‘Kloof tussen rijk en arm in België krimpt’. Zo kopt De Tijd. In die titel staan alvast twee fouten. Het artikel bespreekt de cijfers van de Leuvense professor André Decoster. Die daling slaat op de periode tussen 1990 en 2013. Sinds 2013 hebben we een regering die niet bepaald streng is voor ‘rijk’ in dit land. Hoe de cijfers sindsdien evolueerden, zullen de komende studies moeten uitwijzen. ‘Krimpt’ had dus in ieder geval ‘kromp’ moeten zijn.
De cijfers gaan ook maar over één aspect van de kloof tussen rijk en arm: over de inkomens die ingevuld worden op de fiscale aangiften. De inkomsten uit kapitaal zitten daar niet bij. De inkomsten van vennootschappen ook niet. En de inkomsten uit onroerend goed (huizen, appartementen, winkelruimtes, etc) worden maar voor een stukje meegeteld. Kapitaal verborgen in de paradijzen blijft al helemaal onder de radar.
Decoster en co berekenden dat de top 1 procent in 1990 goed was voor 9,2 procent van het totale bruto belastbaar inkomen. In 2013 was dat gedaald tot 8,3 procent. Dat staat in schril contrast met de evolutie in de VS die blijkt uit het net gepubliceerde World Ineqality Report onder leiding van Thomas Piketty. Het onderzoek van Decoster kaderde trouwens in dat rapport.
In 2016 sleepte de 1 procent maar liefst 20 procent van alle inkomens binnen. In 1980 was dat 11 procent. Europa doet het beter dan de VS. Gemiddeld steeg het inkomen van de Europese 1 procent van 10 procent in 1980 naar 12 procent in 2016.
België, een eiland
Waarom België het tot 2013 beter deed dan de rest van Europa is niet duidelijk. Of tenminste dat blijkt niet uit het onderzoek van Decoster. Er zijn verschillende mogelijke redenen. Zo is het huizenbezit beter verdeeld dan in veel andere landen. In België bestaan ook geen dure, elitaire topuniversiteiten die enkel voor een elite toegankelijk zijn. Ons land heeft ook een hoge syndicalisatiegraad en een interprofessioneel overleg dat ook de laagste inkomens mee omhoog trekt. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de VS heb je hier dan ook geen extreem lageloonsector. Daarnaast heb je ook de uitkeringen waar wel aan geknaagd werd, maar die nog niet beperkt werden in de tijd.
Wie daaraan morrelt (en dat doet deze regering), wijzigt ook de kloof tussen rijk en arm. Dat is min of meer ook de voorspelling van Decoster. “Dat betekent dat een van de mogelijke verklaringen wellicht schuilt in de werking van de Belgische kapitaal- en arbeidsmarkt. In dat geval is er niets dat uitsluit dat structurele ingrepen in de werking van deze markten waar de primaire inkomens gevormd worden in de toekomst wel zullen leiden tot een toenemende ongelijkheid.”
Uit het rapport van Piketty blijkt dat de wereld nog niet hetzelfde niveau van ongelijkheid heeft bereikt als in het begin van de 20ste eeuw. De VS is wel goed op weg. Maar het rapport biedt ook hoop. Dat hoeft namelijk helemaal geen noodlot te zijn. Er bestaan verschillende technische opties voor de oprichting van een globaal financieel register dat gebruikt kan worden om kapitaal te belasten zonder risico op vluchtende rijken richting belastingsparadijzen, zo schrijven de onderzoekers.
Overheden zouden ook meer kunnen investeren in onderwijs en sociale zekerheid om de kloof tussen rijk en arm te dichten. Alleen zijn die overheden uitgehold. Sinds de jaren 80 werd een enorme hoeveelheid rijkdom overgeheveld van de overheid naar de privésector (door de privatisering van overheidsbedrijven). Ook dat is geen noodlot, aldus de onderzoekers. “De openbare schuld kleiner maken is geen eenvoudige opdracht maar er bestaan verschillende opties om dat toch te doen – het belasten van rijkdom, schuldverlichting en inflatie – en die opties zijn doorheen de geschiedenis vaak gebruikt door overheden die diep in de schulden zaten, om jongere generaties te versterken.”
