De media berichten over de recente slachtingen die zijn aangericht in de Koerdisch-Iraakse stad Mosoel, naar aanleiding van een onderzoeksrapport van Amnesty International ter plaatse. Een coalitie onder leiding van de VS, waar ook Belgische toestellen aan deelnemen, poogt daar de terreurorganisatie IS te verdrijven. (Zie onder meer VRT Amnesty: “VS-geleide coalitie doodde burgers nadat hen gevraagd was in huizen te blijven” en De Morgen “VS-coalitie en IS doden Iraakse burgers”)

Het offensief blijkt niet zo vlot te verlopen. De gevechten slepen veel langer aan dan was voorzien door de coalitie. Dat is deels te wijten aan het feit dat de gevechten in een dichtbevolkte stad plaatsvinden, een terrein waar klassieke legers en luchtmachten niet echt voor geschikt zijn.

De mythe van precisiebombardementen

Zogenaamde ‘precisiebombardementen’ zijn een militaire mythe die al zeer lang meegaat. In een stedelijke context is dat echter altijd een illusie. Dat spreekt niet tegen dat het een misdadige praktijk is van strijdende partijen – in dit geval IS – om zich te verschansen in woningen waar onschuldige mensen wonen, in en rond hospitalen en scholen, aan waterzuiveringsstations, elektriciteitscentrales.

Maar dat is volgens Amnesty International geen excuus voor het bombarderen van scholen door de coalitie, zoals nu recent is gebleken.

Bovendien is de coalitie, waar ook het officiële Iraakse leger deel van uitmaakt, volledig verantwoordelijk voor de gevolgen van de eigen beslissingen. Honderden burgers zijn volgens Amnesty International omgekomen omdat ze op bevel van het Iraakse leger ter plaatse in hun huizen waren gebleven, in plaats van naar meer veilige delen van de stad te vluchten.

In een persmededeling schrijft Amnesty International hierover: “Uit een onderzoeksmissie (in maart 2017) in Oost-Mosoel blijkt dat de door de VS-geleide coalitie regelmatig luchtaanvallen uitvoerde waarbij huizen met de grond gelijk gemaakt werden terwijl er families binnen aanwezig waren. Het hoge aantal burgerslachtoffers doet vermoeden dat de coalitie onvoldoende voorzorgsmaatregelen trof om burgerslachtoffers te voorkomen. Dit is een flagrante schending van het internationaal humanitair recht.”

Menselijk schild is geen excuus

“IS gebruikt burgers schaamteloos als menselijk schild, wat een oorlogsmisdaad is. In dichtbevolkte gebieden betekent dit een enorm risico voor de burgers. Het feit dat IS burgers als menselijk schild gebruikt betekent echter nog niet dat de door de VS geleide coalitie- en Iraakse troepen geen voorzorgsmaatregelen meer moeten treffen om burgers te beschermen,” zegt Donatella Rovera (zie foto), die namens Amnesty International ter plaatse onderzoek heeft verricht, over deze gang van zaken.

“De Iraakse autoriteiten hebben meermaals aan burgers gevraagd om hun huizen niet te verlaten. De coalitietroepen moesten dus geweten hebben dat hun luchtaanvallen hoogstwaarschijnlijk zouden resulteren in hoge aantallen burgerslachtoffers. Het uitvoeren van buitenproportionele en willekeurige aanvallen is in strijd met het internationaal humanitair recht. In sommige gevallen kunnen het oorlogsmisdaden zijn”. 

Getuigenissen

Een van de meest dodelijke incidenten deed zich voor op 17 maart 2017. In de wijk Jadida in het westen van Mosoel kwamen in één bombardement meer dan 150 mensen om in een aantal huizen. Voor het eerst verklaarde een woordvoerder van de coalitie dat ze de zaak zouden onderzoeken. Ook in andere delen van de stad zijn zware slachtingen aangericht door bombardementen van de door de VS geleide coalitiecoalitie.  

Rovera sprak met een aantal van de slachtoffers die bombardementen op hun woning hadden overleefd. Wa’ad Ahmad al-Tai was een van de velen die de pamfletten had gelezen die door vliegtuigen waren gedropt en had ook de radioberichten van het Iraakse leger gehoord.

Die berichten waren duidelijk: iedereen moest thuis blijven. In zijn wijk in het oosten van Mosoel moesten de mensen in hun huizen blijven “voor hun veiligheid”. Samen met het gezin van een van zijn broers ging hij met zijn gezin schuilen bij een andere broer. Ze gingen er van uit dat ze in de kelders van zijn huis van twee verdiepingen veiliger zouden zijn.  

Drie gezinnen in één huis geraakt

“We zaten met drie gezinnen, achttien mensen samen in één kleine kamer.  Toen het huis naast ons werd gebombardeerd stortte ook ons huis volledig in net boven de kamer waar wij zaten. Mijn zoon Yusef van negen, mijn dochter Shahad van drie overleefden de aanval niet, evenals mijn broer Mahmoud, zijn vrouw Manaya en hun negenjarige zoon Aws. Ook mijn nicht Hanan kwam om het leven, haar vijf maand oude baby die op haar schoot lag, overleefde godzijdank .”

Andere overlevers van bombardementen op hun buurt getuigden dat er al dagenlang geen enkele IS-strijder in hun wijk was geweest. Anderen verklaarden dat er wel IS-strijders op hun daken zaten of op straat, maar dat die enkele uren voor de bombardementen waren vertrokken. Nog anderen bevestigden dat er IS-strijders in hun huis zaten te schieten toen ze werden gebombardeerd. 

Mortiervuur

Zowel IS als de door de VS geleide coalitie zetten bovendien ook mortieren in. Het zijn wapens die ontworpen zijn voor een open slagveld. En zijn dus ongeschikt voor gebruik in dichtbevolkte plaatsen zoals een stedelijk gebied. 

Mortieren zijn kleine draagbare kanonnen op een statief die lichte projectielen afvuren op korte afstanden. Ze zijn bedoeld om een vijand terug te drijven. Mortieren zijn technologisch te rudimentair om precieze doelwitten te raken. Ze zijn snel verplaatsbaar en snel inzetbaar tegen een vijandig front.

Over het algemeen kan worden gesteld dat de bevrijding van Mosoel gepaard gaat met honderden burgerslachtoffers. De bewering dat de grootste zorg wordt gedragen voor het vermijden van burgerdoelwitten houdt geen steek.

Mosoel vs Aleppo

De manier waarop de recente onthullingen worden omkaderd door de media toont echter aan dat – ondanks de aantoonbare schendingen van het internationaal recht – de berichtgeving over de strijd in Mosoel heel anders wordt weergegeven dan de strijd rond de Syrische stad Aleppo.

In beide gevallen ging het om een offensief om IS en gelijkaardige fanatieke terreurorganisaties te verdrijven. In beide gevallen vocht het nationaal leger van het betrokken land samen met buitenlandse strijdkrachten. In beide gevallen werden aan beide zijden van het front zware schendingen van het internationaal recht gepleegd.

In Aleppo ging het echter om het Syrisch leger en de Russische luchtmacht. Flagrante schendingen van het oorlogsrecht, het bombarderen van scholen en hospitalen werd dag na dag onmiddellijk aangeklaagd. Rusland kreeg het verwijt geen enkel ontzag te hebben voor burgers en werd beschuldigd van oorlogsmisdaden. Rusland reageerde daarop met dezelfde argumenten die nu in Mosoel door de westerse coalitie onder leiding van de VS worden gebruikt: het gaat om vergissingen, foutieve communicatie, terroristen die burgers als levend schild gebruiken,…

In Mosoel spelen zich al vanaf de eerste dag van het offensief dezelfde taferelen af. Het duurde echter tot de recente rapporten van Amnesty International voor voluit over de realiteit van het conflict werd bericht.

Selectieve verontwaardiging, nieuw fenomeen?

Selectieve verontwaardiging over de misdaden van de vijand en goedpratende uitleg over de eigen misdaden is geen nieuw fenomeen. Het is van alle tijden. Tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog vlogen de beschuldigingen over en weer tussen de strijdende partijen. In de jaren 1970 richtten de Rode Khmer een vreselijk bloedbad aan in Cambodja. Heel de westelijke wereld was er verontwaardigd over.

Tot bewijs van het tegendeel gelden de door Amnesty International geuite beschuldigingen aan de door de VS geleide coalitie ook voor België die haar gevechtsvliegtuigen daar inzet.

Dezelfde opiniemakers zwegen tegelijk over die andere slachting in Oost-Timor. Daar waren de daders geen vijanden, maar een bondgenoot, de militaire dictatuur van Soeharto in Indonesië. In 2017 is het veel moeilijk geworden om de ingebakken selectiviteit van de mainstream berichtgeving nog verborgen te houden. Toch doen zich nog steeds dezelfde fenomenen voor.

Deze vooringenomenheid is niet zomaar onschuldig. Het ondermijnt het morele gezag dat van beschuldigingen kan uitgaan. Het laat de tegenstrever zelfs toe om door te gaan met zijn misdaden. 

Het is zonneklaar dat de Russische luchtmacht geen rekening hield met mogelijke burgerslachtoffers bij het offensief in Aleppo. Dat is het punt niet. Het probleem is dat de media de eigen misdaden niet met dezelfde bril bekijken en weergeven. De dag dat de westerse media eenzelfde verontwaardiging uiten over de namens ons begane misdaden is nog niet gekomen.

Belgisch minister van defensie Steven Vandeput (N-VA) blijft ondertussen bij zijn stelling dat de Belgische toestellen die met de door de VS geleide coalitie deelnemen aan het offensief in Mosoel nog geen enkel burgerslachtoffer zouden hebben gemaakt. Tegelijk weigert hij elke informatie over tijd en plaats van de luchtaanvallen met Belgische toestellen.

Tot bewijs van het tegendeel gelden de door Amnesty International geuite beschuldigingen aan de coalitie ook volledig voor de Belgische strijdkrachten ter plaatse.

Persmededeling Amnesty International België: Irak: Burgers in hun huizen gedood door luchtaanvallen terwijl hun opgedragen werd om niet te vluchten

Press release Amnesty International: Iraq: Civilians killed by airstrikes in their homes after they were told not to flee Mosul