Eerder dit jaar ontstond er wat paniek in de NAVO-rangen toen Trump de NAVO als ‘obsolete’ oftewel verouderd bestempelde. Wat als Trump zou afzien van de NAVO? Minister van Defensie Mattis stelde de gemoederen onmiddellijk gerust “Als de NAVO niet bestond, zouden we hem zelf oprichten, maar iedereen moet wel zijn ‘eerlijk deel’ betalen; en ja, Rusland blijft onze vijand nummer 1”. Ook al hebben we over dat laatste sterk onze twijfels. De komende weken en maanden zullen uitwijzen hoe de relaties tussen de VS en Rusland zullen evolueren. Ondertussen stelde President Trump himself de gemoederen ook gerust. De NAVO is dan toch niet overbodig, liet hij weten in een persconferentie op 13 april, en hij kijkt ernaar uit naar België af te zakken.
Wat staat er op de agenda van de NAVO-top in mei? Wat wil dat zeggen voor ons land?
Op 25 mei komt Trump naar ons land in kader van de NAVO-top. De officiële agenda van de vergadering werd nog niet gecommuniceerd, maar deze zal aansluiten bij de vorige toppen. Enerzijds is er het agendapunt van de 2%. Alle lidstaten van de NAVO, dus ook België, worden gevraagd 2% van hun Bruto Binnenlands Product te besteden aan defensie. Van die 2% moet 20% gaan naar investeringen in militair materiaal (lees de militaire industrie). Uiteraard staat de strijd tegen het terrorisme ook op de agenda. Want ja, daar gaat die 2% naartoe. En naar de ‘dreiging’ van Rusland. Rusland is sinds de oprichting van de NAVO nooit van de agenda verdwenen. In Warschau vorig jaar bevestigden de NAVO-lidstaten hun engagement om de afschrikking tegenover Rusland te 
versterken.
Meer dan 7.000 troepen uit de verschillende NAVO-landen staan gestationeerd in de Baltische Staten, Polen, Roemenië en Bulgarije en omcirkelen de grens van Rusland (1). In Moskou wordt de houding van de NAVO als een provocatie geïnterpreteerd. Poetin klaagt deze militaire waanzin aan en zegt dat hij weigert zich te laten meeslepen in een dure en uitzichtloze wapenwedloop. Voor de NAVO is de annexatie van de Krim onaanvaardbaar, net als de militaire deelname van Rusland in Syrië. De lidstaten van de NAVO zeggen dat ze open staan voor dialoog, maar dat ze zich “sterk willen tonen” aan het dreigende Rusland. We bevinden ons met andere worden terug volop in een Koude Oorlogsklimaat.
Welke houding Trump in dit spierballengevecht zal aannemen is helemaal niet duidelijk. Het lijkt vooral dat hij goede banden wil onderhouden met Rusland en zijn spierballen wil tonen aan China, die de VS weldra dreigt in te halen als eerste economie van de wereld. Dat alle lidstaten hun financiële bijdrage zullen moeten opkrikken, staat daarentegen wel buiten kijf. Enkel de VS, Polen, Estland, UK en Griekenland halen de norm van 2%. België besteedt momenteel 0,90% van haar BBP aan defensie (2). Met de investering van 9,2 miljard voor nieuwe gevechtsvliegtuigen en ander militair materiaal hoopt ze haar budget tegen 2030 zo goed als te verdubbelen.
Waarom is een wapenwedloop gevaarlijk?
De NAVO was al een oorlogsmachine met een stevig palmares van dood, vernieling en chaos op haar kerfstok. Kijk naar de interventies in Afghanistan, Joegoslavië, Libië, …
Met een Trump aan het roer die onberekenbaar is, en een confrontatiepolitiek voert, vooral dan met China, hebben we reden om te vrezen. En dan hebben we het nog niet gehad over het feit dat hij zich allesbehalve iets aantrekt van het internationaal recht of de Verenigde Naties. Dit is gevaarlijk, en hij kan ervoor zorgen dat de risico’s op oorlog ernstig toenemen. Zal hij zijn ‘trouwe’ NAVO – bondgenoten mee ten onder sleuren? Door ons allen mee te sleuren in die wapenwedloop zetten we de veiligheid van de bevolking van de hele planeet op het spel.
Modernisering van het kernwapenarsenaal. Terwijl het merendeel van de landen in de wereld zich willen engageren voor een kernwapenvrije wereld, wil Trump zijn kernwapenarsenaal moderniseren en zelfs terug doen toenemen. Daarmee zet hij het beleid van Obama voort die in 2016 een 1 triljoen dollar-plan opstelde om het arsenaal te moderniseren. Met als nieuw model in de maak : de mini kernbom B61 model 12. Kleiner, en dus ‘gebruiksvriendelijker’, klonk het bij Legergeneraal James Cartwright (3).
Er was een verdrag met Rusland (het START-verdrag) dat stelt dat beide landen evenveel kernwapens hebben en dat ze dat aantal gedurende 10 jaar gelijk zouden houden. Trump vindt dat verdrag “eenzijdig”. De VS is het enige land dat ooit een kernbom gebruikt heeft op een ander land. Heeft ze daaruit geen lessen geleerd? Voor de NAVO zijn “kernwapens onontbeerlijk voor het behoud van de vrede”. Kan iemand uitleggen hoe deze allesvernietigende wapens iets kunnen bijdragen aan vrede? De NAVO hanteert het ‘first strike’ principe : dat ze als eerste mogen toeslaan tegen een kernmacht of iedereen die ze verdenken over massavernietigingswapens te beschikken. Als dit toeslaan gebeurt op dezelfde manier zoals het gebeurd is in Irak, namelijk op basis van vermoedens, dan mogen we ons hart vasthouden bij degene die aan het bedieningspaneel zit.
De landen aangesloten bij de NAVO zijn goed voor een gezamenlijk militair budget van 919 miljard dollar. Dit budget komt overeen met 55% van de werelduitgaven voor defensie. Van dat budget neemt de VS 70% voor haar rekening, of liever 596 miljard dollar. Rusland spendeerde in dat jaar 66 miljard dollar aan defensie. Rusland heeft dus inderdaad een grote militaire slagkracht, maar deze vervaagt in het niets bij het gecombineerde arsenaal van de NAVO (cijfers SIPRI 2015) (4). Daarmee belandden ze wereldwijd op de 4e plaats van grootste spendeerders op vlak van defensie. Het NAVO – defensiebudget bedraagt dus 14x dat van Rusland. Reken daarbij de 52 miljard dollar verhoging die aangekondigd werd door Donald Trump en de druk op Europese landen om dat voorbeeld te volgen, en de vraag stelt zich: wie bedreigt wie eigenlijk?
20% van de 2% die we als NAVO-lidstaat moeten investeren in defensie, moeten gaan naar investeringen in materiaal. Interessant. Big business. Als we de lijst bekijken van de grootste bedrijven van de wapenindustrie staat Europa met 3 bedrijven in de top 10: BAE Systems (UK), Airbus (Frankrijk) en Finmeccania (Italië). De andere 7 zijn Amerikaanse bedrijven waaronder Lockheed Martin en Boeiing. In 2015 werd 1.676 miljard dollar gespendeerd aan militaire uitgaven.
Met slechts 13% van dat bedrag kunnen we de Milleniumdoelstellingen behalen om armoede en honger te bestrijden. Maar neen, er wordt gekozen te investeren in een bloeiende business, die natuurlijk alleen maar kan bestaan indien er vijanden bestaan, of worden gemaakt, en dus een bijhorende wapenwedloop volgt. (5)
De NAVO : wat is dat eigenlijk?
De NAVO werd opgericht in 1949 door 12 landen als een collectief defensiemechanisme om West-Europa te beschermen tegen een mogelijke invasie van de Sovjet-Unie en Europa weg te houden van het communisme. De VS hadden veel geïnvesteerd in het Marshallplan, (en er ook veel terug uitgehaald) het herstelplan om de Europese economie er terug bovenop te helpen na de Tweede Wereldoorlog, maar wilden daar wat voor in return. Door de oprichting van de NAVO kon de VS rekenen op een militaire arm om deze Europese markt te beschermen.
Wat staat er in het NAVO charter? Het is opgericht als defensie instrument, dus het principe van territoriale bescherming staat centraal. Artikel 5 luidt dat de aanval tegen één NAVO-lidstaat wordt beschouwd als een aanval tegen allen. Indien een land wordt aangevallen, kunnen de NAVO-lidstaten gevraagd worden om het aangevallen land militair bij te staan in haar zelfverdediging, in overeenkomst met het VN Handvest. Dat artikel werd sinds het ontstaan van de NAVO slechts 1 keer in het leven geroepen namelijk na 9/11 in Afghanistan.
Daarnaast is er ook een economisch aspect vastgelegd in het NAVO charter. Artikel 2 vraagt dat NAVO-lidstaten “tegenstellingen in hun internationale economische politiek zullen trachten op te heffen en individuele of collectieve onderlinge economische samenwerking aan te moedigen”. De VS had alle baat bij een ééngemaakte Europese markt, geënt op het kapitalisme, als tegengewicht voor het socialistische Sovjet-blok. Via het NAVO-verdrag verzekerde Washington zich van de politieke, economische en militaire controle over een grote markt. Eerste NAVO secretaris-generaal Lord Ismay vatte de missie van de NAVO goed samen “To keep the Russians out, the Americans in, and the Germans down”.
In 1955 trad West-Duitsland toe tot de NAVO. Daarop reageerde de Sovjet-Unie met de oprichting van haar eigen collectieve defensiemacht: het Warschaupact. De Sovjet-Unie, Albanië, Bulgarije, Roemenië, de DDR, Hongarije, Polen en Tsjecho-Slowakije maakten hier deel van uit. Na de val van de Sovjet-Unie werd het Warschaupact in 1991 ontbonden. Op dat moment werd aan Gorbatsjov beloofd dat de NAVO “geen centimeter” naar het Oosten zou uitbreiden. Sindsdien werden meerdere landen van het voormalig Warschaupact ingelijfd in de NAVO, hetgeen door Rusland als een provocatie wordt beschouwd. De NAVO heeft op dat moment haar reden van bestaan verloren. Dus moesten ze iets anders bedenken. Ondertussen telt de NAVO 28-lidstaten.
VS militaire aanwezigheid verzekeren op het Europese continent
Vóór de val van de Sovjet-Unie werd de NAVO vooral gebruikt als ‘controlerende’ macht. De VS kon haar militaire aanwezigheid verzekeren op het Europese continent in de vorm van militaire basissen en overeenkomsten met lokale overheden. Het is daardoor ook dat er kernwapens liggen in Kleine Brogel in België. In de jaren ’50 waren meer dan 450.000 troepen van de VS actief in verschillende landen op het Europees continent. Na de Koude Oorlog is dat gehalveerd. Er zouden momenteel nog 800 VS militaire basissen in de wereld zijn. Dat is meer dan eender welke land, natie of wie dan ooit in de geschiedenis (6).
Daarnaast werd er in die jaren ook ingezet op de strijd tegen de ‘interne vijand’. Op verschillende plaatsen in West-Europa werden ‘stay-behind’ netwerken opgezet, in samenwerking met de CIA. Deze netwerken moesten kunnen worden geactiveerd na een Sovjet-invasie, of ageerden tegen communistische partijen. Vaak hadden deze netwerken contact met rechtse politieke groeperingen, en in sommige landen voerden ze terroristische aanslagen uit. De NAVO liet de Verenigde Staten dus toe zich te mengen in binnenlandse Europese aangelegenheden, met steun van haar bondgenoten.
Na de Koude Oorlog: van defensie naar een interventiemacht
De NAVO had inderdaad ontbonden moeten worden na de ontmanteling van het Warschaupact, maar dat stond dus duidelijk niet op ieders agenda. De Atlantische coalitie heeft nieuwe concurrenten gekregen: Rusland, en vooral China. Het Midden-Oosten en Centraal-Azië blijven van een groot geostrategisch en economisch belang. De bedreigingen van ‘terrorisme’ en niet meer het ‘communisme’ zijn grensoverschrijdend en overal. Het gevaar bevindt zich veraf, op het grondgebied van derde landen. Dit vraagt om preventieve en diepgaande interventies, volgens de NAVO. De NAVO slaagde er dus in zichzelf een nieuwe bestaansreden op te leggen.
In 2001 sleuren de Verenigde Staten de NAVO mee in een grootschalig offensief in Afghanistan, een ‘noodzakelijke interventie’ om de ‘terroristische groeperingen’ te verslaan. Volgens een studie van Physicians for Social Responsibility (PRS) zouden er minstens 220.000 Afghanen omgekomen zijn als direct of indirect gevolg van deze VS- geleide interventie (7). Het land werd onder bezetting geplaatst, en alle mogelijkheden vernield voor een eigen wederopbouw.
Libië werd ook onderworpen aan een NAVO-inval, met aan het hoofd ervan Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Dit keer zogezegd om het bloedbad te vermijden van Kadhafi-tegenstanders door het Libische leger. Rapporten wijzen uit dat de interventies gebaseerd waren op leugens, en dat Frankrijk binnenviel omwille van economische redenen. Khadafi wilde een eigen munt invoeren, anders dan de Franse frank, en streefde naar een meer onafhankelijke koers voor Franstalig Afrika, weg van Frankrijk (8). Deze bombardementen hebben gezorgd voor de dood van vele Libiërs en de vernieling van verschillende dorpen en steden. Het land is in verschrikkelijke chaos beland.
Hebben we de NAVO nodig voor onze veiligheid?
Enkele jaren geleden bracht ik vijf maanden door in een sloppenwijk in de Filipijnen. Als ik rondom me keek naar de oorzaken van onveiligheid dan vond ik die terug in armoede, in het gebrek aan een onderdak, het gebrek aan een inkomen om in een basismaaltijd te kunnen voorzien voor het gezin. Een derdewereldland. Ik huiver als ik de cijfers vandaag de dag lees over België (9). In België flirt 15,5% van de bevolking met het armoederisico, een cijfer dat sinds 2010 met 0,9% gestegen is. 20% van de meest vermogende gezinnen bezitten 61,2% van het totale vermogen in België.
De NAVO is een militaire organisatie, die ieder probleem met een militair antwoord wil oplossen. Oorlog met oorlog. Wapens met wapens. Chaos met chaos. Zelfs voor klimaatverandering, energie tekort gaat ze op zoek naar een militair antwoord. Hoe kan je nu een probleem op te lossen zonder naar de oorzaak te kijken? Oorzaken die de NAVO met haar oorlogsgeroffel versterkt en zelfs mee veroorzaakt. De NAVO is een bedreiging voor de wereldvrede, geen behoeder. De interventies van de laatste 20 jaar in het Midden-Oosten zijn mee de oorzaak van het opkomen van organisaties als IS.
Direct na de oorlog, in 1945, werden de Verenigde Naties opgericht. Oorspronkelijk door 51 landen. Ondertussen maken 193 landen deel uit van de VN. Uit hun charter een quote “Wij, volkeren van de Verenigde Naties, vastbesloten om de komende generaties van de gesel van de oorlog te bewaren die tweemaal gedurende een mensenleven de mensheid onnoemelijk leed heeft toegebracht, om opnieuw ons geloof in de fundamentele rechten van de mens, in de eer en waarde van de menselijke persoon, in de gelijkheid van rechten tussen man en vrouw, en op die manier die van de naties, groot en klein (…), hebben besloten onze krachten te bundelen om deze doelen te realiseren.”
Veiligheid in de wereld is investeren in mensen, in gezondheidszorg, in onderwijs. Vrede is maar haalbaar als armoede en onrecht worden aangepakt.
Zweden, Finland, Ierland, Oostenrijk, Zwitserland zijn geen lid van de NAVO. Waarom kan ons land geen stapsgewijze terugtrekking overwegen uit dit oorlogsgezelschap? Hiermee willen we niet zeggen dat deze landen geen bloed aan de vingers hebben. Ze deden evenzeer mee aan de interventies in Libië en Afghanistan. We willen ermee wel zeggen dat het kán! Ieder land is vrij om zich terug te trekken.
Kom met ons mee de straat op op 24 mei en laat je stem horen voor een vreedzame samenleving! Samen met de vredesbeweging organiseren we ook een hele reeks activiteiten. Je vind er meer over hier.
Yes to Peace! No to Nato!
(1) België draagt onder andere bij met 200 soldaten in het bataljon van Litouwen.
http://www.independent.co.uk/news/world/europe/russia-nato-border-forces-map-where-are-they-positioned-a7562391.html
(2) Overzicht van de NAVO bijdragen per land :http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2017_03/20170313_170313-pr2017-045.pdf
(3) “A world war has begun“, John Pilger.
(4) Cijfers SIPRI 2015 : https://www.slideshare.net/magcrap/sipri-defence-spending-2015 – SIPRI (2015)
(5) https://www.sipri.org/media/press-release/2016/global-arms-industry-usa-remains-dominant
(7) “Unworthy victims: Western wars have killed four million Muslims since 1990” op Middle East Eye
(8) “U.K. Parliament report details how NATO’s 2011 war in Libya was based on lies“
