Door de stijgende zeespiegel groeit de kans dat kleine Pacifische eilanden zoals Tuvalu, Kiribati, Samoa, de Salomonseilanden, Nauru, de Marshalleilanden, Palau, Micronesië en Vanuatu onder water lopen of te maken krijgen met economische calamiteiten.

Moeten klimaatcatastrofes een legitieme grond voor asiel en een vluchtelingenstatus worden? Ambassadeur Anwarul Chowdhury, voormalig VN-ondersecretaris-generaal voor de Kleine Eilandstaten (SIDS), zegt dat die discussie al enige tijd speelt. “Als ondersecretaris-generaal en hoge vertegenwoordiger bij de VN heb ik gewezen op de kwetsbaarheid van deze landen en gepleit voor de erkenning van de vluchtelingen die er komen als gevolg van de klimaatverandering”, zegt hij.

Nieuwe realiteit

Chowdhury vindt dat zij formeel erkend moeten worden als vluchteling en onder het verdrag van 1951 moeten vallen. “De internationale gemeenschap moet vooruit kijken en flexibiliteit tonen als het gaat om de nieuwe realiteit in de wereld.”

VN-secretaris-generaal Antonio Guterres, die eerder Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen was, gaf in 2011 al aan dat de klimaatverandering uitdagingen met zich meebrengt voor de internationale vrede en veiligheid.

Het voorstel om klimaatvluchtelingen te erkennen is opnieuw onderwerp in de aanloop naar de International Civil Society Week (ICSW) die van 4 tot 8 december wordt gehouden op Fiji. Dit jaarlijkse forum van Civicus en regionale en nationale platforms, brengt ngo’s uit de hele wereld samen om te discussiëren over wereldwijde uitdagingen. Voor het eerst in twintig jaar houdt Civicus dit forum in de Pacific.

Armste landen

Volgens de Verenigde Naties wordt ongeveer een derde van de 47 Minst Ontwikkelde Landen (LDC’s) bedreigd door de opwarming van de aarde en de zeespiegelstijging. Selena Victor, directeur bij Mercy Corps Europe, zegt dat wereldwijde organisaties en conventies zich moeten aanpassen aan deze uitdagingen.

“Mensen vluchten om verschillende redenen. Politieke vervolging, oorlog, geweld, abjecte armoede en klimaatverandering zijn er slechts een paar. Het is van kritiek belang dat we de fragiele bescherming die er nu is voor mensen die vervolging ontvluchten, handhaven en verbeteren. Maar dat ontslaat ons niet van de verplichting om iedereen te helpen die gedwongen wordt te vluchten om te overleven”, zegt ze.

“Het aantal ontheemden groeit. Maar als mensen vluchten voor hun leven, moeten we dan onderscheid maken als het gaat om de redenen, of ons richten op steun en opvang?”

Broeikasgassen

Simon Bradshaw, specialist klimaatverandering bij Oxfam Australië, zegt dat klimaatverandering iedereen raakt, maar dat het risico in lage-inkomenslanden groter is. “Vrouwen, kinderen, inheemse groepen en andere kwetsbare groepen worden disproportioneel geraakt.”

Hij zegt dat er veel gedaan kan worden om de risico’s op ontheemding als gevolg van de klimaatverandering te verkleinen. Zo is het van belang zo snel mogelijk de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, zodat de impact van de klimaatverandering beperkt blijft. Het voorkomen van ontheemding kan ook door de veerkracht van bevolkingsgroepen te verhogen, zodat  ze minder last hebben van de impact van de klimaatverandering. Daar is internationale financiering voor nodig.

“Alle mogelijke maatregelen moeten genomen worden om ontheemding te voorkomen. Maar het is ook van belang dat mensen die toch moeten vluchten, dat op een veilige en waardige manier kunnen doen, en op hun eigen voorwaarden.

Bradshaw zegt dat de onderhandelingen over een nieuw Global Compact voor Migratie in 2018 een belangrijke kans zijn om veilige, waardige en langdurige oplossingen te bieden aan ontheemden en hen die het risico daarop lopen.