President Santos tekent op 26 september 2016 het vredesakkoord met de FARC (CC)
Nieuws, Samenleving, Politiek -

Onzekere toekomst voor politieke partij FARC in Colombia

Nu de gewapende verzetsorganisatie FARC zich heeft hervormd tot politieke partij, is het in het belang van het hele land dat deze nieuwe partij haar plaats krijgt in de Colombiaanse politiek. Of dat lukt, hangt onder meer af van de zoektocht naar een politiek leider en van de kansen die de partij krijgt in het nog steeds zeer verdeelde land.

donderdag 14 september 2017 16:28
Spread the love

Al sinds Colombia het fragiele, controversiële vredesakkoord tekende met de FARC in november 2016 is de grote vraag: wat nu? De gewapende linkse verzetsorganisatie noemde zich tot nu voluit Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia–Ejército del Pueblo (Revolutionaire strijdkrachten van Colombia – Volksleger FARC-EP).

Eind augustus 2017 beantwoordde de FARC die vraag: op 28 augustus smeedden zij zich om tot de nieuwste politieke partij van Colombia: de Fuerza Alternativa Revolucionaria del Común (Alternatieve Revolutionaire Kracht van de Gemeenschap ‘het gemeenschappelijke’) met dezelfde afkorting FARC. “De nieuwe partij zal het gebouw zijn voor veel stemmen en diverse ideeën”, liet FARC-commandant Rodrigo Londoño Echeverri weten via Twitter.

Door vast te houden aan de afkorting FARC maar niet aan het gewapend verzet, lijkt de nieuwe partij volop in te zetten op het slagen van het vredesakkoord van 2016. Dat geeft de voormalige verzetsstrijders de mogelijkheid om te participeren in het Colombiaanse politieke systeem, inclusief het in het akkoord overeengekomen recht op tien gegarandeerde zetels in het parlement voor twee maal vier jaar. Nu de strijd voor de verkiezingen op 11 maart 2018 van de 102 leden van de nationale Senaat en de 166 leden van de Kamer van Volksvertegenwoordigers stilaan begint, vraagt iedereen zich af of de nieuwe partij een plaats zal kunnen vinden op het Colombiaanse politieke toneel.

Nieuwe horizonten

Sinds zijn oprichting in 1964 gebruikte de FARC gewapend verzet tegen de bloedige repressie van de boerenbevolking op het platteland door een feodale elite van grootgrondbezitters. Zij streden voor een agenda van landhervorming en voor een antikapitalistische revolutie. Het gewapende conflict tussen FARC (en andere verzetsgroepen) tegen het leger, de politie en de repressie van de bevolking door illegale paramilitaire milities maakte naar schatting acht miljoen slachtoffers.

De FARC heeft in al die jaren steeds gesteld dat gewapend verzet noodzakelijk was om de bevolking te beschermen tegen een Colombiaanse elite het land beheerde als een kastenstelsel en geen enkel oog had voor de verzuchtingen van de plattelandsbevolking, die in de twintigste eeuw bijna 70 procent van de Colombiaanse bevolking uitmaakte.

Nu hoopt de FARC zich te kunnen positioneren als de partij van deze nog steeds gemarginaliseerde kiezers. Om daarin te slagen, zal de nieuwe partij zich grondig moeten reorganiseren: ze moet immers een structuur vinden die intern debat en meningsverschillen mogelijk maakt, en tegelijk de eenheid van de partij verzekert – een moeilijke oefening aangezien verschillende FARC-fracties al kritische vragen stellen bij het vredesakkoord en bij zijn concrete uitvoering.



René Higuita (CC)

De partij moet ook een politiek platform uitbouwen dat een breder kiespubliek aanspreekt. Inmiddels leeft immers driekwart van de Colombianen in de stad. Kiezers in grootsteden als Bogotá of Cali hebben niet dezelfde noden en prioriteiten als de plattelandsbevolking, die de politieke agenda van de FARC als verzetsbeweging altijd stuurde. De huidige leiding van de FARC is er zich bewust van dat hun lage populariteit bij de middenklasse en in de steden een zwakte is. Ze vroeg voormalig voetbalster René Higuita (doelman van de nationale ploeg tussen 1987 en 1999) als kandidaat voor het parlement en doet duidelijk inspanningen om een breder publiek aan te spreken.

 Dat er ruimte is voor nieuwe stemmen in het Colombiaanse politieke bestel, is duidelijk. Vroeger beheersten vooral vrede en veiligheid het politieke debat. Sinds het vredesakkord hebben de kiezers meer aandacht voor andere thema’s, zoals de corruptie.

Het politiek programma van de gewapende verzetsorganisatie FARC richtte zich de voorbije decennia vooral op gezondheidszorg, onderwijs en economische ontwikkeling. De nieuwe partij FARC is dus goed geplaatst om te ijveren voor een meer inclusie samenleving en voor effectieve oplossingen van de problemen waar gewone Colombianen onder lijden.

Ruimte voor debat

Er zijn al heel wat tekenen van verandering. Eerder dit jaar, toen de burgers van de stad Buenaventura op straat kwamen om te protesteren tegen lage lonen en een gebrek aan basisdiensten, berichtten de kranten eerder neutraal over de marsen en gaven zelfs een platform aan de klachten van de betogers.

Vroeger zouden de mediacommentaren dergelijke marsen snel afgedaan hebben als “door de FARC geïnspireerd”, waardoor de klachten van de bevolking in dovemansoren vielen. Dergelijke subtiele veranderingen illustreren de politieke openingen die het vredesproces heeft gecreëerd.

De afwezigheid van gewapend verzet maakt een echte democratie mogelijk in Colombia. Het succes van de nieuwe FARC zal echter niet alleen afhangen van haar capaciteit om steun bij de bevolking te vinden. In het nog steeds zeer verdeelde land moet de organisatie ook gezien worden als een actor in het verzoeningsproces. Paradoxaal genoeg is dat mogelijk door het feit dat veel machtige haviken in de Colombiaanse politiek het vredesakkoord proberen te ontsporen. Daardoor heeft de FARC zich kunnen positioneren als pionier van de vrede.

Het Colombiaanse establishment speelt de FARC op nog meer manieren in de kaart. Decennialang werden het gewapende conflict en de angst gebruikt als een schild om de misdaden van de overheid en staatsinstellingen toe te dekken. Vrede maakt daarenboven de corruptie veel zichtbaarder. Dat is dan ook een belangrijk thema geworden op de agenda van de FARC. Ook de groene Alianza Verde en de liberale Partido Liberal Colombiana beginnen zich bij deze kruistocht tegen corruptie aan te sluiten.

Nieuwe leiders

Er is echter nog één grote hindernis voor de tot nog toe succesvolle wedergeboorte van de FARC: hun vergrijzende hiërarchie. De gemiddelde leeftijd van de top is 65. Hun topleider, commandant Lodoño Echevarri heeft de voorbije maanden in Havana doorgebracht, waar hij verzorgd wordt na een hartaanval in juli 2017.



Lodoño Echevarri (CC)

Echevarri is een gerespecteerde rebellenleider die erin is geslaagd de oorlog met de Colombiaanse regering te beëindigen, wat zijn voorgangers nooit was gelukt. Er werd zelfs enige tijd gespeculeerd dat hij genomineerd zou worden voor een gemeenschappelijke Nobelprijs voor de Vrede samen met de Colombiaanse president Juan Manuel Santos. Uiteindelijk kreeg alleen de president de Nobelprijs voor de Vrede in 2016.

Ondanks zijn indrukwekkende palmares is het voor Echevarri heel wat anders om partijvoorzitter te zijn dan rebellenleider. Een van de kanshebbers om hem op te volgen is Luciano Marín, een van de andere FARC-leiders die de vredesonderhandelingen in Havana leidde.

Er zijn bovendien heel wat burgers die nu de FARC vervoegen, vanuit de arbeidersbeweging, vanuit actiegroepen en vanuit de linkse partij Marcha Patriótica (‘vaderlandslievende mars’). Een leider zonder militair verleden zou een nieuw imago voor de partij kunnen inluiden en een jonge leider zou de Colombiaanse jeugd kunnen aanspreken.

Wie ook het roer overneemt van de nieuwe partij, hij of zij zal alle partijleden moeten kunnen vertegenwoordigen en de belangen van de nieuwe aanhangers kunnen verzoenen met die van de oude garde. Enkel met diplomatie en tact kan een gemeenschappelijk front gevormd worden met de verschillende fracties, met boeren, voormalige strijders en stedelingen.

Deze nieuwe politieke organisatie handhaven zal de volgende uitdaging zijn. In het verleden is gebleken dat politieke bewegingen die ontstonden uit gewapende groepen, zoals het populistische ADM-19, aanvankelijk wel succesvol boekten maar dat succes niet konden handhaven. Als de FARC als politieke beweging ook zou mislukken, zal dat zuurstof geven aan de radicale fracties die nog altijd ijveren voor een gewapende strijd als middel voor politieke verandering.

Het is ironisch, maar net als in andere landen die een langdurig conflict beëindigden, ligt de vrede nu in handen van de partijen die oorlog hebben gevoerd. Het is in het belang van Colombia dat de FARC slaagt als politieke beweging, maar dat succes is verre van gegarandeerd.

Fabio Andres Diaz, onderzoeker International Institute of Social Studies in Den Haag 

Toevoeging van DeWereldMorgen:

Het succes van de partij FARC zal ook afhangen van de kansen die de politieke tegenstanders van het vredesakkoord de partij geven en van de daden van de nog steeds door deze rechtse krachten gesteunde paramilitaire doodseskaders. In Colombia werden in 2017 alleen al meer dan 149 politieke moorden gepleegd op strijders voor de mensenrechten, journalisten, vakbondsmilitanten, leiders van de inheemse bevolking. Daarnaast werden dit jaar reeds 15 voormalige FARC-strijders en 15 familieleden vermoord door deze doodseskaders.

Bovendien mag niet worden vergeten dat het huidige vredesakkoord met de FARC niet het allereerste is. In 1985 richtten de FARC samen met de Colombiaanse Communistische Partij van Colombia de partij Unión Patriótica (UP) op. Dat deden ze na het afsluiten van een vredesakkoord met president Betancur.

Nauwelijks twee jaar later waren reeds meer dan 500 leden van de UP vermoord, waaronder partijvoorzitter Jaime Pardo, vier parlementsleden en honderden verkozenen of kandidaten voor lokale overheden (op niveau van de deelstaten en de gemeenten). Volgens Amnesty International voerden de Colombiaanse regering en het leger een “moedwillig beleid van politieke moord tegen de UP”. In totaal werden naar schatting bijna 3.000 leden van de UP vermoord, waaronder twee presidentskandidaten en acht verkozen parlementsleden.

Het lot van de UP was daarna jarenlang het hoofdargument van de FARC om een vredesakkoord te weigeren. De toekomst van de partij FARC zal dus niet alleen afhangen van zijn eigen prestaties maar evenzeer van de realiteit van de Colombiaanse rechtstaat.

In de jaren na het vredesakkoord van 1985 was ook de totale passiviteit van de internationale gemeenschap een element van de vernietiging van de UP. In de Amerikaanse en Europese pers werd nauwelijks bericht over de afslachting van een volledige partij in een land dat altijd een stevig westers bondgenoot is gebleven. De houding van de internationale gemeenschap zal dus mee bepalen of de politieke partij FARC een kans krijgt in Colombia.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!