de overheid 3 jaar lang te betalen (via premium betaling). Nu zien we dat het bedrijf het contract vroegtijdig stopzet, zodat de overheid ongeveer twee miljard pond misloopt. Momenteel zijn we campagne aan het voeren om die spoorlijn terug onder publiek eigendom te plaatsen.’

Op dit moment zijn er zo’n 16 private bedrijven actief op het Britse spoor. Welke bedrijven krijgen het meeste kritiek?

‘Southern Rails is zeer slecht, denk ik. De mensen zijn ook zeer ontevreden over Virgin en Stagecoach. Op onze website hebben we een lijst van mislukkingen door de verschillende private bedrijven geplaatst. Maar algemeen genomen zien we niet echt grote verschillen. Onze analyse is dat het volledige systeem dient te veranderen. We willen geen private bedrijven op het spoor, punt.’

Jullie krijgen daarbij ook de steun van de Labourpartij.

‘Ja, dat is werkelijk zeer spannend! We zagen hoe het debat verschoof binnen de Labourpartij van (aarzelend) ‘we zouden de optie van publiek eigendom bij het spoor moeten overwegen’, naar (zelfverzekerd) ‘we willen een openbaar vervoer in publiek eigendom, dat is wat we willen en dat is wat de mensen willen. En de mensen willen dat omdat het het juiste antwoord is’. En ja, het feit dat die shift er in het debat kwam, is zeer spannend. We beginnen nu te beseffen dat het wel eens echt zou kunnen gebeuren.’

Hoe reageren de conservatieven op jullie claim van publiek eigendom?

‘Ah, meestal komt er gewoon een standaard reactie à la ‘jullie willen terug naar het verleden’, maar wat zowel Labour als wijzelf zeggen is: ‘we willen niet terug naar het verleden, we kunnen eruit leren om er iets nieuws en beter van te maken. Iets dat goed werkt en de mensen erbij betrekt’. Het zal anders zijn dan hetgeen we hadden in de jaren ’70, hopelijk wordt het ook beter. Daar moeten we zeker voor zorgen.’

Ik weet niet of je de situatie in Frankrijk wat opvolgt? De spoorarbeiders zijn daar momenteel een periodieke staking aan het houden. Wat vind je van de strijd die ze daar voeren?

‘Ja, ik zag een citaat van één van de spoorwegarbeiders die zei ‘privatisering is hel’ (lacht). Dat vond ik zeer Frans klinken, zeer dramatisch en existentialistisch.’

Als in ‘de Hel is de ander’, een citaat van Jean-Paul Sartre?

‘Ja, de hel is het spoorwegsysteem van de ander (lacht). Dat citaat kon ik wel smaken, alleen zouden wij dat nooit zo zeggen (lacht). Maar weet je, ze hebben gelijk. Het systeem werkt niet. Geen enkel voorbeeld kan het tegendeel bewijzen en er is ook geen draagvlak voor. 76 % van de inwoners van dit land wil een spoorweg die publiek eigendom is. Sommige leden van de conservatieve partij willen dit zelfs. Het wordt algemeen erkend dat het beleid hierrond gefaald heeft: mensen raken zeer gefrustreerd door de torenhoge prijzen, de overvolle bagagedragers en die ridicule fragmentatie heeft geen enkel praktisch nut. Ze zijn het beu om ‘thank you for choosing First Grade Western’ te horen. ‘Weet je, we hebben dit niet gekozen’, zo’n dingen hoor je dan op de trein (lacht). Het hele netwerk is een puinhoop en we hebben het nu al hoelang? 25 jaar! En het heeft nooit gewerkt. Dus ja, ik denk de spoorwegarbeiders en de mensen die campagne voeren in Frankrijk gewoon over het kanaal kunnen kijken en de mislukking zien die het hier heeft veroorzaakt. Ze willen waarschijnlijk een spoorwegnetwerk dat werkt, dus ja, ik wens hen veel geluk en ik hoop dat ze die hervormingen kunnen terugduwen, want privatisering is absoluut geen goed idee.’

We zullen de boodschap overdragen. Bedankt voor dit gesprek.

Meer info:

Speech van Cat Hobbs tijdens de Labour conventie: https://www.youtube.com/watch?v=188H4pLy9H8

Het symposium ‘We Own It’ aanstaande donderdag in de Vooruit: http://vooruit.be/en/show/detail/13038/ACOD_ism_Vooruit

Website We Own It: https://weownit.org.uk/

take down
the paywall
steun ons nu!