“De oorspronkelijke aanleiding voor dit boek kwam voort uit het ongemak dat mensen rond mij nog altijd voelen over de werkelijke rol van de VS in de Tweede Wereldoorlog. Een van de vragen die ik voortdurend hoorde was: “Waarom kwamen de Amerikanen niet tussen in Europa in 1939. Waarom duurde dat tot 1944?”

“Deze herziene uitgave bevat nieuwe informatie over de oorlog van de VS met Japan, over de echte drijfveren die daar achter zaten en vooral over de cruciale rol van Amerikaanse bedrijven voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland.”

“Het verhaal dat Duitsland ten oorlog trok alleen maar omwille van het Verdrag van Versailles², omwille van de opkomst van de nazi’s en dan in het bijzonder hun leider Adolf Hitler klopt niet. Die zaken tellen zeker mee, maar wat bij dit alles in de klassieke geschiedschrijving wordt ‘vergeten’ is de essentiële rol die de toenmalige zakenwereld heeft gespeeld.”

“Die steunden tijdens de jaren 1930 Mussolini in Italië en later Hitler in Duitsland. Dat kon je toen zelfs openlijk lezen in de Amerikaanse media, die vol lof waren over ‘treinen die op tijd reden’, maar vooral over de manier waarop Hitler de vakbonden verbood en zo bedrijven ongekende winsten deed boeken, terwijl in de VS zelf de Grote Depressie woedde.”

“De Amerikaanse bedrijfsleiders konden het zeer appreciëren dat de nazi’s de regels van het kapitalisme netjes respecteerden en zelfs tijdens de oorlog de winsten uitbetaalden aan hun ‘rechtmatige eigenaars’. Bovendien zorgden de nazi’s voor sociale rust, iets waar ze in de VS best wel mee konden instemmen.”

“Wat ondertussen wordt vergeten is dat wat nu de Derde Wereld heet een compleet andere kijk had op dit conflict. Dit ging voor hen over de koloniale machten die elkaar bestreden voor de overmacht over de rest van de wereld. Zij voelden zich allesbehalve betrokken bij de strijdende partijen, noch bij Duitsland, noch bij de geallieerden. Een land als India bijvoorbeeld was volop aan het strijden voor onafhankelijkheid tegen de Britten, die voor hen de grote vijand waren. Als er al een strijdende partij was waar men in de Derde Wereld sympathie voor had dan was dat de Sovjet-Unie.”

“Klassieke geschiedschrijving heeft het voortdurend over ‘the great men’, over de grote idealen, over slimme generaals, over dappere soldaten. In die versie van de geschiedenis kom je niet te weten dat Duits generaal Rommel voor zijn oorlog in Noord-Afrika het grootse deel van zijn wapens en voertuigen niet uit Duitsland moest halen, maar dat die gewoon werden gebouwd door Franse bedrijven in Algerije.”

“Zo wordt er veel geschreven over de verschillende persoonlijkheden van president Roosevelt en zijn opvolger Harry Truman. Dat zou de oorzaak zijn van de veel hardere aanpak van Truman tegenover de Sovjet-Unie. In werkelijkheid was die andere aanpak al in de maak en had ze alles te maken met de veranderde toestand op de slagvelden van Europa. Roosevelt zou met andere woorden een identieke ‘koerswijziging’ hebben gevolgd als Truman.

 “Voor hun Blitzkrieg in West-Europa konden de Duitsers nog rekenen op ruime brandstofleveringen uit de VS. Dat stopte pas in 1941. In de handelsstatistieken vind je geen rechtstreekse leveringen terug. Die aardolie passeerde via derde landen zoals Spanje. Na 1941 was brandstof in feite hun voornaamste probleem. De dubbelzinnige rol van de bedrijfswereld tijdens de Tweede Wereldoorlog is overigens niets uitzonderlijks. Dat was altijd zo in elke oorlog, dat geldt ook vandaag voor de oorlogen in het Midden-Oosten. Groot-Brittannië en de VS hebben recent de grootste wapenleveringscontracten ooit getekend met Saoedi-Arabië.”

“Duitsland bouwde tanks en vliegtuigen volgens de meest moderne Amerikaanse technologie van dat ogenblik. Amerikaanse ingenieurs gespecialiseerd in de organisatie van bandwerk – de spitstechnologie van het ogenblik – gaven de Duitse ingenieurs alle benodigde kennis. Dat hoogwaardig materiaal werkte echter alleen goed voor korte offensieven zoals de Blitzkrieg.”

“Voor langdurige bezettingen en frontlijnen, voor lang aanslepende gevechten bleek dat veel minder geschikt. Die supertanks moesten bij de minste panne terug naar de fabriek. De Sovjet-Unie werkte met meer rudimentair materiaal dat zeer solide was, als één van hun tanks defect was kon je die zo leeghalen en er andere tanks mee herstellen”

“Er wordt ook nog steeds veel kritiek geuit op het ‘bondgenootschap’ van Stalin met Hitler in 1939. Dat was echter allesbehalve een bondgenootschap maar een zeer minimaal niet-aanvalspact. Stalin was niet naïef, hij wist dat dit tijdsuitstel was en kon twee jaar lang zijn troepen westwaarts positioneren, terwijl de industriële infrastructuur van de wapenfabrieken naar het oosten, ver achter de Oeral werd verplaatst.”

“Als er al iets wordt gezegd over de fabrieken van General Motors en andere Amerikaanse bedrijven wordt dat meestal omfloerst met het argument dat de nazi’s die fabrieken gewoon overnamen. Niets is minder waar. De nazi’s betaalden netjes patentrechten en winsten uit aan de betrokken bedrijven en garandeerden hun winsten door elke vorm van sociaal protest de kop in te drukken. Dat konden Amerikaanse bedrijfsleiders zeer appreciëren. In eigen land werden ze voortdurend lastig gevallen door sociale acties en stakingen. Niets van dat alles in het Duitsland van Hitler.”

Japan, de gewilde oorlog

“Met Japan lag dat heel anders. De VS hadden reeds in de jaren 1930 plannen om Japan aan te vallen, zelfs een invasie van Mexico en Canada werd overwogen. Japan was van plan de hegemonische grootmacht aan de Aziatische kant van de Stille Oceaan te worden, delen van China werden bezet, Korea werd bezet. De oorlog met Japan heeft de VS dus gewild, om het ontstaan van Japans imperialisme te verhinderen. Voor de oorlog met Duitsland daarentegen waren er in de VS tot in 1939 helemaal geen plannen. De herziene uitgave van mijn boek gaat veel dieper in op die andere oorlog met Japan.”

“In feite is de collaboratie van de economische elite met oorlogsvoerders aan beide zijden een constante die ook voorkomt in mijn boek De Groote Klassenoorlog over de Eerste Wereldoorlog. De Franse elite was niet al te droevig over de nederlaag tegen de Duitsers in 1940. Hun bedrijven floreerden als nooit voorheen, nu voor de Duitse wapens. Zij zagen in de Duitse invasie een kans om af te rekenen met de linkse evolutie die hun land doormaakte. Maarschalk Pétain was hun man voor de rechtse staatsgreep.”

“De Duitsers waren zeker genieën in het organiseren van logistieke operaties, de bezetting van heel West-Europa en grote delen van Oost-Europa ging gepaard met ruime medewerking van de plaatselijke elites, ook in België. In de Hollywood-versie van die periode wordt het altijd voorgesteld alsof de keuze voor verzet of collaboratie een louter persoonlijke zaak was. In werkelijkheid was dat vooral sociologisch: de kerk, de adel, de economische titel was voor het overgrote deel pro-Duits, de gewone mensen waren voor het overgrote deel anti-Duits. De gewone burger wist dat Duitsland de vakbonden had verboden. Het verzet kwam dan ook uit hun rangen.”

“Ik ga in deze nieuwe uitgave ook dieper in op het belang van de aanval op Pearl Harbor. In de VS sprak men openlijk over het uitbranden van de Japanse steden – die grotendeels uit houten huizen bestonden. De bommenwerpers stonden al klaar op de Filipijnen. De Amerikaanse zeemacht verplaatsen naar Hawaii was een provocatie voor Japan.”

“De VS zijn daarna niet zelf in de oorlog in Europa gestapt. Het is Hitler die na Pearl Harbour de oorlog verklaarde aan de VS, niet omgekeerd. Zelfs dan hebben de VS nog drie jaar gewacht om voluit te gaan in West-Europa. Dat deden ze pas toen het tij in Europa keerde. De Sovjet-Unie dreigde de oorlog tegen de Duitsers helemaal alleen te winnen. Dat zou Stalin veel te veel zeggenschap geven in het naoorlogse Europa. President Truman verzette zich dan ook succesvol tegen Duitse herstelbetalingen aan de Sovjet-Unie. Die zouden immers grotendeels van de Amerikaanse bedrijven in Duitsland komen.”

“De Duitsers en de Amerikanen hadden wel meer met elkaar gemeen. Zowel de Japanse als de Russische strijdkrachten werden door Amerikanen en Duitsers zwaar onderschat van uit een diepgeworteld anti-Russisch en anti-Japans (of beter anti-Aziatisch) racisme in beide landen. Dat merk je tot vandaag in de commentaren op de Russische rol in Syrië. Een deel van die woede is pure verontwaardiging over ‘de Russen’ die denken te kunnen meespelen met de groten der aarde.”

“Ik zeg in deze tweede editie ook meer over de bombardementen op Dresden en over de redenen voor de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Ook hier blijkt het verhaal achter de feiten heel anders te zijn dan je uit klassieke geschiedenisboeken leert. Maar nogmaals, verrassend is dat niet. Oorlogen worden altijd gestreden om andere redenen dan de officiële. Dat is ook vandaag in het Midden-Oosten zo. Met dit boek wil ik de lezer daar ook op attent maken. Een kritische blik op de geschiedenis geeft ruimte voor een kritische blik op het heden.”

 “Je moet het niet met alles in mijn boek eens zijn, integendeel, debat is goed, maar het minste dat je moet onthouden is dat er over de plechtige versie van die oorlog heel wat te vertellen valt dat niet te verklaren is door ‘nobele idealen’, door ‘grote staatsmannen’, maar eerder door plat, cynisch en meedogenloos gewin ten koste van de gewone bevolking. Het is ook niet zo dat de economische collaboratie de enige oorzaak zou zijn van de Tweede Wereldoorlog, het is wel zo dat dit cruciale aspect van het geheel nog altijd zwaar wordt onderschat, lees verzwegen. De analogie met wat vandaag in het Midden-oosten gebeurt is dan ook zeer frappant.”

Jacques R. Pauwels. De mythe van de goede oorlog – Amerika en de Tweede Wereldoorlog. Volledig herziene editie, EPO, Antwerpen, 2017. 293 pp (zonder voetnoten, bibliografie en index) ISBN 978 94 6267 102 7

1  Jacques R. Pauwels bleef na een doctoraat aan de York University in Toronto zijn hele leven in Canada wonen en werken.

2   Na de Eerste Wereldoorlog werd Duitsland verplicht tot zware herstelbetalingen en werden delen van het historische grondgebied afgenomen en aan de grensstaten overgedragen. Duitsland mocht zich niet meer bewapenen (wat Hitler niet heeft gerespecteerd – met ruime steun van ondermeer Amerikaanse bedrijven).