“Omgekeerde apartheid”. Voor de zekerheid kijk ik nog eens uit het venster van ons kantoor op de derde verdieping in centrum Johannesburg. Ik zie zwarte bedelaars, zwarte parkeerwachters die informeel werken en leven van de fooien die ze toegestopt krijgen, zwarte arbeiders die een vrachtwagen aan het lossen zijn en daar wellicht niet meer dan het officiële minimumloon – zo’n 250 euro per maand – voor krijgen. Ik zie ook een paar blanken, ze lopen net het hotel binnen aan de overkant en een koppel zit te ontbijten op het terras.
Sinds ik hier woon en werk heb ik al schrijnende armoede in de Townships gezien, mensonwaardige behandelingen van landarbeiders in de wijngaarden en talloze getuigenissen van seksuele intimidatie tegen huishoudwerkers mogen aanhoren. Maar “omgekeerde apartheid”, dat heb ik dus duidelijk gemist. Gelukkig zijn er parlementsleden van N-VA en Vlaams Belang die mij daar via een weinig kritisch artikel in De Morgen wel attent op maken. De aanleiding was een lezing in het Vlaams Parlement, waar ook de VRT NWS uitvoerig over berichtte.
Concreet maken de Vlaamse partijen zich bezorgd om de plaasmoorden, moorden op boerderijen waarbij de slachtoffers in de overgrote meerderheid rijke blanke boeren zijn. Voor alle duidelijkheid: die barbaarse praktijken komen voor in Zuid-Afrika. In 2016 werden 71 gevallen geregistreerd, in 2017 ging het om 65 slachtoffers. Dat is in de afgelopen twee jaar 136 keer iemands vader, iemands broer – slachtoffers zijn meestal mannen – iemands kind. Dat men zich daar binnen en buiten Zuid-Afrika zorgen over maakt, daar kan uiteraard niemand iets op tegen hebben. Integendeel.
Gekleurde ongelijkheid
Het is de framing die mij deed verslikken in mijn koffie. Ten eerste spreekt men over “enorme proporties”, ook al zijn er naar eigen zeggen “geen echt betrouwbare cijfers”. Laat mij er dan een paar geven. In 2016 waren er ruim 19.000 moorden in Zuid-Afrika. Dat zijn er ruim 50 per dag, waar overigens nog 52 moordpogingen bovenop komen. Het totale moordcijfer in dit land neemt inderdaad enorme proporties aan. Zuid-Afrika bevindt zich dan ook in de weinig benijdenswaardige top tien van landen met het hoogste moordpercentage. 71 van die moorden waren plaasmoorden, ofwel minder dan 0,4 procent. Over welke enorme proporties hebben we het hier? Overigens zijn niet alle 71 slachtoffers van plaasmoorden blank, de meest conservatieve cijfers spreken van 13,5 procent gekleurde of zwarte slachtoffers. Nog een cijfertje: tussen 1994 en 2012 waren 1,8 procent van de moordslachtoffers blank, terwijl ze zo’n 8,85 procent van de bevolking uitmaken. Dat betekent dat van alle bevolkingsgroepen, blanken het minst kans lopen om vermoord te worden.
Dat men de woorden “omgekeerde apartheid” ook maar in de mond durft nemen, is in het beste geval bedroevende onwetendheid en in het slechtste geval plat racisme. We spreken hier over een van de meest ongelijke landen ter wereld waar tien procent van de bevolking meer dan negentig procent van de rijkdom bezit en tachtig procent van de bevolking quasi niets bezit. En guess what, die tien procent kleurt blank, de tachtig procent zwart. 55,5 procent van de Zuid-Afrikanen leeft in armoede, een op zeven heeft zelfs moeite om eten te kopen. Ik geef je het raden welke kleur die mensen hebben.
Nog los van de cijfers, iedereen die ooit maar een dag in Johannesburg, Pretoria of Kaapstad vertoeft, kan met eigen ogen vaststellen hoe de schrijnende ongelijkheid hier diep gekleurd is. En om terug te keren naar de plase: als er ergens nog apartheidspraktijken bestaan in Zuid-Afrika is het wel op de boerderijen in de West-Kaap. Waar zwarte arbeiders lange arbeidsdagen maken voor een hongerloon, zonder bescherming tegen pesticiden, zonder uitbetaling van overuren. Wel met mensonwaardige huisvesting, vuil drinkwater en een ontslag dat boven je hoofd hangt als je zwanger wordt. Waar geschoolde blanke arbeiders tot dubbel zoveel betaald worden voor hetzelfde werk als hun zwarte collega’s die geen toegang kregen tot scholing. En dat voor een, jawel, blanke boer.
Bezorgdheid
Dat Vlaams Belang en een aantal extreemrechtse studentenverenigingen samen met AfriForum – want dit is de Zuid-Afrikaanse white privilege-organisatie waar het artikel van De Morgen het over heeft, zonder ze bij naam te noemen – aan racistische framing doen, tot daar aan toe. Zoals het artikel aanhaalt zijn daar historische redenen voor, men treurt nog steeds over de teloorgang van het apartheidsregime en de blanke superioriteit. Dat een parlementslid van een democratische Vlaams-Nationalistische partij zich voor die kar laten spannen stemt mij ongeruster. Ik hoop dan ook dat Geert Bourgeois, wiens toespraak ik in augustus vorig jaar op de Belgische ambassade in Pretoria mocht bijwonen, zijn ervaringen na zijn bezoek aan Zuid-Afrika met N-VA’er Peter Luykx deelt. En ondertussen ook nog eens het prachtig werk van de Vlaamse en Belgische ontwikkelingssector in dit land belicht, waar hij zelf getuige van was. Kwestie van duidelijk te maken hoe idioot de vraag om ontwikkelingssamenwerking aan Zuid-Afrika op te schorten wel is.
Dit artikel is overgenomen van FOS. FOS is de solidariteitsorganisatie van de socialistische beweging in Vlaanderen. De organisatie zet zich wereldwijd in voor het recht op waardig werk en sociale bescherming.
Jasper Rommel woont in de Zuid-Afrikaanse grootstad Johannesburg, waar hij samenwerkt met lokale middenveldorganisaties voor de Vlaamse ngo FOS.
