De vijfde Wereldconferentie over de Definitieve Beëindiging van Kinderarbeid eindigde op 16 november 2017 in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires met een sombere noot. Kinderarbeid daalt wel maar veel te traag, staat in de slotverklaring. De situatie verergert doordat migratie en gedwongen verplaatsingen – twee fenomenen die kinderarbeid veroorzaken – als nooit tevoren toenemen.
Kinderarbeid in de landbouw neemt toe
Tenzij iets verandert, gaan we de VN-Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen niet halen, erkenden de bijna tweeduizend vertegenwoordigers van 190 landen in Buenos Aires. “De inspanningen om kinderarbeid in al zijn vormen tegen 2025 te beëindigen moeten dringend worden opgevoerd”, stelt de slottekst van de conferentie. De VN-Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN bepalen dat kinderarbeid tegen 2025 volledig moet zijn beëindigd.
Vooral in de landbouwsector hapert de strijd tegen kinderarbeid, zegt Bernd Seiffert, expert plattelandswerk van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO). “Voor het eerst werd erkend dat in de landbouw de meeste kinderarbeid voorkomt en dat die daar nog toeneemt.” In het algemeen daalde het aantal kinderen dat door kinderarbeid getroffen wordt, van 168 miljoen in 2013 naar 152 miljoen vandaag. Maar in de landbouw is het aantal toegenomen: van 98 naar 108 miljoen.
“Op deze conferentie hebben we veel horen praten over de rol van kinderarbeid in de wereldwijde distributieketens. De meeste kinderen werken echter in de productie van voedingsproducten die op de lokale markten worden geconsumeerd.”
Nobelprijswinnaar Satyarthi
De bedoeling van deze Wereldconferentie was een balans op te maken van de vooruitgang in de strijd tegen kinderarbeid sinds de vorige conferentie, in 2013 in Brasilia. “Als de huidige situatie niet verandert, heeft een nieuwe conferentie over vier jaar geen zin”, waarschuwde de Indiase mensenrechtenactivist Kaylaz Satyarthi, die in 2014 de Nobelprijs voor de Vrede won voor zijn strijd tegen kinderarbeid.
“We weten dat kinderen worden gebruikt omdat ze de goedkoopste arbeidskrachten zijn”, zei Satyarthi. “Hoe vaak nog gaan we naar deze conferenties komen om dezelfde dingen te herhalen? De volgende bijeenkomst zou alleen georganiseerd mogen worden als we vooruitgang boeken.”
Familiale landbouw
“De toename van kinderarbeid op het platteland heeft te maken met de informele economie”, zegt Junko Sazaki, directeur Sociaal Beleid en Plattelandsinstellingen van de FAO. “De meeste kinderen werken in de familiale landbouw, zonder loon, op plaatsen waar de overheid niet aanwezig is. We moeten de integratie van technologieën en goede landbouwpraktijken bevorderen, zodat veel arme gezinnen zich niet langer gedwongen zien hun kinderen aan het werk te zetten.”
Volgens de slotverklaring van de conferentie vindt 71 procent van de kinderarbeid in de landbouwsector plaats en is 42 procent van dat werk gevaarlijk. “Er zijn ook genderverschillen”, zegt Sazaki. “Jongens worden blootgesteld aan pesticiden die hun gezondheid kunnen schaden, meisjes moeten vaker huishoudelijke taken uitvoeren. In India bijvoorbeeld krijgen meisjes minder eten dan jongens.”
Geen globale oplossing
Kinderen zelf waren er op de conferentie niet. Hun stem was alleen hoorbaar via het onderzoek Time To Talk! De organisaties Kindernothilfe, Save the Children en Terre des Hommes spraken voor dat gemeenschappelijk onderzoek met 2.000 werkende kinderen in 36 landen.
De meeste kinderen blijken te werken om hun familie te helpen. Ze voelen zich daar goed bij als ze tegelijk ook kunnen studeren, van het werk leren en er geld mee verdienen. Ze voelen zich daar slecht bij als dat werk onderwijs onmogelijk maakt, ze er geen enkele vaardigheid mee leren of als hun gezondheid er onder lijdt.
“We moeten inzien dat kinderen die werken geen keus hebben”, zegt Anne Jacob van de Duitse ngo Kindernothilfe. “We mogen hen niet criminaliseren, we moeten hen beschermen en controleren of de werkomstandigheden hen niet in gevaar brengen of hun onderwijs onmogelijk maken.”
Jacob vindt het “schandalig dat men kinderarbeid probeert op te lossen zonder naar de kinderen te luisteren. Door met hen te praten hebben we ingezien dat er geen globale oplossing bestaat voor deze kwestie, dat we de structurele problemen alleen lokaal kunnen oplossen, in overeenstemming met de economische, culturele en sociale omstandigheden van elke plaats.”
Gewapende conflicten
Gewapende conflicten, die wereldwijd 250 miljoen kinderen treffen, vergroten het risico op kinderarbeid nog, stelt de slotverklaring. “Het moderne gewapende conflict gebruikt kinderen alsof het wegwerpproducten zijn”, zegt Virginia Gamba, de speciale VN-gezant voor Kinderen in Gewapende Conflicten. “Kinderen bevinden zich niet langer in de periferie van conflicten maar zitten er middenin.”
Op verschillende plaatsen in de wereld krijgen honderdduizenden kinderen geen onderwijs als gevolg van gewapende conflicten. Gamba’s kantoor telde 750 aanvallen op scholen in 2016 en in 2017 waren het zelfs 175 aanvallen op één maand.
“Om kinderarbeid te bestrijden en de kinderen te helpen moet men denken aan mobiel en thuisonderwijs. Zelfs in de meest broze situaties, bijvoorbeeld in de vluchtelingenkampen, moet men onderwijs voorzien. Midden in een conflict is dat de enige maatregel om een kind een normaal leven te bezorgen.”
