Wanneer ik op een warme herfstdag aankom op het luchthaven van Turijn, is de geur van rook overweldigend. De weersvoorspelling op mijn telefoon toont me een grote heldere zon, maar het enige dat ik buiten kan zien zijn wolken. Het is slechts wanneer we de autosnelweg oprijden dat ik besef dat deze oceaan van grijsheid niks te maken heeft met wolken. De (Italiaanse regio) Piëmont staat eigenlijk in brand en de vallei van Susa valt al bijna een week ten prooi aan de vlammen.
De vallei van Susa (naar de gelijknamige randgemeente van Turijn) is een mooie strook land, tussen Italië en Frankrijk, met de Alpen aan beide zijden die op de vallei uitkijken en zich gedragen als een beschermer van de vallei. Zijn inwoners staan bekend voor hun koppigheid en hun verbondenheid met het land. Een montagnard-mentaliteit (bergbewoner). Voor hen is hier weggaan nooit een optie. Hun innige verbondenheid met het land doet me denken aan de inheemse Amerikaanse gemeenschappen in de VS of de Aboriginals in Australië, zowel spiritueel, fysiek als praktisch. Mensen werden hier geëvacueerd uit hun huizen en de rest van de inwoners van de kleine dorpen verspreid in de vallei leven nu in schrik dat ook zij, vroeg of laat, zullen te horen krijgen hetzelfde te doen.
Wanneer mijn lokale contacten – Mina, een activiste, en de advocaten Valentina en Emmanuel – me aan de luchthaven oppikken, leggen ze me uit dat de vallei reeds meer dan 25 jaar overspoeld wordt door een ander soort vuur: het vuur van verzet.
Als belangrijke route voor handel, zaken en toerisme voor twee van Europa’s grootmachten, heeft de Susa-vallei jarenlang veel mega-infrastructuurprojecten aangetrokken, waarvan geen meer controversieel is en waartegen niet meer hevig verzet bestaat dan de TAV-hogesnelheidsspoorlijn Turijn-Lyon.
Al een kwart eeuw hebben mensen uit alle lagen van de bevolking gevochten tegen dit megaproject, een spoorlijn van 270 kilometer met als kern een tunnel van bijna zestig kilometer lang, die de Alpen doorkruist tussen de vallei van Susa en de stad Maurienne in Frankrijk.
De Italiaanse en Franse regeringen, samen met de EU, die 40 procent van het project van 26 miljard euro financiert, prijzen de spoorlijn aan als iets dat zowel mensen als vrachtbedrijven ten goede zal komen, en bovendien honderden banen zal creëren. De inwoners van de vallei, die in de eerste plaats nooit deftig geraadpleegd werden, zeggen dat deze nieuwe lijn niet alleen overbodig is – omdat de huidige reeds bestaande lijn, volgens onderzoeken en verslagen van experts, ruimte biedt om uit te breiden – maar ook zal zorgen voor vernietiging van het milieu en voor economische en sociale ellende voor de vallei en haar bevolking.
Er wordt gevreesd dat door de boringen in de bergen asbest en uranium zal vrijkomen en zo de vallei zal vervuilen. Lokale bewoners stellen ook vraagtekens bij de stijgende kosten van het project in tijden van drastische bezuinigingsmaatregelen waardoor ziekenhuizen en de belangrijkste openbare diensten sluiten of worden geprivatiseerd – activisten in de vallei stellen dat de kosten die nodig zijn om een enkele kilometer nieuw spoor aan te leggen voldoende zou zijn om een ziekenhuis te bouwen. Bovendien werd vastgesteld dat de belangrijkste begunstigden van het project obscure bouwbedrijven zijn die sterke banden met de maffia hebben. Volgens een onderzoeksrapport van Arte, werd aangetoond dat vier bedrijven die aan het project werken banden hebben met de ‘Ndràngheta-maffia’ (de mafia van Calabria, de regio in het zuidelijke voet van Italië).
De mensen die ik gedurende twee dagen ontmoet, hoofdzakelijk mensen die al decennia of langer in de vallei hebben gewoond, zijn over één ding duidelijk: voor hen is dit een strijd van overleving, een strijd van de natuur tegen het kapitalisme, een strijd over de betekenis van ‘vooruitgang’, over de wereld waarin we willen leven, over mensen versus bedrijven en staten. Ondanks de enorm onevenredige machtsverhoudingen en ondanks de ellende die de meeste mensen hier hebben moeten doorstaan tijdens deze decennialange strijd, is geen van hen bereid om ermee te stoppen.
Tijdens een lunch in La Credenza, een typisch Italiaans restaurant in Bussoleno (een andere randgemeente van Turijn) ontmoet ik Nicoletta Dosio, één van de iconen van de No TAV-strijd. Dit restaurant dient soms als hoofdkwartier voor No TAV-activisten. Portretten van Che Guevara en (Mexicaans vrijheidsstrijder) Emiliano Zapata sieren de muren samen met schilderijen van demonstraties en vlaggen van solidariteit met Notre Dames des Landes in Frankrijk (waar de bevolking zicht verzet tegen de bouw van een nieuw groot vliegveld) alsook met Palestina, het EZLN in (de Mexicaanse deelstaat) Chiapas en met andere bewegingen.
In 2015 werd Nicoletta aangeklaagd door een rechtbank in Turijn voor haar acties tijdens een demonstratie tegen het TAV-project. Een jaar later werd ze onder huisarrest geplaatst nadat ze niet opdaagde voor haar dagelijkse melding bij het politiebureau. Nicoletta besloot om ook dit bevel te negeren en in september 2016 verliet ze haar huis. Een enorme solidariteitscampagne begon terwijl Nicoletta een zeer openbare vlucht maakte. Haar daad van burgerlijke ongehoorzaamheid terwijl ze geconfronteerd werd met een duidelijke poging van de overheid om de hele beweging te criminaliseren, evenals elke vorm van dissidentie, haalde het nieuws in heel Italië.
Advocaten Valentina en Emanuel hebben zich bij de lunch aangesloten. Tussen de gesprekken en grapjes met Nicoletta en anderen, leggen ze uit dat No TAV-activisten zelfs al beschuldigd werden van terrorisme. De regering heeft de bouwwerf van de TAV een ‘gebied van strategisch belang’ verklaard en heeft daarmee de eerste stap gezet om demonstranten als terroristen te behandelen. Hoewel de No TAV-activisten deze rechtszaak hebben gewonnen, is het een duidelijke indicatie van hoever de regering bereid is te gaan om activisten de mond te snoeren.
Tijdens een van de grootste processen werden 47 activisten veroordeeld voor protesten op de dag van de start van de bouwwerf. Nadat ze de eerste rechtszaak en hoger beroep hadden verloren, zijn de activisten en advocaten nu naar het Hof van Cassatie in Rome gegaan. Als ze daar hun beroep verliezen, kunnen ze boetes tot 300.000 euro krijgen. Maar zelfs als dat zou gebeuren, zou dat slechts een kleine tegenvaller betekenen: toen de activisten in 2014 een vergelijkbaar bedrag moesten betalen, hebben ze het geld binnen twee weken verzameld met crowdfunding.
Feit is dat deze strijd, die reeds meer dan twee decennia doorgaat, de mensen heeft verenigd en versterkt. Dit is net wat de overheid het meest bang maakt. Overal in de vallei van Susa zijn zogenaamde presidi opgericht. Een presidio is een ruimte, vaak niet meer dan een houten hut, gecreëerd als plaats voor discussie en bijeenkomst, waar lokale bewoners uit de dorpen elke week samenkomen om volgende acties, behoeften van de gemeenschap en banden met andere bewegingen, zowel in Italië als buitenland, te bespreken. Elke maand juli vindt er een muziek- en boekenfestival plaats in de stad (Susa). De beweging heeft ook de steun van vele artiesten gekregen.
Ik kan dit met eigen ogen vaststellen wanneer Gianni en Emilio, leden van een christelijke groepering, mij en Mina meenemen voor een rondleiding door de bouwwerf. Graffitiartiesten uit heel Italië kwamen hier naartoe en plaatsten hun kunst op de massieve pijlers langs de snelweg, rond de werf. Het is een geweldig zicht. Gianni laat me ook een plaats zien, zeer dicht bij de bouwwerf, waar lokale bewoners een perceel grond hebben gekocht. Tweemaal per week passeren ze een checkpoint, bemand door het leger, politie en carabinieri (nationale politie) en organiseren er een collectieve picknick. Dit is hun land, hun thuis en zij eisen het terug. Het is een mooi en krachtig gevoel om te zien hoe verzet zo creatief en opwindend kan zijn.
Een paar uur voordat mijn vlucht vertrekt vanaf de luchthaven van Turijn, neem ik deel aan een brunch voor geldinzameling, georganiseerd door Lisa, een Canadese expat die geadopteerd werd door de gemeenschap van Meana (een andere deelgemeente van Turijn). Over lekkere pannenkoeken en andere Canadese lekkernijen, legt Lisa uit dat de ingezamelde fondsen gebruikt zullen worden om brandweermannen te steunen die de afgelopen zeven dagen overuren hebben gedraaid. De No TAV-beweging en de inwoners van de vallei weten dat solidariteit bij henzelf begint. De organische beweging die ze hebben gecreëerd, is een symbool geworden van verzet door de mensen en voor de mensen. Hun opwindende reis, het pad van verzet dat ze zijn ingeslagen, is zowel nederig als inspirerend.
Het artikel No TAV: feeding the fire of resistance in Northern Italy van Frank Barat verscheen in ROAR magazine op 16 november 2017 en werd vertaald door Bavo Vanoost
