Verleden week zag de Belgische publieke opinie dat kennis veel facetten heeft. Zo blijkt dat de voormalige actieve voedingsdriehoek, waarmee u wellicht opgroeide, en waarvan u de uw eigengemaakte kennis reeds aan uw kinderen doorgaf, toch niet helemaal redelijk te zijn als leidraad voor een gezonde voeding. De voedingsdriehoek, en met haar de manier waarop u in de toekomst zal eten en drinken, werd op een revolutionaire manier op haar kop gezet.

Voedingsdriehoek op haar kop

Zonder hier opnieuw de details van de vernieuwde kennis uitgebreid weer te geven, komt het er in een notendop op neer dat bij de nieuwe driehoek groenten en fruit incontournable worden. Zuivelproducten, vis en gevogelte krijgen het etiket met mate nuttigen opgespeld, en rood vlees en boter schaden vanaf nu de gezondheid. De gezondheidszoeker gunt thans frisdrank, alcohol, chips, koekjes, salami en menig andere vleesspecialiteit slechts een minachtende blik, daar ze niet langer in de voedseldriehoek voorkomen, maar verbannen werden naar de rode zo weinig mogelijk van gebruiken cirkel .

De onthullingen over de nieuwe voedselgeometrie door het Vlaams Instituut Gezond Leven (VIGeZ) zetten de voormalige voedselkennis als oude sokken weg. Bijgevolg lokten ze bij menig, financieel, betrokkene dan ook verbouwereerde en kwade reacties uit. Vooral verschillende actoren uit de vleesindustrie spraken in felle bewoordingen over de bekendmakingen van het instituut. Ze klaagden de onredelijkheid en de simplificerende voorstelling van de nieuwe kennis door het VIGeZ aan.

Waarheid en eigenbelang

Zo keren we terug naar onze oorspronkelijke vraag, waar komt onze kennis vandaan? Meer nog, wie kunnen we vertrouwen als bron voor onze kennis? Hoewel men aanvankelijk het dieperliggende belang van deze vragen niet altijd opmerken, is het uitermate belangrijk om er bij stil te staan.

Want hoewel men vrij is om bepaalde beslissingen autonoom te nemen, bijvoorbeeld over het eetpatroon, kan dit in het concrete leven slechts rationeel gebeuren indien men op betrouwbare informatie kan terugvallen. En dit is veel minder vanzelfsprekend dan we zouden verwachten.

Het probleem met kennis, en haar summum de waarheid, is dat ze veelal niet zonder eigenbelang is. Een select groepje waarheidszoekers, waar men de meeste wetenschappers en onderzoekers onder kan rekenen, zijn tevreden wanneer ze op een bepaald moment de meest juiste kennis achterhalen. Anderen zijn tevreden, wanneer de waarheid hen geen windeieren legt. Voor hen is waarheid een rekbaar begrip dat samenvalt met eigenbelang.

Het aangehaalde voorbeeld van de voedingsdriehoek laat zeer duidelijk zien dat niet al de waarheidsleveranciers dezelfde waarheid naar voren brengen. Blijkbaar spelen er bij de betrokkenen verschillende motieven mee om de waarheid wat aan te passen. Maar hoe dan de juiste waarheid van de aangepaste waarheid onderscheiden?

Men kan denken dat de overheid het beste met haar bevolking voor heeft en dat deze haar overheid blindelings kan vertrouwen wanneer ze kennis verspreidt, maar is dit zo? Uiteindelijk kon de voorgaande voedingsdriehoek, met medeweten van de overheid, al die jaren zeer verschillende voedselkennis verspreiden. Mocht u de vroegere richtlijnen gevolgd hebben, heeft u er misschien zelfs schade van ondervonden. Was er toen geen andere, betere kennis voor handen? En is de recente nieuwe kennis echt wel beter dan de vorige? Moeilijke vragen voor de leek om te beantwoorden.

Week van de steakfriet

Het wordt nog complexer doordat Actua TV[1], gelijktijdig met de onthullingen van VIGeZ, te kennen gaf dat de Vlaamse overheid samen met de vleessector in oktober een promotie campagne, Week van de steakfriet, zal lanceren. De campagne dient om de dalende trend van vleesconsumptie te counteren. Hiermee promoot de overheid rood vlees, een voedingstof dat, volgens de nieuwe richtlijnen, net enig voorbehoud bij de consumptie noodzaakt en frieten, die hoe lekker ze ook mogen zijn, in de nieuwe rode cirkel horen en dus evenmin hun promotie rechtvaardigen.

Laten we even samenvatten; (1) waarheid is een rekbaar concept en (2) de overheid dient niet altijd als meest betrouwbare bron voor juiste en/of coherente informatie. Met deze twee vaststellingen in het achterhoofd nodig ik de lezer uit om zich in het tweede deel van dit artikel over een andere kwestie, die eveneens uw gezondheid en/of die van uw dierbare(n) kan beïnvloeden, te buigen.

Medicinale cannabis

Medicinale cannabis (MC) is in België nog steeds een enorm taboe dat de komende jaren hoe dan ook zal doorbroken worden. Toch bestaan er voor onze minister van Volksgezondheid en arts, mevrouw De Block, geen argumenten om aan te nemen dat MC werkt. Afgezien van het dure Sativex, een mondspray op basis van cannabisextracten, dat het leed van een streng geselecteerde groep MS-patiënten mag verlichten, is het in België onmogelijk om MC via doktersvoorschrift in apotheken te verkrijgen.

De reden is simpel, voor minister De Block is MC niet veel meer dan een excuus voor recreatieve cannabisgebruikers om hun genotsmiddel op medicinale basis te claimen. Vanzelfsprekend is dit niet geheel onmogelijk. U kan het zich wel inbeelden? Men vindt cannabis lekker en omdat het illegaal is, vindt men een medische indicatie bij zichzelf om zijn gebruik van recreatieve cannabis te rechtvaardigen.

Toch klopt deze simpele voorstelling van zaken niet. Meer nog, hoewel voor onze liberale eminentie MC ongeschikt is om patiënten te helpen, gebeurt het in de rest van de wereld reeds langere tijd, en gaat men op een snelgroeiend aantal plaatsen over om MC in de volksgezondheidsdienstverlening, voor een toenemend aantal medische indicaties, aan te bieden.

Doktersvoorschrift

Zo is in Nederland MC al sinds 2003 via het Bureau voor Medicinale Cannabis[2] en na doktersvoorschrift bij de apotheker te vinden. Deze MC heeft niets van doen met de recreationele cannabis die men via de beruchte Nederlandse coffeeshops kan kopen. Maar nét het gegeven dat deze twee verschillende markten in Nederland naast elkaar bestaan, geeft te denken over de te gemakkelijke en minachtende aangehaalde stelling, dat de zogenaamde cannabispatiënten slechts uit zouden zijn op het binnenhalen van hun roesmiddel.

Waarom zou iemand, indien hij niet ziek is, het traject doorlopen om via dokter en apotheker aan medicinale cannabis te geraken, wanneer hij evengoed bij de coffeeshop om de hoek de gedoogde recreatieve cannabis kan gaan halen?

Legalisering

Ook in verschillende staten van de VS, waar ondertussen zowel recreatieve als medicinale cannabis gelegaliseerd is, ziet men dat patiënten om hun leed te verlichten, de weg via doktersbezoeken en begeleiding verkiezen om aan de meest optimale soort MC te komen. Opnieuw, waarom zouden ze die extra kosten en energie investeren indien ze geen gezondheidsredenen hadden?

Het is eveneens goed om bij de MC kwestie nog een cruciaal gegeven een plaats te geven, en dat is dat er veel geld mee gemoeid gaat. Dat MC producenten hun producten graag verkopen is ontegensprekelijk het geval. Maar misschien nog belangrijker is dat andere farmaceutische bedrijven hun verkoopcijfers, omwille van MC, niet graag zien kelderen.

Nochtans is dit aan het gebeuren. In een wetenschappelijk artikel[3] van 2016 stelden de betreffende onderzoekers vast dat in de staten in de VS waar MC legaal geworden was, dokters meer en meer MC aan hun patiënten voor bepaalde indicaties (zoals pijn, angst, depressie, spierkrampen, epilepsie,…) gingen voorschrijven. Het logische gevolg was natuurlijk dat de verkoop van reguliere medicijnen terugviel.

Opmerkelijk genoeg zorgde het nieuwe voorschrijfgedrag bij de artsen eveneens voor een significante besparing op het departement volksgezondheid. Dat de farmaceutische bedrijven hier niet gelukkig mee zijn, kunnen we allicht begrijpen, maar een minister van volksgezondheid zou zulks toch alleen maar kunnen verheugen, niet waar?

Kennis is een vreemd concept. We willen er allemaal over beschikken als basis om juiste beslissingen te kunnen nemen. Maar niet iedereen wil dat u kennis bezit. Er kunnen financiële, ideologische, moralistische of politieke redenen zijn om u ervan weg te houden. Toch zal uiteindelijk de ware kennis zegevieren en aan de oppervlakte komen. Voor MC in België is het dan ook niet de vraag of MC medische eigenschappen bezit dat beantwoording behoeft, doch wanneer men de MC driehoek op zijn kop durft te zetten.

[1] http://www.actua.tv/25115-2

[2] https://www.cannabisbureau.nl/

[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27385238